KRZYWA cukrowa w ciąży

Krzywa cukrowa w ciąży

Krzywa cukrowa w ciąży inaczej nazywana jest doustnym testem obciążenia glukozą (OGTT ang. oral glucose tolerance test). Test ma na celu sprawdzenie, jak organizm przyszłej mamy radzi sobie z cukrem. Zbyt wysoki poziom glukozy jest w ciąży wyjątkowo niebezpieczny – zarówno dla mamy jak i dziecka. Test krzywej glikemicznej to jedno z rutynowych badań wykonywanych u kobiet spodziewających się dziecka między 6 a 7 miesiącem ciąży. Badanie jest obligatoryjne i wykonywane bezpłatnie w ramach NFZ. Jeśli wykonałaś już test obciążenia glukozą w ciąży i jego wynik był podwyższony, to znaczy, że prawdopodobnie właśnie stwierdzono u Ciebie cukrzycę ciążową. Taka diagnoza to jak grom z jasnego nieba. Po pierwsze: uspokój się i nie martw na zapas, po drugie: przeczytaj uważnie ten artykuł.

OGTT – czy jest się czego bać?

Ze względu na konieczność wypicia słodkiego roztworu glukozy badanie nie cieszy się sympatią wśród ciężarnych. Wiele kobiet skarży się na towarzyszące badaniu mdłości, zawroty głowy czy wymioty. Jednak nie zawsze tak jest. Każdy organizm reaguje inaczej, niektóre kobiety nie odczuwają żadnych nieprzyjemnych następstw wypicia glukozy. Kolejną niedogodnością może być długi czas trwania badania (na badanie należy przeznaczyć ponad 2 godziny ). Z tych względów doustny test obciążenia glukozą może uchodzić za uciążliwe badanie.

Kiedy badanie jest wykonywane?

Wszystkie kobiety w ciąży powinny być diagnozowane w kierunku zaburzeń tolerancji glukozy . Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca badanie poziomu glukozy u kobiety ciężarnej już podczas pierwszej wizyty u ginekologa. Jeżeli wynik jest prawidłowy następnym krokiem jest wykonanie badania OGGT. Test przeprowadza są między 24. a 28. tygodniem ciąży. U pacjentek z grupy ryzyka badanie OGGT powinno być wykonane możliwie jak najszybciej.

Czynniki ryzyka cukrzycy ciążowej:

  • przebyta cukrzyca ciążowa w poprzedniej ciąży
  • cukrzyca typu 2 w bliskiej rodzinie (mama, tata, rodzeństwo)
  • otyłość (BMI powyżej 30)
  • insulinooporność
  • urodzenie dziecka o masie ciała powyżej 4 kg
  • rozpoznany zespół policystycznych jajników
  • wiek ciężarnej powyżej 35 lat

Jak się pobiera próbkę do badania?

Badanie krzywy cukrowej jest wieloetapowe. Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej na czczo, po jednej i po dwóch godzinach od wypicia glukozy.

Jak przygotować się do badania?

  1. Ostatni posiłek należy zjeść 8 – 12 godzin przed badaniem
  2. Badanie przeprowadza się w godzinach porannych.
  3. Do momentu pobrania krwi należy powstrzymać się z przyjmowaniem regularnie stosowanych leków,
  4. Noc poprzedzająca badanie powinna być spokojna i przespana
  5. Pierwsze pobranie krwi z żyły przeprowadza się przed wypiciem wody z glukozą
  6. Pacjentka wypija 75 g glukozy rozpuszczonej w 250 ml wody. Nie należy dodawać cytryny w celu polepszenia smaku, ponieważ może ona zafałszować wynik.
  7. Przygotowany roztwór należy wypić w ciągu 5 minut (mogą wystąpić nudności). Następnie krew pobiera się po godzinie i po dwóch godzinach.
  8. W trakcie badania również podczas oczekiwania na kolejne pobrania krwi powinno się odpoczywać przebywając w pozycji siedzącej.  
  9. Po zakończeniu badania należy coś przekąsić, żeby uniknąć osłabienia.

Interpretacja wyników

Wartościami w przypadku cukrzycy ciężarnych są:

  • wynik 92-125 mg/dl — na czczo
  • wynik powyżej 180 mg/dl — po godzinie
  • wynik pomiędzy 153-199 mg/dl — po 2 godzinach.

Cukrzycę ciążową rozpoznaje się, gdy chociaż jedna z podanych wartości jest nieprawidłowa. Podane normy są zgodne z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Nie istnieje takie pojęcie jak „łagodna cukrzyca”. Nawet jeśli wartość jest przekroczona o 1 mg/dl rozpoznajemy cukrzycę ciążową. Jeśli wyniki testu krzywej cukrowej są poza granicami normy, ginekolog prowadzący ciążę kieruje pacjentkę do diabetologa. To właśnie ten specjalista decyduje o dalszym postępowaniu. Z pewnością nieprawidłowe wyniki glikemii powinny być wyraźnym sygnałem do zmiany dotychczasowych nawyków żywieniowych i stylu życia. Zarówno dobrze zbilansowana dieta, jak i regularny sport pomagają utrzymać poziom glukozy w ryzach.     

Źródła:

  1. Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego postępowania u kobiet z cukrzycą – aktualizacja https://journals.viamedica.pl/ginekologia_polska/article/download/45881/32672
  2. https://diagnosis.pl/test-obciazenia-glukoza-w-ciazy
  3. Łagodna cukrzyca? Ewa Otto-Buczkowska Borgis z Poradni Diabetologicznej
    Górnośląskiego Centrum Zdrowia Dziecka i Matki w Katowicach – Medycyna Rodzinna 6/2003, s. 193-198, http://www.czytelniamedyczna.pl/776,lagodna-cukrzyca.html (dostęp z dn. 06.05.2022)
  4. Krzywa cukrowa w ciąży https://www.gyncentrum.pl/blog/pl/krzywa-cukrowa-w-ciazy
Czytaj więcej

Przepisy WIELKANOCNE dla diabetyków

Święta wielkanocne to czas, kiedy przy stole spędzamy więcej czasu. W Niedzielę Wielkanocną spotykamy się z rodziną i zasiadamy do wielkanocnego śniadania. Nie jest to jednak zwykłe śniadanie, lecz prawdziwie kulinarna uczta dla zmysłów. Na stole pojawiają się jaja faszerowane, różne rodzaje mięs i pasztetów, wiosenne sałatki oraz oczywiście słodkości.

Diabetycy muszą w tym czasie szczególnie się pilnować, istnieje jednak kilka sposobów na to, by święta wielkanocne były i smaczne i zdrowe.

Dla wszystkich diabetyków przygotowaliśmy wyselekcjonowane przepisy na wielkanocne dania, które nie powodują nagłych skoków poziomu cukru.

Sprawdź nasze przepisy na mięsa, jajka, sałatki i inne wielkanocne przysmaki dla diabetyków.

 

Czytaj więcej

DLACZEGO CUKRZYCA jest niebezpieczna?

Cukrzyca – co to za choroba ?

Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, w której występuje podwyższone stężenie glukozy we krwi, wynikające z nieprawidłowego wydzielania lub działania insuliny. [1] Cukrzyca to choroba przewlekła, która dotyka miliony ludzi na całym świecie. Tylko w Polsce na cukrzycę choruje już ok. 3,5 mln ludzi (9,1% populacji). [2]

Cukrzyca – podstępny wróg

Na rozwój cukrzycy typu 2 w dużym stopniu wpływa nadwaga, otyłość i nieprawidłowy styl życia. Nie bez powodu mówi się, że cukrzyca to choroba społeczna. Cukrzyca typu 2 przez wiele lat może nie dawać żadnych objawów. Dopiero przy bardzo wysokich cukrach pojawiają się niepokojące symptomy, takie jak: wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, zaburzenia widzenia, ogólnie osłabienie, pojawiające się nudności, utrata wagi itd. [3] To właśnie wtedy chory zgłasza się do lekarza lub trafia do szpitala, gdzie poznaje diagnozę. Często o cukrzycy pacjenci dowiadują się przypadkiem, np. przy okazji badań do pracy. Cukrzyca typu 1 rozwija się niezależnie od prowadzonego trybu życia, a jej przyczyną jest toczący się proces autoimmunologiczny, w którym układ odpornościowy atakuje i niszczy komórki trzustki. Chorzy często dowiadują się nagle o swojej chorobie.

