Cukrzyca nie jest pojedynczą jednostką chorobową, ale zbiorem zaburzeń metabolicznych, których cechą wspólną jest hiperglikemia.
- Cukrzyca typu 1 to całkowite zaburzenie niedoboru insuliny, spowodowane zniszczeniem komórek beta trzustki w wyniku procesów autoimmunologicznych. Diagnozowana jest najczęściej u pacjentów poniżej 20 roku życia.
- Cukrzyca typu 2 to złożona grupa zaburzeń charakteryzująca się „względnym niedoborem insuliny”.
Cukrzyca typu 2 stanowi najpowszechniejszą postać cukrzycy na całym świecie, obejmuje nawet 95% wszystkich przypadków cukrzycy.
Jej podłoże tkwi w trzech głównych czynnikach:
- dziedzicznym, który determinuje zaburzenia wytwarzania insuliny. Mutacje genetyczne mogą istotnie zwiększać ryzyko zachorowania poprzez zaburzenia regulacji poziomu glukozy we krwi. Według badań przeprowadzonych w 2011 roku ponad 36 genów jest związanych z podwyższonym ryzykiem rozwoju cukrzycy typu 2.
- środowiskowym, związanym z insulinoopornością, często powiązaną z otyłością. W grupie ryzyka znajdują się osoby z nadwagą, nadmiernie spożywające alkohol, regularnie palące papierosy oraz prowadzące siedzący tryb życia z brakiem aktywności fizycznej.
- uwarunkowaniach medycznych, ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 wzrasta w przypadku wcześniejszych nieprawidłowości w poziomie cukru we krwi, nieprawidłowej tolerancji glukozy, doświadczenia cukrzycy ciążowej, urodzenia dziecka z wysoką wagą urodzeniową, nadciśnienia tętniczego, zespołu policystycznych jajników oraz różnych zaburzeń endokrynologicznych. Dodatkowo rozwój cukrzycy typu 2 może być potęgowany przez niektóre leki, takie jak glukokortykoidy, tiazydy, beta-blokery, leki przeciwpsychotyczne z II generacji oraz statyny.
Ta forma cukrzycy rozwija się z udziałem genów, na które nie mamy wpływu, oraz czynników środowiskowych, takich jak otyłość brzuszna, będąca wynikiem stylu życia, który możemy zmodyfikować. Warto zgłębić ten temat, aby zrozumieć, jakie kroki można podjąć w celu zarówno zapobiegania, jak i lepszego zarządzania cukrzycą typu 2. [1]
Przy leczeniu cukrzycy typu 2 kluczową rolę odgrywa zaangażowanie pacjenta, gdyż skuteczne działanie przynosi zmiana diety i regularna aktywność fizyczna. Lekiem pierwszego wyboru jest metformina, która redukuje oporność na insulinę. Działa poprzez zmniejszenie produkcji glukozy przez wątrobę i poprawę wrażliwości tkanek na insulinę. Dodatkowo korzystnie wpływa na poziom cholesterolu, ale może powodować problemy żołądkowo-jelitowe u niektórych osób. [2]
W przypadku nieosiągnięcia oczekiwanych wyników pomimo terapii podejmuje się intensyfikację leczenia poprzez dodawanie kolejnych leków doustnych lub tych, które podaje się podskórnie.
Pochodne sulfonylomocznika stymulują wydzielanie insuliny przez trzustkę, ale zwiększają ryzyko hipoglikemii, dlatego istotne jest dokładne stosowanie zaleceń lekarskich.
Agoniści receptora GLP-1 zwiększają uwalnianie insuliny, a także mogą zmniejszać apetyt, co pomaga w utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Mają także korzystny wpływ na układ krążenia, ale mogą powodować dolegliwości żołądkowo-jelitowe.
Inhibitory DPP-4 działają podobnie do agonistów receptora GLP-1, ale z mniejszym ryzykiem skutków ubocznych.
Agonista receptora PPAR-gamma (szczególnie pioglitazon) zwiększa wrażliwość na insulinę, ale może prowadzić do zatrzymywania płynów, wzrostu masy ciała i zwiększonego ryzyka złamań kości.
Inhibitory SGLT-2 to nowoczesne leki, które hamują wchłanianie glukozy w nerkach. Mają one dodatkowe korzystne efekty na układ sercowo-naczyniowy, ale mogą być kosztowne i nieobjęte refundacją dla wszystkich pacjentów.
W przypadku braku zadowalającej odpowiedzi na leczenie farmakologiczne lekarz może zdecydować o włączeniu insuliny do terapii, stosując różne analogi na podstawie specjalistycznych zaleceń. [3] Leczenie cukrzycy typu 2 to kompleksowy proces, który wymaga bliskiej współpracy z diabetologiem i uwzględnienia innych chorób towarzyszących, takich jak nadciśnienie czy dyslipidemia. Zmiana stylu życia, w tym regularna aktywność fizyczna i odpowiednie nawyki żywieniowe, jest kluczowa. Dobór odpowiednich leków przeciwcukrzycowych odgrywa istotną rolę w ograniczaniu ryzyka powikłań wynikających z długotrwałego przebiegu choroby.
Cukrzyca może spowodować poważne powikłania, takie jak amputacje stóp, ślepotę czy konieczność dializowania się z powodu niewydolności nerek. Edukacja chorych odgrywa kluczową rolę w leczeniu cukrzycy zgodnie z powiedzeniem: „Im więcej wiesz o cukrzycy, tym dłużej żyjesz” – Joslin. Edukacja pomaga w samodzielnym zarządzaniu chorobą. Pacjenci uczą się kontrolować poziom glukozy we krwi przy użyciu -glukometru. Regularna aktywność fizyczna, dostosowana do indywidualnych możliwości, jest istotna. Czynniki środowiskowe, takie jak siedzący tryb życia oraz nawyki żywieniowe odgrywają kluczową rolę w patogenezie cukrzycy typu 2. Z tego powodu zaleca się regularny wysiłek fizyczny, który może zmniejszyć insulinooporność. Badania wykazały, że najlepsze efekty przynosi szybki marsz przez co najmniej 30 minut dziennie lub minimum 3 razy w tygodniu. Choć ryzyko zachorowania na cukrzycę wzrasta wraz z wiekiem, coraz częściej obserwuje się wzrost jej występowania u dzieci i młodzieży.
Źródła:
[1] https://www.mp.pl/cukrzyca/cukrzyca/typ2/65891,cukrzyca-typu-2 dostęp z dn. 20.12. 2023r.
[2] https://podyplomie.pl/diabetologia/16999,ocena-aktualnych-wytycznych-dotyczacych-cukrzycy-typu-2-w-czym-sa-zbiezne-a-w-czym-rozbiezne dostęp z dn. 20.12.2023 r.
[3] https://www.mp.pl/cukrzyca/cukrzyca/typ2/65891,cukrzyca-typu-2 dostęp z dn. 20.12.2023r.
