Skóra to jeden z najważniejszych i największych narządów w ludzkim ciele. Jej średnia powierzchnia u osoby dorosłej to 1,5 -2 m 2, a masa (wraz z tkanką podskórną) może dochodzić do 20 kg. Skóra składa się z trzech warstw- naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej i spełnia wiele kluczowych funkcji. [1] Z jednej strony chroni narządy wewnętrzne przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych, a z drugiej zachowuje równowagę pomiędzy organizmem człowieka i otoczeniem.
U chorych na cukrzycę mogą występować zmiany skórne, takie jak u osób zdrowych. Czasem jednak są one bardzo specyficzne i mogą być sygnałem, że choroba jest źle leczona. Osoby z dysfunkcją trzustki przyjmujące leki obniżające stężenie glukozy we krwi lub insulinę, mają obniżoną odporność organizmu, dlatego mogą być bardziej podatne na występowanie charakterystycznych problemów skórnych, w tym stopy cukrzycowej, trudnego gojenia się ran, przyśpieszonego „starzenia się” skóry, suchości, pogrubienia, utraty elastyczności czy świądu. [2] Większość zaawansowanych zmian skórnych jest następstwem głębokich zaburzeń metabolicznych przebiegających pod postacią długotrwałej hiperglikemii, znacznej dyslipidemii i/ lub zaawansowanej insulinooporności. [3]
Najczęstsze zmiany skórne w cukrzycy (zwłaszcza typu 2) to:
- Suchość skóry – Dolegliwość ta związana jest z podatnością na nadkażenia bakteryjne i grzybicze. Krążąca w układzie krwionośnym krew zawiera nadmiar glukozy, upośledzając tym samym odpowiednie odżywienie i nawodnienie tkanek skórnych. Zawierają one zbyt małą ilość płynów. Taki objaw jest sygnałem do analizy dotychczasowych wyników stężenia cukru we krwi. Doraźne leczenie może polegać na stosowaniu odpowiednich kosmetyków zawierających lanolinę, glicerynę, czy inne substancje nawilżające i zatrzymujące wodę w skórze. Schorzenie to występuje często, również u osób z prawidłową tolerancją glukozy. Ważnym czynnikiem poprawiającym nawilżanie skóry jest odpowiedni poziom witaminy A oraz nawilżanie powietrza, oraz unikanie klimatyzacji. Diabetycy, którzy w młodości mieli tłustą cerę, wraz z wiekiem i zaburzeniami hormonalnymi mają cerę mieszaną. Z kolei cera mieszana oraz sucha staje się cerą bardzo suchą, szorstką, zgrubiałą, podatną na pękanie. Z wiekiem następuje wzrost przez naskórkowej utraty wody oraz spadek funkcji bariery naskórkowej. Zaburzenia krążenia krwi jeszcze bardziej sprzyjają powstawaniu tej dermatozy, która w konsekwencji może przejść w poważne schorzenie. [4]
- Rogowacenie ciemne – to brunatne, zgrubiałe plamy na skórze, występujące głównie na karku i pod pachami. Są związane z insulinoopornością – zbyt słabą odpowiedzią tkanek, przede wszystkim mięśni szkieletowych na działanie insuliny.