Cukrzyca – co grozi choremu?

Choroba, jaką jest cukrzyca, niesie za sobą wiele powikłań – zarówno ostrych jak i przewlekłych. Te pierwsze to powikłania, które bezpośrednio zagrażają życiu chorego. Możemy tu wymienić kwasicę i śpiączkę ketonową, hiperglikemię i hipoglikemię. Przewlekle utrzymujący się podwyższony poziom cukru we krwi wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, w szczególności nerek, oczu, układu nerwowego i krwionośnego.

Jakie procesy zachodzą w organizmie, kiedy rośnie cukier ? Jeśli stężenie glukozy we krwi wzrasta stopniowo i staje się przewlekle podwyższone, początkowo chory może nie zauważyć żadnych niepokojących objawów. Objawy cukrzycy pojawiają się, kiedy organizm nie jest w stanie dłużej wyrównywać zwiększonego stężenia glukozy we krwi. [4] Chroniczna hiperglikemia prowadzi do długotrwałych uszkodzeń w obrębie wielu narządów. Omówmy wybrane z nich.

Retinopatia cukrzycowa

Powikłania związane z cukrzycą dotyczą prawie wszystkich struktur anatomicznych w układzie wzrokowym. Najczęściej występującą jest retinopatia cukrzycowa i związany z nią cukrzycowy obrzęk plamki. U chorego dochodzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych znajdujących się w siatkówce oka. Konsekwencją retinopatii może być nieodwracalne uszkodzenie wzroku. Chorzy mogą skarżyć się na pogorszenie widzenia, ból i zaczerwienienie w obrębie gałki ocznej, szczypanie oka, jednak retinopatia może też nie dawać żadnych objawów przez długi czas. Retinopatia jest bardzo częstym powikłaniem cukrzycy. Pierwsze zmiany w siatkówce oka są zauważalne u chorych już po 5 latach od wykrycia hiperglikemii. Retinopatia rozwija się u 100 % chorych w ciągu 15 lat od diagnozy cukrzycy. [5] Cukrzyca może być też przyczyną zaćmy i zmian jaskrowych. [6]

Nefropatia cukrzycowa

Nerki pełnią w organizmie wiele istotnych funkcji, m.in. regulują poziom wody w organizmie, oczyszczają krew ze zbędnych produktów przemiany materii czy też odpowiadają za prawidłowe stężenie we krwi takich pierwiastków jak sód, potas, magnez, fosfor, wapń. U diabetyków może rozwinąć się nefropatia cukrzycowa. Jeśli wysoki poziom cukru utrzymuje się przez długi czas, na kłębuszkach nerkowych i naczyniach krwionośnych odkładają się substancje (takie jak np. sortibol) , które negatywnie wpływają na ich budowę i funkcjonowanie.  Nefropatia cukrzycowa manifestuje się obecnością mikroalbuminurii lub białkomoczu. W procesie uszkadzania nerek u chorych na cukrzycę uczestniczy wiele czynników. Najgroźniejsze jest występowanie nadciśnienia tętniczego, które prowadzi do  uszkodzenia naczyń krwionośnych nerek, a w konsekwencji do ich niewydolności. [7] Nadciśnienie tętnicze stanowi prawdopodobnie przyczynę i następstwo nefropatii cukrzycowej.

Powikłania sercowo-naczyniowe

Najczęstszym powikłaniem cukrzycy i zarazem główną przyczyną zwiększonej śmiertelności są choroby układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza choroba niedokrwienna serca, spowodowana przedwczesnym rozwojem zmian miażdżycowych w naczyniach wieńcowych.  U chorych na cukrzycę typu 2, często już w momencie diagnozy występują powikłania miażdżycowe, w tym choroba wieńcowa. Ryzyko choroby niedokrwiennej serca wiąże się z klasycznymi czynnikami ryzyka, jak również czynnikami zależnymi od cukrzycy, takimi jak: otyłość, insulinooporność, zaburzenia krzepnięcia, hiperinsulinemia, hiperglikemia. [8] Kolejnym, bardzo częstym schorzeniem u cukrzyków jest nadciśnienie tętnicze. Leki na nadciśnienie przyjmuje 9 na 10 osób chorych na cukrzycę. Dlaczego cukrzyca sprzyja nadciśnieniu? Duża ilość glukozy powoduje, że ściany naczyń krwionośnych robią się dużo sztywniejsze niż u osób bez cukrzycy. Kiedy ściany tętnic twardnieją, pompowana przez serce

Autor: Natalia Lipska-Kapłunow

Źródło:

[1] Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego https://ptdiab.pl/zalecenia-ptd/ctid dostęp z dn. 31.01.2023, s.9

[2] https://strefadiabetyka.pl/wp-content/uploads/2022/11/swiatowy_dzien_cukrzyca.pdf dostęp z dn. 31.001.2023

[3] Polskie Towarzystwo Diabetologiczne Środa z profilaktyką Zmierz się z cukrzycą https://www.nfz-rzeszow.pl/files/sr_z_prof/200226u.pdf dostęp z dn. 31.01.2023

[4] Porady lekarza rodzinnego Cukrzyca https://www.sw.gov.pl/assets/14/10/38/1895fc766adb42c2366e40db2c01f91d5d3b9324.pdf dostęp z dn. 31.01.2023, s.6

[5] https://instytutoka.pl/zakres-uslug/schorzenia-i-leczenie/cukrzyca/retinopatia-cukrzycowa/

[6] http://nfz-warszawa.pl/gfx/nfz-warszawa/userfiles/_public/dla_pacjenta/profilaktyka/04082021_ulotka-cukrzyca-jedna-choroba-rozne-oblicza.pdf

[7] https://journals.viamedica.pl/dk/article/download/8916/7582

[8] Choroba wieńcowa u chorych na cukrzycę- odrębności kliniczne, https://journals.viamedica.pl/clinical_diabetology/article/viewFile/8806/7513 dostęp z dn. 31.01.2023, s.

Czytaj więcej

CHOROBY SKÓRY w cukrzycy

Skóra to jeden z najważniejszych i największych narządów w ludzkim ciele. Jej średnia powierzchnia u osoby dorosłej to 1,5 -2 m 2, a masa (wraz z tkanką podskórną) może dochodzić do 20 kg. Skóra składa się z trzech warstw- naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej i spełnia wiele kluczowych funkcji. [1] Z jednej strony chroni narządy wewnętrzne przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych, a z drugiej zachowuje równowagę pomiędzy organizmem człowieka i otoczeniem.

U chorych na cukrzycę mogą występować zmiany skórne, takie jak u osób zdrowych. Czasem jednak są one bardzo specyficzne i mogą być sygnałem, że choroba jest źle leczona. Osoby z dysfunkcją trzustki przyjmujące leki obniżające stężenie glukozy we krwi lub insulinę, mają obniżoną odporność organizmu, dlatego mogą być bardziej podatne na występowanie charakterystycznych problemów skórnych, w tym stopy cukrzycowej, trudnego gojenia się ran, przyśpieszonego „starzenia się” skóry, suchości, pogrubienia, utraty elastyczności czy świądu. [2] Większość zaawansowanych  zmian skórnych jest następstwem głębokich zaburzeń metabolicznych przebiegających pod postacią długotrwałej hiperglikemii, znacznej dyslipidemii i/ lub zaawansowanej insulinooporności. [3]

Najczęstsze zmiany skórne w cukrzycy (zwłaszcza typu 2) to:

