Święta Bożego Narodzenia to czas radości, miłości i pysznych potraw. Dla osób z cukrzycą świąteczne biesiadowanie może być wyzwaniem, zwłaszcza w obliczu pokusy słodkich przysmaków, które królują na stołach. Niemniej jednak istnieją sposoby na cieszenie się smakiem świątecznych słodkości w zdrowszy sposób. Wystarczy w kuchni zastosować się do 3 prostych porad:
1. Zrezygnuj z cukru
Zamiast tradycyjnego cukru, warto wypróbować słodziki, takie jak ksylitol czy erytrol. Te substancje są bezpieczne dla diabetyków oraz nie wpływają niekorzystnie na poziom cukru we krwi.
2. Zdrowe tłuszcze w Kuchni
Dodanie zdrowych tłuszczów do świątecznych wypieków to kolejny krok w kierunku zdrowszych przysmaków. Oleje roślinne czy orzechy to świetny sposób na dostarczenie cennych składników odżywczych.
3. Skarbnica błonnika
Błonnik jest sprzymierzeńcem diabetyków. Dodanie pełnoziarnistych mąk czy płatków owsianych do świątecznych potraw nie tylko obniży indeks glikemiczny, ale także dostarczy organizmowi niezbędnego błonnika, korzystnego dla trawienia.
Darmowy eBook z przepisami na świąteczne słodkości
Aby ułatwić Wam przygotowanie zdrowszych wersji świątecznych słodkości, przygotowaliśmy specjalny Przepiśnik. Co ważne, wszystkie przepisy zostały opracowane przez doświadczonego dietetyka mgr dietetyki Joannę Wójcik. Znajdziecie w nim klasyczne smaki w nowej, zdrowszej odsłonie. Wszystko, co musicie zrobić, to kliknąć poniżej i cieszyć się smakiem Świąt bez obaw o poziom cukru we krwi.
Jesień to pora roku, kiedy nasz organizm potrzebuje dodatkowej uwagi i troski. To czas, gdy marzymy o sycących daniach, które rozgrzeją nas od środka i dostarczą niezbędnej energii. Jednak równocześnie jesienne dni są krótsze, a obowiązków jest pod dostatkiem, dlatego nie zawsze mamy czas na przygotowywanie posiłków. Jeśli szukasz pomysłów na dania, które są nie tylko pyszne, ale również szybkie w przygotowaniu, świetnie trafiłaś. W naszym artykule znajdziesz kilka przepisów na sycące dania jednogarnkowe, idealne na jesienny klimat.
Gulasz cukiniowy z soczewicą (przepis na 2 porcje):
Kaszę zacieramy lekko ubitym jajkiem, wsypujemy do rozgrzanego rondla o grubym dnie i chwilkę prażymy (wystarczą 2 minuty), aż kasza zacznie pachnieć, a ziarenka oddzielą się od siebie.
Do rondla z kaszą wlewamy szklankę wrzącej wody, dodajemy szczyptę soli i pieprzu. Przykrywamy i gotujemy na małym ogniu, aż kasza zmięknie i wchłonie prawie całą wodę (12-15 minut).
Zdejmujemy rondel z kaszą z ognia i odstawiamy na 10 minut. W tym czasie prażymy orzechy.
Na patelni rozgrzewamy olej i szklimy drobno posiekaną cebulę wymieszaną z tymiankiem.
Cukrzyca to choroba, która dotyka miliony ludzi na całym świecie. Istnieją różne rodzaje cukrzycy, z czego najczęściej mówimy o cukrzycy typu 1 i cukrzycy typu 2. W tym artykule przyjrzymy się obu typom cukrzycy, zwracając uwagę na różnice między nimi, a także na to, który typ może być uważany za „gorszy”.
Cukrzyca typu 1
Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną, w której układ odpornościowy atakuje komórki beta trzustki odpowiedzialne za produkcję insuliny. Insulina to jeden z najważniejszych hormonów regulujących metabolizm węglowodanów, białek i tłuszczy w organizmie. Insulina jest hormonem niezbędnym do przetwarzania glukozy z krwi do komórek, gdzie może być wykorzystana jako źródło energii.
