Pytanie tytułowe wydaje Ci się absurdalne? A może po raz pierwszy stykasz się z chorobą, jaką jest cukrzyca i twoja wiedza w tej dziedzinie jest niewielka? Być może tego nie wiesz, ale pytanie zawarte w tytule to jedno z częściej wpisywanych pytań dotyczących cukrzycy przez internautów w wyszukiwarkach internetowych. Dlatego, z tego artykułu dowiesz kilku istotnych faktów o cukrzycy, a przede wszystkim uzyskasz odpowiedź na pytanie: czy cukrzycą można się zarazić?
Cukrzyca – co to za choroba?
W drugiej połowie XX w. na świecie stwierdzono wzrost zapadalności na cukrzycę typu 2. Przewiduje się, że liczba chorych będzie rosła w pierwszych dekadach XXI w., najszybciej w krajach rozwijających się. Około 5% populacji choruje na cukrzycę. W 90% przypadków jest to typ II. Prawdopodobnie przynajmniej połowa chorych na cukrzycę typu II nie jest zdiagnozowana. W Polsce obserwuje się także wzrost zapadalności na cukrzycę typu 2. W tej chwili mamy ok. 3 mln Polaków chorych na cukrzycę i przewiduje się, że trend wzrostowy będzie się utrzymywać w kolejnych dziesięcioleciach. [1] Co więcej, cukrzyca jest rozpoznawana u coraz młodszych osób. Skąd się wzięła ta choroba i jakie są jej przyczyny?
Cukrzyca to choroba metaboliczna, której cechą charakterystyczną jest podwyższony poziom cukru we krwi. Cukrzyca związana jest z nieprawidłowym wydzielaniem/brakiem insuliny (cukrzyca typu 1) lub nieprawidłowym działaniem insuliny w organizmie (cukrzyca typu 2, cukrzyca ciążowa). Cukrzyca typu I nazywana jest również cukrzycą młodzieńczą, ponieważ ujawnia się w pierwszych 20 latach życia. Objawy kliniczne pojawiają się nagle i niespodziewanie – jest to kwestia dni, tygodni. Z kolei cukrzyca typu II, zwana też cukrzycą dorosłych, zazwyczaj występuje po 40. roku życia i ujawnia się u osób otyłych i starszych, chociaż zdarza się również u ludzi młodych i szczupłych. [2] Warunkują ją także czynniki genetyczne i środowiskowe. Objawy pojawiają się dyskretnie, nie są charakterystyczne, rozwijają się powoli, dlatego bywa rozpoznana dopiero po upływie wielu lat.
Jaka jest przyczyna cukrzycy typu 1?
Przyczyn cukrzycy typu 1 można upatrywać w zachodzącej interakcji między genami a czynnikami środowiskowymi. W Stanach Zjednoczonych najwyższą zapadalność odnotowuje się u osób rasy kaukaskiej. Ryzyko zachorowania wzrasta u osób, u których choroba występuje w rodzinie. Zwłaszcza jeśli choruje ojciec. Jeśli cukrzyca typu 1 pojawiła się u ojca, ryzyko zachorowania wynosi 10%, jeśli u matki – 4%. Jeśli oboje rodziców chorują na cukrzycę typu 1 – prawdopodobieństwo wyniesie aż 15%. Ryzyko znacznie wzrasta również, jeśli choruje rodzeństwo, przy czym im wcześniej wystąpiła choroba, tym większe ryzyko jej rozwoju u braci lub sióstr. Przyczyn zapadalności na cukrzycę typu 2 upatruje się również w infekcjach (głównie wirusowych), niektórych lekach, czy takich czynnikach jak: zbyt krótki okres karmienia piersią, wczesne rozpoczęcia karmienia dzieci mlekiem krowim, dieta bogata w gluten i inne. [3]
Nawet 90-95% przypadków cukrzycy to cukrzyca typu 2. Wzrost światowej zapadalności na cukrzycę wiąże się z rozwojem cywilizacyjnym i zmianą stylu życia. Siedzący tryb życia, śmieciowe jedzenie, nadwaga, nadciśnienie, stres, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu – to wszystko może przyczynić się do wystąpienia cukrzycy typu 2. Zasadniczą rolę w powstawaniu tej choroby odgrywają czynniki genetyczne. U krewnych I stopnia osoby chorej występuje dużo większe ryzyko pojawienia cukrzycy typu 2. W przypadku pojawienia się choroby u jednego z bliźniąt jednojajowych ryzyko wystąpienia u drugiego wynosi niemal 100%. [4] Predyspozycja do wystąpienia cukrzycy typu 2 powstaje w wyniku współdziałania wielu genów, regulujących metabolizm obciążonej genetycznie osoby. Geny są odpowiedzialne za powstanie insulinooporności (utraty wrażliwości na insulinę) jak i podwyższenie wrażliwości komórek beta na glukozę. Predyspozycje genetyczna wraz z innymi czynnikami ryzyka (nadprogramowe kilogramy, brak ruchu) w cukrzycy typu 2 są istotne etiologicznie. [5]
Czy cukrzycą można się zarazić?
Mimo że mechanizmy zapadania na cukrzycę nie są do końca poznane, zdecydowanie można stwierdzić, że cukrzycą nie można się zarazić, tak jak ma to miejsce np. w chorobach wirusowych (drogą wziewną, przez kontakt ze śliną i wydzielinami dróg oddechowych podczas kaszlu i kichania). Cukrzycą nie można się również zarazić poprzez kontakt z krwią osoby chorej. Cukrzyca pojawia się wskutek mieszanki czynników genetycznych i środowiskowych, z przewagą tych drugich, jeśli mówimy o cukrzycy typu 2 (na którą cierpi 90-95 % diabetyków). Odpowiadając na pytanie zawarte w tytule: cukrzycą nie można się zarazić w żaden sposób, ale nasz styl życia i predyspozycje genetyczne mogą przyczynić się do rozwinięcia się choroby.
Autor: Natalia Lipska-Kapłunow – edukator w cukrzycy
Źródła:
[1] D. Moczulki, Epidemiologia cukrzycy https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/236,epidemiologia-cukrzycy dostęp z dn. 2.02.2023
[2] Porady lekarza rodzinnego Cukrzyca https://www.sw.gov.pl/assets/14/10/38/1895fc766adb42c2366e40db2c01f91d5d3b9324.pdf s. 4-5 dostęp z dn. 2.02.2023
[3] J. Fiłon Cukrzyca – wyzwanie zdrowia publicznego w XXI w. http://pbc.biaman.pl/Content/60948/Cukrzyca_wyzwanie_zdrowia_publicznego_w_XXI_w.pdf s. 35 dostęp z dn. 2.02.2023
[4] Porady lekarza… https://www.sw.gov.pl/assets/14/10/38/1895fc766adb42c2366e40db2c01f91d5d3b9324.pdf s. 4-5 dostęp z dn. 2.02.2023 s. 5
[5] J. Fiłon Cukrzyca – wyzwanie zdrowia…http://pbc.biaman.pl/Content/60948/Cukrzyca_wyzwanie_zdrowia_publicznego_w_XXI_w.pdf s. 35 dostęp z dn. 2.02.2023 s. 26, 30