  1. Suchość skóry – Dolegliwość ta związana jest z podatnością na nadkażenia bakteryjne i grzybicze. Krążąca w układzie krwionośnym krew zawiera nadmiar glukozy, upośledzając tym samym odpowiednie odżywienie i nawodnienie tkanek skórnych. Zawierają one zbyt małą ilość płynów. Taki objaw jest sygnałem do analizy dotychczasowych wyników stężenia cukru we krwi. Doraźne leczenie może polegać na stosowaniu odpowiednich kosmetyków zawierających lanolinę, glicerynę, czy inne substancje nawilżające i zatrzymujące wodę w skórze. Schorzenie to występuje często, również u osób z prawidłową tolerancją glukozy. Ważnym czynnikiem poprawiającym nawilżanie skóry jest odpowiedni poziom witaminy A oraz nawilżanie powietrza, oraz unikanie klimatyzacji. Diabetycy, którzy w młodości mieli tłustą cerę, wraz z wiekiem i zaburzeniami hormonalnymi mają cerę mieszaną. Z kolei cera mieszana oraz sucha staje się cerą bardzo suchą, szorstką, zgrubiałą, podatną na pękanie. Z wiekiem następuje wzrost przez naskórkowej utraty wody oraz spadek funkcji bariery naskórkowej. Zaburzenia krążenia krwi jeszcze bardziej sprzyjają powstawaniu tej dermatozy, która w konsekwencji może przejść w poważne schorzenie. [4]
  1. Rogowacenie ciemne – to brunatne, zgrubiałe plamy na skórze, występujące głównie na karku i pod pachami. Są związane z insulinoopornością – zbyt słabą odpowiedzią tkanek, przede wszystkim mięśni szkieletowych na działanie insuliny.
  2. Dermopatia cukrzycowa — występuje nawet u połowy chorych, częściej u starszych mężczyzn z wieloletnim wywiadem cukrzycy. Związana jest z mikronaczyniowymi powikłaniami cukrzycy i często współistnieje z retinopatią (uszkodzeniem siatkówki) lub nefropatią (uszkodzeniem nerek). Ma charakter brązowych plam, które występują symetrycznie na piszczelach. Zanikają po około 18-24 miesiącach i pozostawiają zagłębienie oraz przebarwienie. Ze względu na łagodny charakter zmian i brak dowodów na skuteczność leczenia, plamki cukrzycowe podudzi nie podlegają leczeniu.[1]
  3. Kępki żółte — są to guzki lub grudki, gęsto rozsiane, o charakterystycznej żółtawo-pomarańczowej barwie. Wiążą się ze złą gospodarką tłuszczową organizmu, która jest powszechna podczas nietolerancji glukozy, zwłaszcza u osób z nadwagą i otyłych. Zbyt duże stężenie TG i cholesterolu we krwi powoduje wysyp żółtawo-pomarańczowych krostek, szczególnie w okolicy oczu, łokci oraz przed goleniowej, najczęściej symetrycznie. Zwalczanie polega często na zastosowaniu diety niskotłuszczowej, a w poważniejszych przypadkach na zażywaniu leków obniżających poziom cholesterolu i trójglicerydów. [5]
  4. Rumieniec cukrzycowy – są to czerwone plamy na twarzy i szyi, którym mogą towarzyszyć poszerzone naczynka, zwane potocznie „pajączkami” (teleangiektazje). Zaczerwienienie może ustąpić pod wpływem lepszej kontroli glikemii, zalecane jest też zmniejszenie konsumpcji kofeiny i alkoholu. [6]
  5. Obumieranie tłuszczowate – przewlekła choroba skóry, związana z mikroangiopatią cukrzycową. Lokalizuje się na przedniej powierzchni podudzi. Ma charakter czerwonobrązowych plam, na których widoczne są poszerzone naczynia krwionośne (teleangiektazje). W ich następstwie może dochodzić do powstawania bolesnych owrzodzeń. Podstawą leczenia są glikokortykosteroidy stosowane miejscowo. [7]

Cukrzyca będąca chorobą cywilizacyjną, charakteryzuje się nawracającymi zaburzeniami ogólnoustrojowymi, w tym dolegliwościami skórnymi. Chorzy na cukrzycę są bardziej narażeni na powstawanie wielu rodzajów zmian skórnych. Niektóre są niegroźne i mało specyficzne, inne — poważniejsze i bardziej uciążliwe. Dbanie o skórę, odpowiednie jej nawilżanie oraz niestosowanie drażniących detergentów i mydeł jest dla cukrzyków istotną sprawą. Obecnie na rynku dostępne są nawet serie kosmetyków przygotowane specjalnie na potrzeby skóry diabetyków. Ze względu na podwyższone ryzyko powikłań wokół stóp zaleca się codzienne ich oglądanie, obmywanie w letniej wodzie i  dokładne osuszanie. Ważna jest również odpowiednia technika obcinania paznokci oraz noszenia wygodnego obuwia.

Autor: Natalia Lipska – Kapłunow – edukator w cukrzycy

Źródła:

[1] https://www.doz.pl/czytelnia/a14911-Zmiany_skorne_w_cukrzycy__ktore_sa_najczestsze_jak_sobie_z_nimi_radzic

[2] Dermatozy skórne…dostęp z dn. 12.12.2022

[3] https://www.doz.pl/czytelnia/a14911-Zmiany_skorne_w_cukrzycy__ktore_sa_najczestsze_jak_sobie_z_nimi_radzic dostęp z dn. 12.12.2022

[4] Dermatozy skórne…12.12.2022

[5] Skóra – najważniejszy narząd naszego ciała. Dbajmy o nią. Pediatr Med Rodz 2012, 8 (4), p. 375-379 https://bibliotekanauki.pl/articles/1030095.pdf, dostęp z dn. 12.12.2022

[6] Dermatozy skórne – aktualne problemy cukrzycy A. Gołdyn, A. Goździalska, J. Jaśkiewicz https://repozytorium.ka.edu.pl/bitstream/handle/11315/721/Gozdzialska_Anna_Dermatozy_skorne-aktualne_problemy_cukrzycy_2013.pdf?sequence=1&isAllowed=y, dostęp z dn. 12.12.2022 r.

[7] Zaburzenia czynności skóry w cukrzycy. Część 1 – czynność komórek M. Mackiewicz-Wysocka, A. Araszkiewicz, B. Wierusz- 27217 (viamedica.pl) dostęp z dn. 12.12.2022 r.

[8] Dermatozy skórne… dostęp z dn. 12.12.2022 r.

Czytaj więcej

ŚWIĄTECZNE przepisy dla diabetyka

Wszyscy z niecierpliwością czekamy na nadejście świąt Bożego Narodzenia. To magiczny czas spotkań z bliskimi i chwili oddechu od codzienności przy świątecznym stole.

Dla diabetyka Wigilia i Boże Narodzenie to okres wielu pokus kulinarnych. Tyle smakowitych potraw, często przygotowywanych raz w roku na tę szczególną okazję.  Co zrobić, aby święta były smaczne i zdrowe?

Jakie dania mogą jeść diabetycy?

Okazuje się, że Wigilia cukrzyka może być całkiem przyjemna. Nasz dietetyk, mgr Joanna Wójcik, przygotowała całe wigilijne menu specjalnie dla diabetyków.  Zapraszamy do lektury i szukania inspiracji na nadchodzące święta! Znajdziesz w nim „zdrowsze” wersje tradycyjnych potraw kuchni polskiej, takich jak: pierogi, ryba po grecku, śledzie, krokiety, karp w galarecie i inne, które powinny znaleźć się na świątecznym stole diabetyka, jak i każdej osoby, która nie chce martwić się w święta dietą i dodatkowymi kilogramami.

Pobierz 𝗗𝗔𝗥𝗠𝗢𝗪𝗘𝗚𝗢 E-booka ze świątecznymi przepisami.

Czytaj więcej

14 listopada – Światowy DZIEŃ CUKRZYCY

14 listopada, jak co roku, obchodzimy Światowy Dzień Cukrzycy. Dlaczego akurat tego dnia?

Dokładnie 14 listopada 1891 r. urodził się Frederick Banting, którego uznaje się za odkrywcę insuliny. Banting był młodym, kanadyjskim lekarzem i fizjologiem, który stworzył koncepcję wyizolowania wewnętrznej wydzieliny trzustki. Wraz ze swoim asystentem – studentem czwartego roku medycyny – Charlsem Bestem prowadzili intensywne badania i eksperymenty. Panowie pozyskiwali ekstrakt z wysp trzustkowych, podawali go psom pozbawionym trzustki i cukier we krwi zwierząt istotnie się obniżał. Pierwszym pacjentem, który otrzymał „tajemnicze serum” był 14-letni Leonard Thompson z ciężką cukrzycą. Badacze oczyścili ekstrakt, który następnie podano chłopcu w kilku dawkach. Efektem było obniżenie stężenia glukozy i całkowity brak ciał ketonowych w moczu. Wieść o odkryciu błyskawicznie obiegła świat. Komitet Noblowski w 1923 r. nagrodził Bantinga. Wyróżniono również jego szefa – Johna MacLeoda, jednak pominięto Besta. Banting, chcąc docenić zasługi swojego asystenta, podzielił się z nim otrzymaną nagrodą pieniężną.