- Dermopatia cukrzycowa — występuje nawet u połowy chorych, częściej u starszych mężczyzn z wieloletnim wywiadem cukrzycy. Związana jest z mikronaczyniowymi powikłaniami cukrzycy i często współistnieje z retinopatią (uszkodzeniem siatkówki) lub nefropatią (uszkodzeniem nerek). Ma charakter brązowych plam, które występują symetrycznie na piszczelach. Zanikają po około 18-24 miesiącach i pozostawiają zagłębienie oraz przebarwienie. Ze względu na łagodny charakter zmian i brak dowodów na skuteczność leczenia, plamki cukrzycowe podudzi nie podlegają leczeniu.[1]
- Kępki żółte — są to guzki lub grudki, gęsto rozsiane, o charakterystycznej żółtawo-pomarańczowej barwie. Wiążą się ze złą gospodarką tłuszczową organizmu, która jest powszechna podczas nietolerancji glukozy, zwłaszcza u osób z nadwagą i otyłych. Zbyt duże stężenie TG i cholesterolu we krwi powoduje wysyp żółtawo-pomarańczowych krostek, szczególnie w okolicy oczu, łokci oraz przed goleniowej, najczęściej symetrycznie. Zwalczanie polega często na zastosowaniu diety niskotłuszczowej, a w poważniejszych przypadkach na zażywaniu leków obniżających poziom cholesterolu i trójglicerydów. [5]
- Rumieniec cukrzycowy – są to czerwone plamy na twarzy i szyi, którym mogą towarzyszyć poszerzone naczynka, zwane potocznie „pajączkami” (teleangiektazje). Zaczerwienienie może ustąpić pod wpływem lepszej kontroli glikemii, zalecane jest też zmniejszenie konsumpcji kofeiny i alkoholu. [6]
- Obumieranie tłuszczowate – przewlekła choroba skóry, związana z mikroangiopatią cukrzycową. Lokalizuje się na przedniej powierzchni podudzi. Ma charakter czerwonobrązowych plam, na których widoczne są poszerzone naczynia krwionośne (teleangiektazje). W ich następstwie może dochodzić do powstawania bolesnych owrzodzeń. Podstawą leczenia są glikokortykosteroidy stosowane miejscowo. [7]
Cukrzyca będąca chorobą cywilizacyjną, charakteryzuje się nawracającymi zaburzeniami ogólnoustrojowymi, w tym dolegliwościami skórnymi. Chorzy na cukrzycę są bardziej narażeni na powstawanie wielu rodzajów zmian skórnych. Niektóre są niegroźne i mało specyficzne, inne — poważniejsze i bardziej uciążliwe. Dbanie o skórę, odpowiednie jej nawilżanie oraz niestosowanie drażniących detergentów i mydeł jest dla cukrzyków istotną sprawą. Obecnie na rynku dostępne są nawet serie kosmetyków przygotowane specjalnie na potrzeby skóry diabetyków. Ze względu na podwyższone ryzyko powikłań wokół stóp zaleca się codzienne ich oglądanie, obmywanie w letniej wodzie i dokładne osuszanie. Ważna jest również odpowiednia technika obcinania paznokci oraz noszenia wygodnego obuwia.
Autor: Natalia Lipska – Kapłunow – edukator w cukrzycy
Źródła:
[1] https://www.doz.pl/czytelnia/a14911-Zmiany_skorne_w_cukrzycy__ktore_sa_najczestsze_jak_sobie_z_nimi_radzic
[2] Dermatozy skórne…dostęp z dn. 12.12.2022
[3] https://www.doz.pl/czytelnia/a14911-Zmiany_skorne_w_cukrzycy__ktore_sa_najczestsze_jak_sobie_z_nimi_radzic dostęp z dn. 12.12.2022
[4] Dermatozy skórne…12.12.2022
[5] Skóra – najważniejszy narząd naszego ciała. Dbajmy o nią. Pediatr Med Rodz 2012, 8 (4), p. 375-379 https://bibliotekanauki.pl/articles/1030095.pdf, dostęp z dn. 12.12.2022
[6] Dermatozy skórne – aktualne problemy cukrzycy A. Gołdyn, A. Goździalska, J. Jaśkiewicz https://repozytorium.ka.edu.pl/bitstream/handle/11315/721/Gozdzialska_Anna_Dermatozy_skorne-aktualne_problemy_cukrzycy_2013.pdf?sequence=1&isAllowed=y, dostęp z dn. 12.12.2022 r.
[7] Zaburzenia czynności skóry w cukrzycy. Część 1 – czynność komórek M. Mackiewicz-Wysocka, A. Araszkiewicz, B. Wierusz- 27217 (viamedica.pl) dostęp z dn. 12.12.2022 r.
[8] Dermatozy skórne… dostęp z dn. 12.12.2022 r.
