Cukrzyca a hiperglikemia
Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych, których cechą wspólną jest hiperglikemia. Powstaje ona w wyniku zaburzeń wydzielania i/lub działania insuliny. U chorych na cukrzycę typu 2 wzrost glukozy we krwi w początkowym okresie choroby jest często nieuświadomiony. Objawy nasilają się powoli. Insulinooporność, czyli słabsze działanie insuliny oraz dysfunkcja komórek trzustki (mniejsze wydzielanie insuliny) są powodem utrzymującej się hiperglikemii. Natomiast w cukrzycy typu 1 wzrost glikemii we krwi daje gwałtowne narastanie objawów, gdyż występuje bezwzględny niedobór insuliny spowodowany niszczeniem komórek trzustki.
Jaką funkcję w Twoim organizmie pełni glukoza?
Glukoza jest głównym źródłem energii dla organizmu. Podczas posiłków dostarczamy cukrów prostych, czyli szybko wchłanialnych węglowodanów i cukrów złożonych, czyli tych wolno wchłanialnych węglowodanów oraz białek i tłuszczy, które spowalniają wchłanianie węglowodanów. Cukry złożone rozkładane są do prostych cząsteczek glukozy, która transportowana we krwi dociera do wszystkich komórek całego ciała, aby zapewnić im potrzebną do życia energię. Za regulację ilości stężenia glukozy we krwi po posiłku odpowiada trzustka, która wytwarza insulinę. Insulina ułatwia transport glukozy do komórek ciała oraz obniża poziom glukozy we krwi po posiłku.
W terapii cukrzycy wstrzykujemy insulinę w trakcie posiłków, podajemy leki stymulujące trzustkę do wydzielania insuliny lub leki zmniejszające wchłanianie glukozy z jelita. Gdy glukozy jest dużo, wówczas komórki mięśniowe i wątrobowe zamieniają ją w glikogen, z którego tworzą zapasy.
Zmagazynowany glikogen jest zużywany w czasie wysiłku fizycznego. Jeśli jednak aktywność fizyczna jest zbyt mała lub nie ma jej wcale zapasów glikogenowych nie ubywa. Zgromadzona glukoza jest odkładana w tkance tłuszczowej (powodując nadwagę, otyłość). Zmagazynowany w wątrobie glikogen zapewnia utrzymanie prawidłowego stężenia glukozy we krwi przy jej niedoborze (zapobiega to niedocukrzeniom i omdleniom w okresach międzyposiłkowych). [1]
Czym jest hiperglikemia?
Hiperglikemia to stan, kiedy poziom glukozy we krwi przekracza prawidłowe wartości -na czczo powyżej 100 mg/dl (5,5 mmol/l), 2 godz. po posiłku powyżej 140 mg/dl (7,8 mmol/l).
Hiperglikemia może zdarzyć się każdej osobie chorującej na cukrzycę. Niejednokrotnie pozostaje niezauważona (poniżej 180 mg/dl), bo zazwyczaj nie daje żadnych objawów. Jednak przy stężeniach powyżej 250 mg/dl (13,9 mmol/l) może powodować rozwój kwasicy ketonowej, a długotrwała hiperglikemia powoduje przewlekłe powikłania cukrzycy.
Jakie są najczęstsze przyczyny hiperglikemii?
Do przyczyn hiperglikemii zaliczamy:
- spożycie zbyt obfitego posiłku,
- zbyt duża ilość węglowodanów prostych,
- za mała dawka insuliny,
- niedostateczna dawka doustnych leków obniżających poziom glikemii,
- brak aktywności fizycznej,
- rozpoczynanie wysiłku przy niewyrównaniu metabolicznym cukrzycy przy glikemii > 250–300 mg/dl,
- stres,
- toczące się stany zapalne w organizmie,
- przyjmowanie niektórych leków (sterydów, leków przeciwdepresyjnych),
- stan po niedocukrzeniu.