Światowy Dzień Cukrzycy został ustanowiony w 1991 r. przez Międzynarodową Federację Diabetologiczną (IDF) oraz Światową Organizację Zdrowia (WHO) jako odpowiedź na lawinowy wzrost liczby przypadków cukrzycy na całym świecie.  Głównym celem akcji jest zwiększenie świadomości społeczeństwa na temat choroby – jej przyczyn, objawów, sposobów leczenia i powikłań, które się z cukrzycą wiążą.

Tegorocznym hasłem przewodnim Światowego Dnia Cukrzycy jest „Edukacja chroni nasze jutro”. Jak wyjaśnia IDF, tegoroczne działania mają na celu podkreślenie potrzeby dostępu do wysokiej jakości edukacji diabetologicznej zarówno dla chorych na cukrzycę oraz ich bliskich jak i pracowników służby zdrowia. Stały wzrost liczby chorych wymusza na pracownikach służby zdrowia działania, które pozwolą na jak najwcześniejsze wykrycie choroby. Również sami chorzy potrzebują ciągłej edukacji, by odpowiednio się o siebie zatroszczyć. Cukrzyca jest chorobą nieuleczalną i przewlekłą, jednak regularna aktywność fizyczna, odpowiednia dieta i konsekwentna samokontrola pozwalają utrzymać chorobę w ryzach. Niestety, wciąż duża część społeczeństwa wie niewiele na temat cukrzycy.

Z okazji Światowego Dnia Cukrzycy przygotowaliśmy dla Was krótki raport do pobrania „Cukrzyca – Statystyki”. 

Na koniec, wszystkim diabetykom i ich bliskim pragniemy życzenia wytrwałości w walce z chorobą, samych dobrych cukrów i determinacji w walce o swoje zdrowie.

Strefa Diabetyka

Źródła:

https://pacjentwbadaniach.abm.gov.pl/pwb/aktualnosci/aktualne-wydarzenia-i-i/1171,Swiatowy-Dzien-Cukrzycy-2021-historia-badan-nad-insulina.html E. Kowalczyk, dostęp z dn. 14.11.2022

www.gov.pl/web/psse-wabrzezno/14-listopada-obchodzimy-swiatowy-dzien-cukrzycy, dostęp z dn. 14.11.2022

Czytaj więcej

Rozgrzewające ŚNIADANIA dla diabetyka

Śniadanie to najważniejszy posiłek dnia i jego regularne spożywanie ma ogromne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Będąc diabetykiem należy przestrzegać poniższych zasad:

  1. Śniadanie powinno być spożywane w ciągu godziny od przebudzenia się.
  2. Śniadanie powinno zawierać znaczący udział warzyw nieskrobiowych (np. górki, pomidory, rzodkiewka, cukinia, sałata, awokado itp.)
  3. Kolejność spożywania produktów z różnych grup żywności w ramach jednego posiłku może istotnie wpływać na glikemię poposiłkową, dlatego jeśli mamy ochotę na śniadanie z dodatkiem owoców, warto poprzedzić je spożyciem porcji świeżych warzyw i/lub produktem zawierającym białko (mięso, ryby, plaster białego chudego sera).
  4. Wiele produktów, które spożywamy podczas śniadania (i nie tylko), zawiera sporą ilość soli. W związku z tym, że powinniśmy ograniczać spożycie soli zrezygnujmy z dodatkowego solenia gotowej potrawy, zamiast niej możemy użyć dowolnych ziół czy przypraw jednoskładnikowych.
  5. Najlepiej, gdy produkty, z których robimy śniadanie, również były przygotowywane w domu: najlepiej byłoby piec własny chleb, robić własną wędlinę. Jeśli jednak decydujemy się na kupno gotowych produktów, musimy zwracać uwagę na etykiety, w składzie nie powinno być cukru, słodu, syropu glukozowo – fruktozowego, karmelu, glutaminianu sodu, oleju palmowego, skrobi i innych zagęszczaczy itp.
  6. Pieczywo powinno być w 100% razowe, na etykiecie powinna być zawarta informacja, że zawiera mąkę pszenną, orkiszową, żytnią razową/pełnoziarnistą o typie 1850 lub 2000. Unikamy pieczywa białego (z maki o typie 450, 550,750) oraz chrupkiego, które należy do żywności wysokoprzetworzonej.
  7. Wykluczamy cukier, zamiast niego można sporadycznie użyć erytrolu, ksylitolu lub stevii, pamiętając jednak, że w nadmiernych ilościach mają właściwości przeczyszczające.
  8. Unikamy żywności wysokoprzetworzonej oraz zawierającej dużą ilością tłuszczu: konserw, gotowych potraw w słoikach, parówek, sklepowych past i pasztetów, kabanosów, mielonek, produktów ekspandowanych i błyskawicznych.
  9. Mleko może być elementem śniadania, należy jednak zwrócić uwagę jak reaguje nasz organizm po jego spożyciu. Jeśli po śniadaniu z mlekiem znacznie wrasta nam poziom cukru we krwi, należy zamienić go na produkty mleczne fermentowane (jogurt naturalny, kefir, maślanka) lub mleko roślinne. Należy pamiętać, że unikamy produktów mlecznych, które zawierają cukier i skrobię.
  10. Jeśli chcemy wypić kawę, wypijmy ją w trakcie lub bezpośrednio po śniadaniu, nigdy na czczo!

Przykłady:

OMLET Z WARZYWAMI

K: 467.5 / B: 27.0 / T: 27.7 / WP: 23.9 / F: 7.6 / WW.: 2.4

Składniki:

Jaja kurze całe rozm. s – 160 g (3 x sztuka)

Cukinia – 150 g (0,5 x sztuka)

Papryka czerwona – 70 g (0,5 x sztuka)

Cebula – 50 g (0,5 x sztuka)

Olej rzepakowy – 10 g (1 x łyżka)

Szczypiorek – 10 g (2 x łyżka)

Pieprz czarny mielony – 1 g (1 x szczypta)

Przygotowanie:

  1. Pokrój warzywa. Podduś na tłuszczu pod przykryciem.
  2. Rozmieszaj jajka widelcem, dodaj pieprz i wylej na patelnię do warzyw.
  3. Smaż pod przykryciem do ścięcia. Posyp siekanym szczypiorkiem i przełóż na drugą stronę.
  4. Omlet możesz zjeść z kromką razowego chleba

PLACUSZKI Z CUKINII

K: 365.7 / B: 18.8 / T: 12.1 / WP: 39.5 / F: 11.3 / WW.: 3.9

Składniki:

Olej rzepakowy – 5 g (0,5 x Łyżka)

Sól biała – 1 g (1 x Szczypta)

Bazylia (suszona) – 3 g (0,8 x Łyżeczka)

Oregano (suszone) – 3 g (1 x Łyżeczka)

Marchew – 90 g (2 x Sztuka)

Jaja kurze całe – 56 g (1 x Sztuka)

Cukinia – 300 g (1 x Sztuka)

Mąka orkiszowa pełnoziarnista – 45 g (3 x Łyżka)

Przygotowanie:

  1. Cukinię i marchewkę zetrzyj na tarce na dużych oczkach
  2. Dodaj jajko, mąkę i przyprawy. Wszystko dokładnie wymieszaj.
  3. Smaż placuszki na patelni posmarowanej olejem

GRZANKI Z AWOKADO I TWAROŻKIEM

K: 372.8 / B: 26.0 / T: 12.5 / WP: 34.7 / F: 8.7 / WW.: 3.5

Składniki:

Ser twarogowy chudy – 100 g (0,5 x Opakowanie)

Pomidory koktajlowe – 80 g (4 x Sztuka)

Awokado – 70 g (0,5 x Sztuka)

Chleb żytni razowy – 60 g (2 x Kromka)

Szczypiorek – 10 g (2 x Łyżeczka)

Czosnek – 2 g (1 x Ząbek)

Przygotowanie:

  1. Posiekaj szczypiorek i wymieszaj z twarogiem oraz ulubionymi przyprawami.
  2. Awokado rozgnieć widelcem wraz z wyciśniętym w prasce czosnkiem
  3. Posmaruj chleb pastą z awokado, złóż kromki i przekrój na trójkąty. Zapiecz w opiekaczu/ na patelni.
  4. Twarożek zjedz z grzankami i pomidorkami.

