Cukrzyca ciążowa to temat, który dotyka wiele przyszłych mam. To zaburzenie pojawiające się w czasie ciąży u zdrowych dotąd kobiet. W trakcie lektury dowiesz się, czym dokładnie jest cukrzyca ciążowa, jakie są jej objawy, czynniki ryzyka oraz dlaczego jej wczesne rozpoznanie jest tak ważne. Przedstawimy Ci również skuteczne metody leczenia i radzenia sobie z tym schorzeniem, byś mogła cieszyć się wyjątkowym czasem, jakim jest ciążą i przede wszystkim- urodzić zdrowe dziecko.

Czym jest cukrzyca ciążowa?

Cukrzyca ciążowa (inaczej GDM- gestational diabetes mellitus) jest najczęściej występującym powikłaniem metabolicznym w ciąży. To sytuacja, w której na skutek działania hormonów dochodzi do zaburzenia w działaniu i wydzielaniu insuliny. U większości kobiet po porodzie stężenia glukozy ulegają normalizacji, jednak przebycie cukrzycy w ciąży jest czynnikiem ryzyka jawnej cukrzycy w dalszych latach życia.¹

Kto jest narażony na cukrzycę ciążową?

Na cukrzycę ciążową narażone są przede wszystkim kobiety ciężarne obarczone  czynnikami ryzyka, takimi jak:

• ciąża po 35. roku życia,
• w wywiadzie porody dzieci o dużej masie ciała (> 4000 g),
• urodzenie noworodka z wadą rozwojową,
• zgony wewnątrzmaciczne w wywiadzie,
• nadciśnienie tętnicze,
• nadwaga lub otyłość,
• rodzinny wywiad w kierunku cukrzycy typu 2,
• rozpoznanie cukrzycy ciążowej w poprzednich ciążach,
• wielorództwo,
• zespół policystycznych jajników.

Jakie są objawy cukrzycy ciążowej?

Objawy cukrzycy ciążowej mogą być trudne do rozpoznania, ponieważ często są łagodne i niecharakterystyczne. Warto zrozumieć, dlaczego tak się dzieje. Niektóre objawy cukrzycy ciążowej mogę być mylone z typowymi objawami ciąży np. częste oddawanie moczu, zmęczenie, wzmożone łaknienie, częste infekcje dróg moczowych. W wielu przypadkach objawy są subtelne i nie powodują znacznych dolegliwości, które mogłyby zaniepokoić ciężarną. Dla wielu kobiet ciąża jest pierwszym doświadczeniem związanym z wysokim poziomem cukru, więc nie mają one punktu odniesienia ani świadomości, że właśnie rozwija się cukrzyca. Dlatego też tak ważne są badania przesiewowe w kierunku cukrzycy. Wczesne rozpoznanie cukrzycy ciążowej sprzyja lepszemu wyrównaniu gospodarki węglowodanowej i zmniejszeniu ryzyka powikłań.

Jak rozpoznać cukrzycę ciążową?

Już podczas pierwszej wizyty położniczej lekarz powinien określić wystąpienie czynników ryzyka rozwoju cukrzycy ciążowej. Standardem postępowania jest oznaczenie stężenia glukozy we krwi przy pierwszej wizycie w czasie ciąży u ginekologa oraz wykonanie badania obciążenia glukozą (OGTT) pomiędzy 24. a 28. tygodniem. Badanie wykonuje się na czczo oraz po 1 i 2 godzinach po wypiciu glukozy. Cukrzycę ciążową rozpoznaje się, gdy przynajmniej jedna z wartości testu OGTT jest powyżej ustalonej normy.

Natomiast jeżeli u ciężarnej na czczo wartość glikemii wynosi ≥126 mg/dl (7 mmol/l), w dowolnej porze dnia przekracza 200 mg/dl (11,1 mmol/l) i utrzymują się objawy hiperglikemii lub stężenie hemoglobiny glikowanej (HbA1c) przekracza normę, a wyniki nieprawidłowej glikemii w kolejnej dobie się powtarzają, rozpoznaje się cukrzycę i wdraża leczenie. Dalsza diagnostyka nie jest wymagana.²

Leczenie cukrzycy ciążowej

Cukrzyca ciążowa rozwija się zazwyczaj w drugiej połowie ciąży, co zwykle nie wpływa na rozwój embrionalny płodu. Podstawą leczenia cukrzycy ciążowej jest zmiana diety. Ta powinna być zbilansowana, bogata w błonnik i składniki odżywcze, a jednocześnie ograniczona pod względem cukru i węglowodanów. Jeśli pomimo stosowania odpowiedniej diety i aktywności fizycznej stężenia glukozy nadal są powyżej wartości referencyjnych, zaleca się na okres ciąży wdrożenie insulinoterapii.

