Pytanie tytułowe wydaje Ci się absurdalne? A może po raz pierwszy stykasz się z chorobą, jaką jest cukrzyca i twoja wiedza w tej dziedzinie jest niewielka? Być może tego nie wiesz, ale pytanie zawarte w tytule to jedno z częściej wpisywanych pytań dotyczących cukrzycy przez internautów w wyszukiwarkach internetowych. Dlatego, z tego artykułu dowiesz kilku istotnych faktów o cukrzycy, a przede wszystkim uzyskasz odpowiedź na pytanie: czy cukrzycą można się zarazić?
W drugiej połowie XX w. na świecie stwierdzono wzrost zapadalności na cukrzycę typu 2. Przewiduje się, że liczba chorych będzie rosła w pierwszych dekadach XXI w., najszybciej w krajach rozwijających się. Około 5% populacji choruje na cukrzycę. W 90% przypadków jest to typ II. Prawdopodobnie przynajmniej połowa chorych na cukrzycę typu II nie jest zdiagnozowana. W Polsce obserwuje się także wzrost zapadalności na cukrzycę typu 2. W tej chwili mamy ok. 3 mln Polaków chorych na cukrzycę i przewiduje się, że trend wzrostowy będzie się utrzymywać w kolejnych dziesięcioleciach. [1] Co więcej, cukrzyca jest rozpoznawana u coraz młodszych osób. Skąd się wzięła ta choroba i jakie są jej przyczyny?
Cukrzyca to choroba metaboliczna, której cechą charakterystyczną jest podwyższony poziom cukru we krwi. Cukrzyca związana jest z nieprawidłowym wydzielaniem/brakiem insuliny (cukrzyca typu 1) lub nieprawidłowym działaniem insuliny w organizmie (cukrzyca typu 2, cukrzyca ciążowa). Cukrzyca typu I nazywana jest również cukrzycą młodzieńczą, ponieważ ujawnia się w pierwszych 20 latach życia. Objawy kliniczne pojawiają nagle i niespodziewanie – jest to kwestia dni, tygodni. Z kolei cukrzyca typu II, zwana też cukrzycą dorosłych, zazwyczaj występuje po 40. roku życia i ujawnia się u osób otyłych i starszych, chociaż zdarza się również u ludzi młodych i szczupłych. [2] Warunkują ją także czynniki genetyczne i środowiskowe. Objawy pojawiają się dyskretnie, nie są charakterystyczne, rozwijają się powoli, dlatego bywa rozpoznana dopiero po upływie wielu lat.
Przyczyn cukrzycy typu 1 można upatrywać w zachodzącej interakcji między genami a czynnikami środowiskowymi. W Stanach Zjednoczonych najwyższą zapadalność odnotowuje się u osób rasy kaukaskiej. Ryzyko zachorowania wzrasta u osób, u których choroba występuje w rodzinie. Zwłaszcza, jeśli choruje ojciec. Jeśli cukrzyca typu 1 pojawiła się u ojca, ryzyko zachorowania wynosi 10%, jeśli u matki – 4%. Jeśli oboje rodziców chorują na cukrzycę typu 1 – prawdopodobieństwo wyniesie aż 15%. Ryzyko znacznie wzrasta również, jeśli choruje rodzeństwo, przy czym im wcześniej wystąpiła choroba, tym większe ryzyko jej rozwoju u braci lub sióstr. Przyczyn zapadalności na cukrzycę typu 2 upatruje się również w infekcjach (głównie wirusowych), niektórych lekach, czy takich czynnikach jak: zbyt krótki okres karmienia piersią, wczesne rozpoczęcia karmienia dzieci mlekiem krowim, dieta bogata w gluten i inne. [3]
Nawet 90-95% przypadków cukrzycy to cukrzyca typu 2. Wzrost światowej zapadalności na cukrzycę wiąże się z rozwojem cywilizacyjnym i zmianą stylu życia. Siedzący tryb życia, śmieciowe jedzenie, nadwaga, nadciśnienie, stres, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu – to wszystko może przyczynić się do wystąpienia cukrzycy typu 2. Zasadniczą rolę w powstawaniu tej choroby odgrywają czynniki genetyczne. U krewnych I stopnia osoby chorej występuje dużo większe ryzyko pojawienia cukrzycy typu 2. W przypadku pojawienia się choroby u jednego z bliźniąt jednojajowych ryzyko wystąpienia u drugiego wynosi niemal 100%. [4] Predyspozycja do wystąpienia cukrzycy typu 2 powstaje w wyniku współdziałania wielu genów, regulujących metabolizm obciążonej genetycznie osoby. Geny są odpowiedzialne za powstanie insulinooporności (utraty wrażliwości na insulinę) jak i podwyższenie wrażliwości komórek beta na glukozę. Predyspozycje genetyczna wraz z innymi czynnikami ryzyka (nadprogramowe kilogramy, brak ruchu) w cukrzycy typu 2 są istotne etiologicznie. [5]
Mimo że mechanizmy zapadania na cukrzycę nie są do końca poznane, zdecydowanie można stwierdzić, że cukrzycą nie można się zarazić, tak jak ma to miejsce np. w chorobach wirusowych (drogą wziewną, przez kontakt ze śliną i wydzielinami dróg oddechowych podczas kaszlu i kichania). Cukrzycą nie można się również zarazić poprzez kontakt z krwią osoby chorej. Cukrzyca pojawia się w skutek mieszanki czynników genetycznych i środowiskowych, z przewagą tych drugich, jeśli mówimy o cukrzycy typu 2 (na którą cierpi 90-95 % diabetyków). Odpowiadając na pytanie zawarte w tytule: cukrzycą nie można się zarazić w żaden sposób, ale nasz styl życia i predyspozycje genetyczne mogą przyczynić się do rozwinięcia się choroby.
Autor: Natalia Lipska-Kapłunow – edukator w cukrzycy
Źródło:
[1] D. Moczulki, Epidemiologia cukrzycy https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/236,epidemiologia-cukrzycy dostęp z dn. 2.02.2023
[2] Porady lekarza rodzinnego Cukrzyca https://www.sw.gov.pl/assets/14/10/38/1895fc766adb42c2366e40db2c01f91d5d3b9324.pdf s. 4-5 dostęp z dn. 2.02.2023
[3] J. Fiłon Cukrzyca – wyzwanie zdrowia publicznego w XXI w http://pbc.biaman.pl/Content/60948/Cukrzyca_wyzwanie_zdrowia_publicznego_w_XXI_w.pdf s. 35 dostęp z dn. 2.02.2023
[4] Porady lekarza… https://www.sw.gov.pl/assets/14/10/38/1895fc766adb42c2366e40db2c01f91d5d3b9324.pdf s. 4-5 dostęp z dn. 2.02.2023 s.5
[5] J. Fiłon Cukrzyca – wyzwanie zdrowia…http://pbc.biaman.pl/Content/60948/Cukrzyca_wyzwanie_zdrowia_publicznego_w_XXI_w.pdf s. 35 dostęp z dn. 2.02.2023 s.26, 30