ZAPIEKANA OWSIANKA Z TRUSKAWKAMI

K: 356.6 / B: 15.1 / T: 7.6 / WP: 54.1 / F: 6.0 / WW.: 5.4

Składniki:

Białko jaja kurzego – 35 g (1 x Sztuka)

Jogurt naturalny – 120 g (6 x Łyżka)

Płatki owsiane górskie – 50 g (5 x Łyżka)

Truskawki – 140 g (2 x Garść )

Ksylitol – 7 g (1 x Łyżeczka)

Cynamon – 5 g (1 x Łyżeczka)

Przygotowanie:

  1. Płatki wymieszaj z truskawkami (mogą być mrożone), jogurtem, ksylitolem i cynamonem
  2. Białko ubij na sztywno, delikatnie połącz z płatkami i owocami, przełóż do foremki.
  3. Zapiecz około 20 minut w temperaturze 180 stopni.

Agenda:

K-kcal, B-białka, T-tłuszcze, WP-węglowodany przyswajalne, F-błonnik, WW. – wymienniki węglowodanowe

Autor: Mgr dietetyki Joanna Wójcik

Na podstawie obowiązujących Normy Żywienia dla populacji Polski opracowanych przez IŻIŻ pod red. M. Jarosz oraz Zaleceń PTD na rok 2022.

Czytaj więcej

JESIENNA DIETA – na nadciśnienie

Gdy temperatura na dworze spada, potrzebujemy większej dawki energii. Zamiast jednak zwiększać liczbę dostarczanych kalorii, lepiej sięgnąć po potrawy rozgrzewające organizm. Jakie powinno być jesienne menu?

To, co jemy musi być zgodne z naszym indywidualnym zapotrzebowaniem, zależnym m.in. od wieku, wykonywanej pracy. Powinno również współgrać z porą roku. Kiedy robi się chłodno, nasz organizm potrzebuje więcej energii. Krótsze dni wpływają niekorzystnie na nastrój, powodują stres, a to z kolei prowadzi do osłabienia. Jesienna dieta powinna przede wszystkim rozgrzewać organizm. Nie chodzi jednak o to, by przyrządzać potrawy bardziej kaloryczne lub jeść więcej, bo to może skutkować dodatkowymi kilogramami. Menu w tym czasie powinno być lekkostrawne, a przy tym bogate w składniki odżywcze i urozmaicone różnorodnymi dodatkami, które korzystnie wpłyną na organizm i nasze samopoczucie.

Jakie menu na chłodne, jesienne dni?

Jesienią należy zadbać nie tylko o to, by ogrzać się od zewnątrz, ale również od wewnątrz. Ważne jest, by dzień zacząć od pożywnego śniadania. Zapewni ono energię na cały dzień. W ciągu dnia rozgrzać organizm mogą gorące napoje, do których, zamiast cukru, dodajmy znany z właściwości rozgrzewających i bakteriobójczych miód. Świetnie sprawdzą się również zupy, które warto – jak wszystkie inne dania jesienią – urozmaicić takimi dodatkami jak imbir, cynamon, czosnek czy goździki. Nie tylko wzbogacą smak, ale korzystnie wpłyną na nasze zdrowie. Dieta powinna być bogata w witaminy, których źródłem mogą być sezonowe warzywa. Gdy nie mamy dostępu do świeżych, warto sięgnąć po mrożonki, ponieważ mają takie same wartości odżywcze. W diecie jesiennej nie może zabraknąć warzyw, wybierz swoje ulubione i jedz je każdego dnia, najlepiej 3 razy dziennie:

Wśród polskich roślin, w okresie jesiennym powinny pojawić się:
  • bakłażan;
  • boćwina;
  • brokuły;
  • brukselka;
  • buraki;
  • cukinia;
  • cykoria;
  • dynia;
  • kalafior;
  • kalarepa;
  • kapusta;
  • karczochy;
  • kukurydza;
  • marchewka;
  • ogórek;
  • papryka;
  • pasternak;
  • pietruszka;
  • por;
  • roszponka;
  • rukola;
  • czarna rzodkiew;
  • seler;
  • szczaw;
  • szpinak.
Pobierz ebook z jesienną dietą: 

Czytaj więcej

Jak CUKRZYCA wpływa na zęby?

Na świecie, jak również w Polsce liczba chorych na cukrzycę rośnie w zastraszającym tempie. Cukrzyca to pierwsza niezakaźna choroba uznana przez ONZ za epidemię XXI w. Pacjenci, u których zdiagnozowano cukrzycę są bardziej predysponowani do wystąpienia powikłań ogólnoustrojowych, takich jak choroba wieńcowa, choroby naczyń obwodowych, retinopatia, nefropatia czy neuropatia.[1]  Choroba ta sieje spustoszenie w całym organizmie,  nie oszczędzając również jamy ustnej.  A zdrowie jamy ustnej wpływa na stan całego organizmu. Cukrzyca i choroby jamy ustnej mają działanie obustronne – cukrzyca może przyczyniać się do chorób jamy ustnej a choroby jamy ustnej mogą upośledzić kontrolę metaboliczną cukrzycy. Zarówno hiperglikemia jak i hipoglikemia niekorzystnie wpływają na stan tkanki przyzębnej. Niewłaściwie kontrolowana cukrzyca prowadzi do ubytku przyczepu nabłonkowego, zaniku kości wyrostka zębodołowego i destrukcji tkanki przyzębnej. Choroby przyzębia wpływają na pogorszenie kontroli glikemii. [2]

Choroby przyzębia

Faktem jest, że choroby przyzębia i inne choroby jamy ustnej występują częściej u osób z cukrzycą.  Choroby przyzębia są najczęściej spotykaną jednostką chorobową jamy ustnej u osób z niewyrównaną cukrzycą i stanowią ok. 34% wszystkich zmian w jamie ustnej. [3] Przejdźmy teraz do definicji, by lepiej zrozumieć tę kwestię. Przyzębie to zespół tkanek otaczających i unieruchamiających ząb. Na przyzębie składają się dziąsła, ozębna, cement korzeniowy i kość wyrostka zębodołowego szczęki i żuchwy. Otaczają one ząb oraz mają za zadanie utrzymanie go w zębodole.[4]

Najwcześniejszy i najłatwiejszy w leczeniu etap chorób przyzębia to zapalenie dziąseł. Tkanka kostna i łączna nie są jeszcze objęte procesem chorobowym, dlatego na tym etapie uszkodzenia przyzębia są jeszcze odwracalne. W większości przypadków leczenie polega na usunięciu zalegającej płytki nazębnej i udzieleniu wskazówek dotyczących prawidłowej higieny jamy ustnej. Niestety, często objawy zapalenia dziąseł są lekceważone i pacjent zgłasza się do gabinetu dentystycznego dopiero z zaawansowaną chorobą przyzębia – czyli zapaleniem przyzębia. [5] Zapalenie przyzębia definiuje się jako utratę umocowania zębów w tkance łącznej i utratę kości zębodołowej. Jeśli zapalenie przyzębia pozostaje nieleczone, zęby dotknięte procesem chorobowym w końcu wypadną. [6]

Choroby przyzębia i cukrzyca są ze sobą ściśle powiązane, a u podstawy tego związku leżą procesy zapalne. Cukrzyca podnosi ryzyko wystąpienia lub zaostrzenia przebiegu chorób przyzębia a choroby przyzębia mogą wpłynąć na pogorszenie kontroli glikemii oraz zwiększenie oporności na insulinę. U chorych na cukrzycę stwierdza się wyższe wskaźniki choroby przyzębia niż u osób z prawidłowym stężeniem glukozy we krwi, przede wszystkim w zakresie ubytku przyczepu nabłonkowego i zaniku kości wyrostka zębodołowego. Mechanizmami odpowiedzialnymi za ten proces są: zmniejszenie syntezy kolagenu i glikozaminoglikanów w fibroblastach tkanki przyzębia oraz zwiększenie aktywności kolagenozy w tkankach. Choroby przyzębia wpływają negatywnie na kontrolę metaboliczną cukrzycy i zwiększają ryzyko jej powikłań takich jak: retinopatia, angiopatia i nefropatia. [7]