Jakie są objawy hiperglikemii (nie muszą wystąpić wszystkie):
- suchość jamy ustnej,
- wzmożone pragnienie,
- częste oddawanie moczu,
- zwiększony apetyt,
- senność, uczucie zmęczenia, osłabienie,
- zaburzenia widzenia,
- zmiany ropne na skórze,
- skurcze mięśni,
- infekcje narządów moczowo-płciowych,
- utrata masy ciała. [2]
Nadmiar cukru we krwi wywołuje zaburzenia osmotyczne. Glukoza w efekcie niedoboru insuliny nie może być wykorzystana w metabolizmie komórkowym (brak glukozy w komórce). Prowadzi to do spalania tłuszczów i powstawania ketonów (kwasica ketonowa). Jest to wskazanie do zastosowania insulinoterapii.
Co robić jeśli stwierdzisz u siebie objawy hiperglikemii?
- należy oznaczyć poziom glukozy we krwi,
- jeżeli glikemia nie przekracza 250 mg/dl należy wykonać dodatkową aktywność fizyczną,
- można podać korekcyjną dawkę insuliny szybko działającej u osób leczonych insuliną,
- należy zwiększyć ilość wypijanej wody lub innych niesłodzonych płynów,
- gdy poziom glukozy we krwi nadal wzrasta, należy udać się do lekarza,
- epizod hiperglikemii należy odnotować w dzienniczku samokontroli,
- należy przeanalizować swój jadłospis,
- bezwzględnie skontrolować przyjmowane leki/insulinę (termin ważności i czy dawka leku/insuliny była przyjęta),
- koniecznie trzeba sprawdzić sprzęt do podawania insuliny (sprawność wstrzykiwacza, drożność igły),
- należy zastanowić się, czy nie ma dodatkowych problemów zdrowotnych, np. chorego zęba.
Jak zapobiegać hiperglikemii?
- regularne oznaczanie poziomu glikemii i odnotowywanie w dzienniczku samokontroli (elektronicznym lub papierowym),
- rozpoznanie sygnałów ostrzegawczych hiperglikemii,
- regularne spożywanie posiłków,
- niepomijanie posiłków ani przekąsek,
- unikanie cukrów prostych,
- planowanie aktywności fizycznej i dostosowywanie do niej posiłków,
- przyjmowanie leków o wyznaczonych porach,
- częsta zmiana miejsca podawania insuliny,
- ograniczenie spożycia alkoholu,
- kontrola poziomów glikemii w razie złego samopoczucia.
Jakie są zaburzenia wywołane przewlekłą hiperglikemią?
Przewlekła hiperglikemia prowadzi do procesu stresu oksydacyjnego i uszkodzenia naczyń wielu narządów. Pacjenci z cukrzycą są szczególnie narażeni na:
- uszkodzenia naczyń siatkówki oka, które mogą prowadzić do ślepoty,
- choroby układu sercowo-naczyniowego z zawałem serca, udarem mózgu, miażdżycą naczyń kończyn dolnych,
- uszkodzenia nerwów obwodowych i autonomicznych,
- uszkodzenie nerek,
- zespół stopy cukrzycowej,
- udar mózgu.
Współistnienie powikłań neurologicznych i naczyniowych w obrębie kończyn dolnych prowadzi do zespołu stopy cukrzycowej, które może zakończyć się amputacją kończyny.
Źródła:
[1] https://fundacjabirn.pl/2017/07/19/hiperglikemia-definicja-przyczyny-objawy-skutki-postepowanie-w-zaleznosci-od-czasu-trwania-zapobieganie/? dostęp z dnia 03.08.2022 r.
[2] https://cukrzyca.pl/cukrzyca/hiperglikemia/ dostęp z dnia 03.08.2022 r.
[3] https://diagnosis.pl/hiperglikemia-wysoki-cukier dostęp z dnia 03.08.2022 r.
