Stopa cukrzycowa jest skutkiem nieodpowiednio leczonej cukrzycy o wieloletnim przebiegu. Osoby chore narażone są na zwiększone ryzyko wystąpienia powikłań w obrębie kończyn dolnych. Ich przyczyną jest neuropatia (czyli uszkodzenie nerwów), która zmniejsza czucie w stopach. Z powodu nieodczuwania bólu i temperatury w stopie, osoba chora na cukrzycę może przeoczyć powstające rany czy obrzęki. Zmniejszone krążenie krwi (co jest innym powikłaniem cukrzycy) dodatkowo spowalnia gojenie ran i zwiększa ryzyko infekcji.
To wszystko sprawia, że diabetycy są szczególnie narażeni na wystąpienie zespołu stopy cukrzycowej.
Objawy stopy cukrzycowej, czyli co powinno zwrócić Twoją uwagę?
- przeszywające, kłujące, piekące bóle stóp
- mrowienie, uczucie stąpania po drobnych kamieniach (parestezje)
- kurcze mięśni łydek (szczególnie nocą)
- zaburzenia chodu (wrażenie stąpania po czymś miękkim)
- pieczenie, drętwienie
- nadwrażliwość na dotyk oraz nieodczuwanie bólu
- zaburzenie czucia
- nadmierne marznięcie stóp
- suchość skóry stóp (zwiększona podatność na pękanie)
- ból w łydkach (tzw. chromanie przestankowe)
- utrudnione gojenie ran (ograniczony dopływ krwi do tkanek stóp)
Poinformuj lekarza lub pielęgniarkę jeśli wystąpi u Ciebie którykolwiek z wyżej wymienionych objawów.
Prewencja – co zrobić, by zmniejszyć ryzyko wystąpienia „ZSC” („zespołu stopy cukrzycowej”)?
- Kontroluj cukrzycę pod okiem specjalisty oraz regularnie mierz swój poziom glukozy w domu. Hiperglikemia powoduje neuropatię, a to bezpośrednio przyczynia się do powstania „ZSC”.
- Dbaj o siebie. Pamiętaj, że palenie tytoniu, nadwaga, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, nieprawidłowy cholesterol, zwiększają ryzyko wystąpienia „ZSC”
- Codziennie oglądaj swoje stopy — sprawdzaj, czy nie ma na nich widocznych ran, otarć, obrzęków, zmian czucia (jego brak bywa czynnikiem sprzyjającym odnoszeniu urazów). Zwracaj uwagę na wszelkie zmiany zabarwienia, uszkodzenia skóry np. otarcia, zranienia, zrogowacenie naskórka, zniekształcenia, np.: palce młoteczkowate. Pamiętaj, aby oglądać stopy bardzo dokładnie -grzbiety, podeszwy, przestrzenie między palcami, a w razie wątpliwości zawsze kontaktuj się z lekarzem.
- Regularne poddawaj się zabiegom podologicznym – usuwaj modzele i zrogowaciały naskórek w specjalistycznych gabinetach, profesjonalnie zajmujących się pielęgnacją stóp, takich jak podolog, podiatra, kosmetolog, pielęgniarka. Nie usuwaj modzeli ani odcisków samodzielnie.
Jak pomóc swoim stopom?
Codzienna higiena
Stopy należy myć codziennie w letniej wodzie przez 2-3 minuty (nie należy moczyć ich zbyt długo). Koniecznie trzeba je dokładnie osuszyć, nie zapominając o przestrzeniach między palcami. Nigdy nie należy myć stóp w gorącej wodzie — może to prowadzić do oparzeń. Do mycia można użyć „szarego” mydła lub emulsji o pH 5,5. W składzie używanych kosmetyków nie powinno być silnych detergentów, barwników czy sztucznych zapachów. Pamiętaj, że odpowiednia higiena jest niezbędna w profilaktyce stopy cukrzycowej.
Odpowiednie nawilżenie
Skóra stóp powinna być zawsze odpowiednio nawilżona oraz miękka. W przestrzeniach między palcami nie należy pozostawiać resztek kosmetyków. Do skóry suchej i wrażliwej można stosować preparaty zawierające olej konopny. W przypadku modzeli zalecane są preparaty z max. 25 % zawartością mocznika. Bardzo cienka i delikatna skóra stopy cukrzycowej o podłożu naczyniowym może być pielęgnowana przy pomocy preparatu z 10 % zawartością mocznika.