Chorzy ze złą kontrolą glikemii często trafiają do stomatologa z powodu ciężkiego zapalenia tkanek dziąseł z cechami utraty podparcia zębów, które z reguły objawia się rozsunięciem zębów, co powoduje, że między zębami pojawiają się szpary (diastemy). Mimo podobnego nasilenia powstawania płytki nazębnej (stanowiącej miejsce gromadzenia się bakterii) u chorych ze źle kontrolowaną cukrzycą typu 2 obserwuje się bardziej nasilone krwawienia z dziąseł w porównaniu z chorymi z dobrą lub umiarkowaną kontrolą glikemii. Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania chorobom przyzębia (poza zdrowym trybem życia i dietą) jest dbanie o higienę i zdrowie jamy ustnej. Zabiegi higienizacyjne przeprowadzane w gabinetach dentystycznych oraz domowa pielęgnacja jamy ustnej w połączeniu z regularnymi wizytami kontrolnymi u lekarza są najlepszą prewencją dla tego typu schorzeń. Leczenie chorób przyzębia poprawia wyrównanie metaboliczne cukrzycy typu 1.[8]

Próchnica

W źle kontrolowanej cukrzycy, duże stężenie glukozy we krwi powoduje wzrost stężenia cukru w ślinie i w płynie dziąsłowym. Płytka nazębna bogata w sacharydy, jest optymalnym podłożem rozwoju Streptococcus mutans i Lactobacillius acidophilus, zwiększając ryzyko wystąpienia próchnicy.[9] Omawiając związek między śliną a próchnicą należy zwrócić uwagę na funkcje, jakie pełni ślina. Ślina oczyszcza jamę ustną z resztek pożywienia, neutralizuje szkodliwe kwasy i tworzy na powierzchni jamy ustnej ochronną warstwę. Przy jej niedostatecznym wydzielaniu, próchnica może postępować szybko. Kserostomia – czyli uczucie suchości błony śluzowej jamy ustnej dotyczy 40-80 % chorych na cukrzycę. Zjawisko to wiąże się ze zmniejszeniem ilości wytwarzanej śliny. U chorych ze źle kontrolowaną cukrzycą, ilość produkowanej śliny jest znacznie mniejsza w porównaniu z chorymi z dobrze kontrolowaną cukrzycą czy też z osobami zdrowymi. Przypuszcza się, że mechanizmem odpowiedzialnym za zmianę ilości wytwarzanej śliny jest dysfunkcja nerwów autonomicznych albo zmian w mikrokrążeniu, które zmniejszają zdolność gruczołów ślinowych do odpowiedzi na stymulację nerwową/hormonalną. Wśród przyczyn wymienia się również odwodnienie jak i niepożądane działanie innych, często stosowanych leków w cukrzycy takich jak np. leki hipotensyjne, leki przeciwdepresyjne, diuretyki. [10]

Chorzy na cukrzycę borykają się z wieloma problemami zdrowotnymi. U osób ze źle kontrolowaną cukrzycą ryzyko wystąpienia zmian w obrębie jamy ustnej, takich jak: kandydoza, halitoza, utrata zębów, zaburzenia smaku, kserostomia znacznie rośnie. Co więcej, na cukrzycę chorują osoby zupełnie nieświadome tego rozpoznania. Tym bardziej zrozumiała jest wśród nich niska świadomość zależności, jakie występują między cukrzycą a chorobami jamy ustnej.

Duża odpowiedzialność spoczywa na personelu medycznym – lekarzach zajmujących się leczeniem cukrzycy i stomatologach. Coraz częściej cukrzyca jest wstępnie diagnozowana w gabinetach dentystycznych. Pacjenci zgłaszający takie dolegliwości jak pieczenie języka, suchość w ustach, zaburzenia smaku oraz wystąpienie takich objawów jak zapalenie dziąseł i przyzębia, próchnica czy liszaj płaski powinni być skierowani do odpowiedniego lekarza w celu dalszej diagnostyki i podjęcia leczenia.[11] Zgodnie z tegorocznymi zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego – u każdej osoby z cukrzycą należy przeprowadzać wywiad i badanie fizykalne ukierunkowane na choroby jamy ustnej, a każda osoba z cukrzycą powinna mieć raz do roku wykonane badanie stomatologiczne.[12]

Autor: Natalia Lipska-Kapłunow – edukator w cukrzycy

Źródło:

[1] Pacjent z cukrzycą w gabinecie stomatologiczny, Stomatologia Praktyczna, Magazyn Stomatologiczny nr 3/2016 K.Lewusz, A.Perz, A.Godzieba, K. Kaczor, K. Sporniak-Tutak, www.magazyn-stomatologiczny.pl/files/3505.pdf, s. 75, dostęp z dn. 05.10.2022

[2] Choroby przyzębia diagnostyka i leczenie. K. Kowalska, Kwartalnik pacjenta https://www.zoztargowek.waw.pl/kwartalnik_strony/46/choroby_przyzebia.pdf dostęp z dn. 05.10.2022

[3] Choroby przyzębia… K. Kowalska, Kwartalnik pacjenta https://www.zoztargowek.waw.pl/kwartalnik_strony/46/choroby_przyzebia.pdf dostęp z dn. 05.10.2022

[4] Cukrzyca a choroby przyzębia: nowe informacje dla lekarzy, G.Rutger Persson, DDS, PHD(Odont Dr), Diabetologia po Dyplomie Tom 8 Nr 4, 2011, podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/014/346/original/6-9.pdf?1474015214, s.6 , dostęp z dn. 5.10.2022

[5] Pacjent z cukrzycą w gabinecie stomatologiczny, Stomatologia Praktyczna, Magazyn Stomatologiczny nr 3/2016 K.Lewusz, A.Perz, A.Godzieba, K. Kaczor, K. Sporniak-Tutak, www.magazyn-stomatologiczny.pl/files/3505.pdf, s. 74, dostęp z dn. 05.10.2022

[6] Związek chorób przyzębia z cukrzycą i nefropatią cukrzycową, B. Wożakowska-Kapłon, K.J. Filipiak, G. Opolski, R.Górksa, Via Medica, https://journals.viamedica.pl/clinical_diabetology/article/viewFile/8422/7183 s. 72

[7] Związek chorób przyzębia z cukrzycą i nefropatią cukrzycową, B. Wożakowska-Kapłon, K.J. Filipiak, G. Opolski, R.Górksa, Via Medica, https://journals.viamedica.pl/clinical_diabetology/article/viewFile/8422/7183 s. 73-74

[8] Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego s.107 https://ptdiab.pl/images/docs/zalecenia/CTiD-1-2022-pl.pdf dostęp z dn. 05.10.2022

[9] Próchnica zębów u chorych na cukrzycę J.Kunert, E.Bołtacz-Rzepkowska, Prace Poglądowe, Dent.Med Probl.2007, 44,4,495-500 ISSN 1644-378X , Zakład Stomatologii Zachowawczej, Katedry Stomatologii Zachowawczej, Endodoncji i  Periodontologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi s.497 [KARJALAINENK.M., KNUUTTILAM.L.E., KÄÄRM.L.: Salivary factors in children and adolescents with insulin de−pendent diabetes mellitus. Pediatr. Dent. 1996, 18, 306–311.

[10] Diabetologia po Dyplomie, Tom 9 Nr 1, 2012, Objawy cukrzycy w jamie ustnej występujące poza przyzębiem: podstawowe informacje dla personelu medycznego. B.K. Gandara, DDS, MSD, T.H Morton Jr, DDS, MSD, https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/014/341/original/31-38.pdf?1473942667, s. 33, dostęp z dn. 05.10.2022

[11] Związek chorób przyzębia z cukrzycą i nefropatią cukrzycową, B. Wożakowska-Kapłon, K.J. Filipiak, G. Opolski, R.Górksa, Via Medica, https://journals.viamedica.pl/clinical_diabetology/article/viewFile/8422/7183 s. 74

[12]  Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego s.107 https://ptdiab.pl/images/docs/zalecenia/CTiD-1-2022-pl.pdf dostęp z dn. 05,10.2022

Czytaj więcej

E-BOOK – wysiłek fizyczny w cukrzycy typu 2

Właśnie rozpoznano u Ciebie cukrzycę typu 2 i stawiasz pierwsze kroki w chorobie?
A może chorujesz już jakiś czas i chcesz wiedzieć więcej?
Być może choruje ktoś Ci bliski i chcesz go wesprzeć?