Bardzo ważne są domowe pomiary glikemii glukometrem. Zaleca się kontrolę z krwi włośniczkowej minimum 4 razy dziennie na czczo oraz godzinę po posiłkach- śniadaniu, obiedzie, podwieczorku i kolacji. Pomocne może być również notowanie swojego jadłospisu, by wykluczyć z diety produkty, które powodują skoki cukru. ³

Cukrzyca ciążowa- czy jest groźna? (powikłania)

Niewłaściwe zarządzanie cukrzycą ciążową może prowadzić do różnych powikłań zarówno dla matki, jak i dziecka. Cukrzyca ciążowa zwiększa ryzyko wystąpienia makrosomii płodu, która dotyczy od 15 do 45% noworodków pochodzących z ciąż powikłanych cukrzycą, w której hiperglikemia u matki występowała w drugiej połowie ciąży. Makrosomia to, mówiąc najprościej, duża masa urodzeniowa noworodka powyżej 4 kg. Dziecko dotknięte makrosomią osiąga w czasie rozwoju wewnątrzmacicznego masę ciała większą od 90 percentyla należnej dla danego wieku płodowego. Co więcej, nadmierny przyrost wagi nie idzie w parze z obwodem głowy, który jest odpowiedni dla wieku płodowego lub mniejszy. Przyczyną nadmiernego wzrostu wagi i powiększenia narządów wewnętrznych jest intensywne uwalnianie insuliny z komórek beta trzustki płodowej w odpowiedzi na hiperglikemię. Poród dziecka dotkniętego makrosomią drogami natury stwarza zagrożenie z uwagi na możliwość wystąpienia niewspółmierności barkowej, co może skutkować niedotlenieniem i uszkodzeniem splotu barkowego. Innym powikłaniem cukrzycy ciążowej może być sytuacja odwrotna i zahamowanie wzrastania dziecka, w skutek oddziaływania czynników uszkadzających. Zahamowanie wzrastania płodu jest wynikiem bezpośredniego toksycznego działania hiperglikemii na tkanki dziecka we wczesnym okresie rozwoju.⁴  Cukrzyca ciążowa zwiększa również ryzyko poronienia, wzrostu ciśnienia tętniczego, wielowodzia czy nadmiernej ilości płynu owodniowego. 

Cukrzyca ciążowa to wyzwanie, którym musi sprostać wiele przyszłych mam. Jednak z odpowiednią wiedzą, zaangażowaniem i wsparciem lekarzy, cukrzycę ciążową można skutecznie kontrolować. Zdrowa dieta, aktywność fizyczna i samokontrola to duża część pracy, która leży po twojej stronie. Nie bój się szukać pomocy i zadawać pytań swojemu lekarzowi. Twoje zdrowie i zdrowie Twojego dziecka są najważniejsze. Jeśli chcesz przeczytać więcej informacji na temat tego, jak dbać o zdrowie i bezpieczeństwo w okresie ciąży, odsyłamy cię do artykułów:

Cukrzyca ciążowa – normy i rozpoznanie

Cukrzyca ciążowa: analiza czynników ryzyka i ich wpływu na zdrowie matki i dziecka

Cukrzyca ciążowa – przyczyny i objawy

Cukrzyca ciążowa – czy będzie mieć wpływ na przebieg ciąży i rozwój mojego dziecka?

Cukrzyca ciążowa – dietetyczny drogowskaz

Cukrzyca ciążowa – vademecum wiedzy

Źródła:

¹ Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, s. 99

² Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, s. 99

³ Cukrzyca u kobiet w ciąży, J. Furman, https://www.mp.pl/insulinoterapia/cukrzyca/cukrzyca_ciazowa/199557,cukrzyca-u-kobiet-w-ciazy, dostęp z dn.21.09.2023

⁴ Cukrzyca u matki i jej konsekwencje dla dziecka. D. Pawlik, R. Radziszewska, s.46-47, https://endokrynologiapediatryczna.pl/contents/files/a_1510.pdf, dostęp z dn. 21.09.2023