Wygodne obuwie
Unikaj zbyt ciasnych butów, wykonanych z syntetycznych materiałów. Te skutecznie ograniczają dopływ powietrza do stopy. Postaw przede wszystkim na wygodę i aspekt praktyczny. Buty powinny być odpowiednio szerokie i głębokie, dopasowane do kształtu stopy. Idealnie, jeśli są rekomendowane dla osób chorujących na cukrzycę. Nie należy nakładać obuwia na gołą stopę. Może to sprzyjać obtarciom. Każdorazowo przed włożeniem butów należy sprawdzić, czy nie ma w nim drobnych przedmiotów (np. kamyczków) oraz czy wyściółka nie jest zawinięta. Najlepiej, aby obuwie było bawełniane i bezszwowe – w ten sposób unikniesz obtarć i zniwelujesz pocenie stopy.
Skarpety też mają znaczenie
Skarpety i rajstopy powinny zapewniać prawidłowe oddychanie skóry stóp. Należy zmieniać je codziennie. Nie mogą także utrudniać przepływu krwi i limfy. Powinny być wykonane z naturalnego włókna, bez uciskowych ściągaczy. Nie należy nosić skarpet elastycznych ani pończoch samonośnych.
Skracanie paznokci
Paznokcie powinny być zawsze krótkie (ale nie za krótkie, by chroniły opuszkę palca) oraz skrócone „na prosto” przy pomocy papierowego pilnika, z zachowaniem jednego kierunku piłowania.
Tego unikaj
– nie ogrzewaj stóp przy kaloryferach czy innych źródłach ciepła,
– nie chodź boso, zwłaszcza w miejscach, w których możesz się skaleczyć, jak plaża,
– nie mocz stóp zbyt długo — nadmierne moczenie sprzyja maceracji naskórka i rozwojowi infekcji w obrębie stopy,
– nie stosuj maści, płynów i plastrów do usuwania odcisków – zawierają kwas salicylowy uszkadzający naskórek.
Jak leczyć stopę cukrzycową?
Leczenie stopy cukrzycowej powinno być interdyscyplinarne. Oznacza to, że chory powinien mieć dostęp do wielu specjalistów (lekarzy diabetologów, edukatorów ds. diabetologii, internistów, neurologów, chirurgów naczyniowych, ortopedów, kardiologów, nefrologów, dietetyków, pielęgniarek, podologów itd.) oraz wielu metod postępowania. U wszystkich diabetyków, bez względu na to czy występują już zmiany w obrębie stóp, czy też nie, zaleca się wyrównanie metaboliczne cukrzycy oraz modyfikację diety, które pozwolą na osiągnięcie pożądanych poziomów glikemii.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o zasadach odżywiania w cukrzycy, zapraszamy do artykułu:
Zasady odżywiania w diecie cukrzycowej – ABRA (glukometrabra.pl).
Pamiętaj:
- Zespół stopy cukrzycowej jest powikłaniem, któremu często można zapobiec.
- Działania profilaktyczne sprowadzają się do zapobiegania mikrourazom, a ich skuteczność zależy od świadomości pacjentów.
- Wczesne zgłaszanie zmian na stopach jest kluczowe dla skuteczności leczenia.
- Najważniejsze w leczeniu zespołu stopy cukrzycowej są niezmiennie: odciążenie, oczyszczanie rany, leczenie infekcji.
- We wczesnych stadiach leczenie nie jest skomplikowane i może być z powodzeniem prowadzone przez każdego diabetologa.
Źródła:
1. „Idź przez życie na własnych nogach. „Praktyczny poradnik z zakresu prewencji zespołu stopy cukrzycowej z podstawowym zestawem do samokontroli i pielęgnacji stóp”. Opracowanie: mgr Małgorzata Pietrzyk-Brzoznowska Broszura_hq (diagnosis.pl)
2. Pielęgnacja Stopy cukrzycowej Pielęgnacja stopy cukrzycowej-jak o nią dbać? Kosmetyki dla diabetyków (diagnosis.pl)
3. Polska Federacja Edukacji w Diabetologii — MATERIAŁY EDUKACYJNE „PROFESJONALNA PIELĘGNACJA STOPY CUKRZYCOWEJ
4. Zespół stopy cukrzycowej – praktyczne porady https://podyplomie.pl/diabetologia/26180,zespol-stopy-cukrzycowej-praktyczne-porady?page=3#