We współpracy z lekarzem przygotowaliśmy broszurę, która w przystępny sposób pokaże Ci, dlaczego wysiłek fizyczny jest tak ważny i jak duży wpływ na swój stan zdrowia masz TY sam. Opracowanie merytoryczne: lekarz diabetolog Barbara Soróbka.

Pobierz e-book:

Czytaj więcej

WYMIENNIKI węglowodanowe i białkowo-tłuszczowe, jaką rolę pełnią?

Leczenie dietetyczne – inaczej dietoterapia –  powinno stanowić składową część terapii każdego rodzaju cukrzycy, bez względu na rodzaj stosowanej farmakoterapii. Leczenie insuliną lub doustnymi lekami hipoglikemizującymi nie zwalnia osoby chorej z konieczności przestrzegania odpowiedniej diety. Szczegółowe zalecenia żywnościowe dla diabetyków, w tym: zalecane i niewskazane produkty dla diabetyków, zalecane, dzienne porcje do spożycia, przykłady bilansowania posiłków znajdziecie tu.

Osoby z cukrzycą typu 1 powinny unikać spożywania węglowodanów łatwo przyswajalnych oraz przestrzegać ogólnych zasad prawidłowo bilansowanej diety. W każdym przypadku rodzaj diety oraz schemat leczenia insuliną powinny być ustalone indywidualnie. Insulinoterapia powinna być dostosowana do zwyczajów żywieniowych osoby z cukrzycą, składu spożywanych posiłków (uwzględniających zawartość węglowodanów, białek i tłuszczu) oraz jego trybu życia i aktywności fizycznej. Przy opracowaniu założeń diety należy traktować priorytetowo rozpoznawanie i szacowanie zawartości węglowodanów przyswajalnych w posiłku, np. w systemie wymienników węglowodanowych. [1]

Wymienniki węglowodanowe

Wymiennik węglowodanowy (w skrócie WW.) to norma żywieniowa, która powstała z myślą o osobach chorujących na cukrzycę. Wymienniki węglowodanowe są szczególnie przydatne osobom chorym na cukrzycę typu 1, w której układ odpornościowy niszczy komórki trzustki produkujące insulinę – hormon utrzymujący prawidłowy poziom cukru we krwi. Wymienniki węglowodanowe to norma żywieniowa, która będzie również istotna dla chorych na cukrzycę typu 2, jeśli jej leczenie wymaga przyjmowania insuliny. Podczas insulinoterapii konieczne jest zbilansowanie ilości spożywanych węglowodanów z przyjmowanymi dawkami insuliny.

Odpowiednio dobrane wymienniki węglowodanowe:

  • ułatwiają kontrolę codziennej ilości spożytych węglowodanów
  • zapobiegają wahaniom glikemii – minimalizują ryzyko wystąpienia hiperglikemii i hipoglikemii
  • umożliwiają urozmaicenie diety,
  • pomagają zachować prawidłową masę ciała.

Jeden wymiennik węglowodanowy (WW) odpowiada takiej ilości produktu spożywczego, która zawiera 10 g węglowodanów przyswajalnych, czyli wszystkich węglowodanów, które dostarczamy organizmowi wraz z pożywieniem, z wyjątkiem błonnika pokarmowego. [2]

Jak obliczyć wymienniki węglowodanowe?

Aby oszacować liczbę wymienników węglowodanowych w produkcie, należy znać jego gramaturę i wiedzieć, ile węglowodanów znajduje się w 100 g tego produktu. 1 wymiennik węglowodanowy (WW.) to 10 g węglowodanów przyswajalnych (bez błonnika)

A teraz trochę praktyki.

Przykład 1

Załóżmy, że chcemy poznać, ile wymienników węglowodanowych zawartych jest w porcji ciasta 30 g

1 WW.= 10 g węglowodanów przyswajalnych

100 g ciasta = 70 g węglowodanów

70:10 = 7 WW

100 g ciasta = 70 g węglowodanów

30 g ciasta = 21 węglowodanów

21 węglowodanów = 2,1 WW

W 30 g ciasta znajduje się 2,1 WW

Przykład 2

Załóżmy, że chcemy poznać, ile wymienników węglowodanowych zawartych jest w jabłku o wadze 150 g

100 g jabłka = 10.1 g węglowodanów

10,1:10 = 1,01 WW

150 g jabłka = 15.15 g węglowodanów

15,15:10 = 1,51 WW. * [3]

W jabłku o wadze 150 g znajduje się 1,51 WW

Wymienniki białkowo- tłuszczowe

Na wielkość glikemii poposiłkowej oraz wyrzut insuliny wpływają również białka i tłuszcze. Jest to spowodowane m.in. opóźnionym opróżnianiem żołądka oraz udziałem w glukoneogenezie. Aby umożliwić uwzględnianie białek i tłuszczów w posiłkach, stworzono koncepcję wymienników białkowo-tłuszczowych (WBT), które – podobnie jak wymienniki węglowodanowe – brane są pod uwagę przy obliczaniu dawki insuliny doposiłkowej. [4] Umiejętność liczenia wymienników białkowo-tłuszczowych dotyczy głównie osób korzystających z pompy insulinowej, które na każdy spożyty wymiennik muszą przez pompę podać tzw. bolus przedłużony.

Wymiennik białkowo tłuszczowy (WBT) to wartość 100 kcal pochodzących z białka oraz tłuszczu w danym posiłku.

Jak obliczyć wymienniki białkowo- tłuszczowe?

W praktyce jest to nieco trudniejsze niż obliczanie wymienników węglowodanowych. Jeśli weźmiemy pod uwagę posiłek niezawierający węglowodanów np. mięso bez panierki, ryby, wędliny – obliczenia będą proste. Wystarczy wiedzieć, ile w danej porcji np. mięsa jest kalorii. Przykładowo, kawałek karkówki o wadze 150 g ma 401 kcal. Liczbę kalorii należy podzielić przez 100, aby otrzymać liczbę wymienników białkowo – tłuszczowych (401:100 = 4 WBT).  Jeśli jednak spożywamy produkty złożone (a to zdarza się często) powinno się obliczyć, ile kalorii przypada na białka i tłuszcze i dopiero na tej podstawie obliczyć WBT. Produkty białkowo-tłuszczowe bez dodatku węglowodanów to np. mięso, sery, wędliny. Produkty białkowo-tłuszczowe mieszane to np. ciasta, naleśniki z nadzieniem, pierogi itd. Wiele osób posługuje się informacjami podanymi na opakowaniach produktów spożywczych, gdzie można znaleźć szczegółowe dane dotyczące kalorii, węglowodanów, białek i tłuszczu. Aby obliczyć WBT potrzebujemy następujących informacji:

1 g białka = 4 kcal

1 g tłuszczu = 9 kcal

Przykład 1

Załóżmy, że chcemy poznać, ile wymienników białkowo- tłuszczowych zawartych jest 100 g schabu.

100 g schabu= 14 g tłuszczu i 24 g białka

14 g tłuszczu x 9 kcal= 126 kcal

24 g  białka x 4 kcal =96 kcal

126 kcal +96 kcal = 222 kcal

222 kcal: 100 → 2,2 WBT

W 100 g schabu znajduje się 2,2 WBT

Przykład 2

Załóżmy, że chcemy poznać, ile wymienników białkowo- tłuszczowych zawartych jest w porcji śledzia w oleju.

100 g śledzia w oleju= zawiera 16 g białka i 27 g tłuszczu

16 g białka x 4 kcal = 64 kcal

27 g tłuszczu x 9 kcal = 243 kcal

64 kcal + 243 kcal = 309 kcal

309 kcal: 100 = 3 WBT [5]

W 100 g śledzia w oleju znajdują się 3 WBT

Jak dobrać dawkę insuliny?

Dawkę insuliny, jaką należy podać do posiłku, oblicza się na podstawie:

  • liczby wymienników węglowodanowych przypadających na dany posiłek
  • liczby wymienników białkowo-tłuszczowych przypadających na dany posiłek
  • przelicznika określającego dawkę insuliny, jaką należy poddać na 1 WW, aby utrzymać glikemię w normie
  • przelicznika określającego dawkę insuliny, jaką należy podać na 1 WBT, aby utrzymać glikemię w normie

Przelicznik, czyli dawka insuliny przypadająca na 1 WW oraz dawka insuliny przypadająca na 1 WBT są ustalane indywidualnie. U każdego chorego wchłanianie węglowodanów z przewodu pokarmowego oraz insuliny z tkanki podskórnej może przebiegać nieco inaczej. Dlatego na podstawie obserwacji glikemii lekarz decyduje, czy u jednej osoby 1 jednostka  insuliny będzie obniżać o 30, 40, czy 50 mg %. Podobnie różna dawka insuliny może być użyta u poszczególnych osób do uzyskania prawidłowych glikemii po spożyciu 1 Wymiennika Węglowodanowego (WW.), dlatego też lekarz zaleca stosowanie różnych przeliczników do poszczególnych posiłków. Należy pamiętać, że zapotrzebowanie na insulinę rano jest największe. W związku z tym przed śniadaniem stosujemy najczęściej wyższe przeliczniki niż przed innymi posiłkami, np.: 1,5-2,5 j/1 WW., tylko w okresie remisji 0,5-1j/1 WW. Przed obiadem (0,5-1j/1WW), ale w przypadku nawyku jedzenia posiłku obiadowego w późniejszych porach (np. godz. 16-17) trzeba czasami stosować wyższe przeliczniki np.: 1,5-2j/1 WW., podobnie jak przed kolacją.

Każdy produkt spożywczy różni się zawartością białek, tłuszczów i węglowodanów. Spożywając różne produkty o różnym składzie, dostarczamy organizmowi inne ilości cukrów i składników odżywczych. Organizm zdrowego człowieka potrafi dobrać to nich właściwą porcję insuliny. W przypadku chorych na cukrzycę typy I konieczne jest podanie odpowiedniej dawki insuliny uzależnionej od liczby spożytych węglowodanów. Właśnie dlatego osoby chore powinny posługiwać się wymiennikami węglowodanowymi i białkowo-tłuszczowymi.

Autor: Natalia Lipska-Kapłunow – edukator w cukrzycy

Źródło:

[1] Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego s.62 https://ptdiab.pl/images/docs/zalecenia/CTiD-1-2022-pl.pdf dostęp z dn. 30.08.2022

[2] https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/cukrzyca/wymienniki-weglowodanowe-tabela-pomoze-ulozyc-diete-aa-UYK4-F45W-iU33.html  dostęp z dn. 30.08.2022

[3] E. Wrona, Mazowiecki Szpital Wojewódzki im. Św. Jana Pawła II Sp. z o.o. w Siedlcach Cukrzyca typu I-Poradnik dla rodzica https://szpital.siedlce.pl/tiny_files/dietetyka/7.pdf dostęp z dn. 30.08.2022

[4] K. Jabłońska, L. Majkowska, Klinika Diabetologii i Chorób wewnętrznych, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie. Optymalizacja doboru do posiłkowej dawki insuliny u pacjentów z cukrzycą typu 1, s. 25 (Artykuł jest tłumaczeniem pracy: Jabłońska K., Majkowska L. Optimizing a prandial insulin dosing in patients with type 1 diabetes. Clin Diabet 2015; 4, 6: 243–250. DOI: 10.5603/DK.2015.0032.) https://journals.viamedica.pl/clinical_diabetology/article/download/44918/30988 (dostęp z dn. 30.08.2022)

[5] Zalecenia żywieniowe dla pacjentów onkologicznych  Szpitale Pomorskie Sp. z o.o. Opracowanie: M. Grabda R. Kondziela https://www.szpitalepomorskie.eu/wp-content/uploads/2019/11/cukrzyca-i-rak1.pdf (dostęp z dn. 31.08.2022)

Czytaj więcej

DIABETYK W RUCHU – 5 pomysłów na aktywność fizyczną jesienią

Wysiłek fizyczny – ze względu na wielokierunkowe korzyści, jakie przynosi jego wykonywanie – jest integralną częścią prawidłowego, kompleksowego postępowania w leczeniu cukrzycy. Wpływa korzystnie na wrażliwość na insulinę, kontrolę glikemii, profil lipidowy oraz sprzyja redukcji masy ciała, wpływa także korzystnie na nastrój, nawet u osób z depresją. W celu uzyskania optymalnego efektu wysiłek fizyczny powinien być regularny, podejmowany co najmniej co 2–3 dni, jednak najlepiej codziennie. [1] Jesień to czas, kiedy wiele osób rezygnuje z uprawiania sportu. To duży błąd. Pogoda wciąż pozwala na aktywność fizyczną na świeżym powietrzu – wystarczy odpowiednio dostosować strój i buty do warunków panujących na zewnątrz. Ze względu na niższą temperaturę, ćwiczenia na zewnątrz są przyjemniejsze niż w trakcie upalnego lata. A jeśli aura rzeczywiście nie sprzyja aktywności fizycznej na zewnątrz warto rozważyć inne opcje.

Poniżej 5 polecanych aktywności jesienią:

  • Spacery – Chodzenie jest jedną z najbardziej uniwersalnych i bezpiecznych form ruchu. Pomaga utrzymać prawidłowe stężenie glukozy we krwi, dotlenia organizm, reguluje działanie układu nerwowego, poprawia nastrój. Podczas spacerów nasz układ krążenia pracuje znacznie intensywniej, dzięki czemu wzmacniamy serce. Codziennie spaceruj minimum 30 – 40 minut dziennie. Jakie są dodatkowe korzyści płynące ze spacerów ? Ta aktywność nic nas nie kosztuje i możemy korzystać z niej w dowolnym czasie.
  • Rower– jeśli zadbasz o odpowiedni strój, jesienna aura nie powinna stanowić dla Ciebie problemu. Jazda na rowerze z umiarkowaną intensywnością normalizuje poziom cukru we krwi. Wystarczą 2-3 wyprawy rowerowe tygodniowo, aby poprawić naszą kondycję i wydolność całego organizmu. Wybierając się na dłuższą jazdę rowerem, nie można zapomnieć o zabezpieczeniu w postaci glukozy, owocu czy batonika.
  • Nordic Walking – to dyscyplina polecana w szczególności diabetykom. Podczas treningu pracują partie mięśniowe nóg, rąk i kręgosłupa. Warto dodać, że trening podczas niższych temperatur jest bardzo korzystny – pozwala spalić więcej kalorii, ponieważ organizm potrzebuje większej ilości energii, aby utrzymać stałą temperaturę ciała.

  • Zajęcia zorganizowane – dołącz do osiedlowego klubu lub zapisz się na zajęcia zorganizowane na siłowni. Wybierz zajęcia o umiarkowanej intensywności np. zdrowy kręgosłup, joga, pilates, ćwiczenia rozciągające. Możesz również skorzystać z dostępnych sprzętów – rowerków stacjonarnych, orbitreków, stepperów czy bieżni. Na każdej siłowni istnieje również możliwość konsultacji z trenerem personalnym, który pomoże dobrać odpowiedni rodzaj treningu.
  • Tai Chi – Pod tą tajemniczą nazwę kryją się zajęcia fizyczne praktykowane przez miliony ludzi na całym świecie. Tai Chi to bezpieczna forma ruchu dla każdego – ćwiczenia można praktykować niezależnie od swojego wieku i stanu fizycznego. Tai Chi pomaga zachować dobrą kondycję zarówno ciała, jak i ducha – łączy w sobie spokój, płynność i uwagę. Tai Chi nie obciąża stawów, wzmacnia mięśnie, poprawia koordynację, a także uczy świadomości ciała.

Opcji na jesienny trening jest wiele – wybierz formę, którą lubisz najbardziej, a Twoje ciało i umysł szybko Ci się odwdzięczą. Jesienią bardziej niż kiedykolwiek jesteśmy narażeni na stres. Zmieniająca się aura i brak słońca, które jeszcze niedawno codziennie witało nas od rana jest jednym z powodów osłabienia odporności, a tym samym zwiększonej podatności na infekcje. Przed podjęciem aktywności fizycznej warto skonsultować się lekarzem. Oceni on na podstawie pełnego obrazu klinicznego, jak intensywny może być wysiłek.

[1] Zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego 2022 s.24  https://ptdiab.pl/images/docs/zalecenia/CTiD-1-2022-pl.pdf dostęp z dn. 13.09.2022

Czytaj więcej