Objawy cukrzycy typu 1
Pierwsze objawy cukrzycy typu 1 często pojawiają się nagle i obejmują:
wzmożone pragnienie
wielomocz,
chudnięcie,
senność,
osłabienie,
skłonność do infekcji. [1]
Leczenie cukrzycy typu 1
Zalecanym modelem leczenia jest intensywna funkcjonalna insulinoterapia przy zastosowaniu wielokrotnych podskórnych wstrzyknięć insuliny lub ciągłego podskórnego wlewu insuliny prowadzonego za pomocą osobistej pompy insulinowej. Warunkiem skutecznego leczenia jest prawidłowo prowadzona edukacja, umożliwiająca osobie z cukrzycą samodzielną modyfikację dawek insuliny na podstawie systematycznie prowadzonej samokontroli stężenia glukozy we krwi. [2] Chorzy powinni stosować zdrową dietę i regularną aktywność fizyczną.
Cukrzyca typu 2
Cukrzyca typu 2 to choroba związana głównie z insulinoopornością, co oznacza, że organizm staje się mniej wrażliwy na działanie insuliny. Przyczyną jej rozwoju jest defekt wydzielania/lub działania insuliny czego wynikiem jest utrzymujące się podwyższone stężenie glukozy we krwi.
Objawy cukrzycy typu 2
Cukrzyca typu 2 często rozwija się stopniowo i może być związana z nadwagą, brakiem aktywności fizycznej oraz niezdrowymi nawykami żywieniowymi. Objawy cukrzycy typu 2 mogą być mniej wyraźne niż w przypadku typu 1. Najczęściej wymienia się:
zmęczenie,
senność po posiłkach,
wzmożone pragnienie,
wahania masy ciała,
częste infekcje i problemy skórne,
zaburzenie widzenia. [3]
Leczenie cukrzycy typu 2
Podstawą w leczeniu cukrzycy typu 2 jest zmiana stylu życia polegająca na uprawianiu aktywności fizycznej dostosowanej do potrzeb chorego i przestrzegania zasad zdrowego żywienia po to, by zredukować liczbę kilogramów. W niektórych przypadkach konieczne jest przyjmowanie doustnych leków przeciwcukrzycowych lub insuliny. Niezbędne jest oczywiście regularne monitorowanie glukozy we krwi oraz wykonywanie cyklicznych badań diagnostycznych, by ocenić wyrównanie glikemii i zapobiegać powikłań.
Która cukrzyca jest gorsza?
Nie można jednoznacznie stwierdzić, która forma cukrzycy jest gorsza, zwłaszcza, że istnieje wiele podobieństw między nimi. 90% wszystkich diabetyków choruje na cukrzycę typu 2 [4], której występowanie (w przeciwieństwie do cukrzycy typu 1) jest silnie uwarunkowane szeroko pojętymi czynnikami środowiskowymi (otyłość, siedzący tryb życia, niewłaściwa dieta). Edukacja w zakresie zapobiegania cukrzycy ma znaczenie głównie w przypadku cukrzycy typu 2. W przypadku cukrzycy typu 1 o podłożu autoimmunologicznym zachorowanie nie ma bowiem związku z trybem życia pacjenta. Cukrzyca typu 1 wymaga codziennego podawania insuliny, z kolei cukrzycę typu 2 (choć nie u wszystkich pacjentów) można wyleczyć bez leków. Jest to trudne zadanie, wymagające często radykalnej zmiany nawyków i silnego zaangażowania pacjenta. Pomimo wielu podobieństw, zarówno cukrzyca typu 1, jak i cukrzyca typu 2, jeśli są nieodpowiednio leczone powodują znaczne obniżenie jakości i zadowolenia z życia chorych. Oba typy cukrzycy niosą też za sobą ryzyko powikłań. Mogą to być problemy sercowo-naczyniowe, neuropatia, uszkodzenie nerek czy problemy ze wzrokiem. Należy tu również wziąć pod uwagę kondycję psychiczną i sposób radzenia sobie z chorobą poszczególnych jednostek. Istotne jest, aby chory był zmotywowany do leczenia, przestrzegania odpowiedniej diety oraz dbania o kondycję fizyczną, niezależenie od tego, czy choruje na cukrzycę typu 1 czy 2.
Autor: Natalia Lipska-Kapłunow
Źródła:
[1] https://www.gov.pl/attachment/e474a85d-1c9e-4f24-b317-a04a968f575e, dostęp z dn.30.08.2023
[2] Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, dostęp z dn. 30.08.2023
[3] https://www.nfz-krakow.pl/gfx/nfz-krakow/userfiles/i-krzywda/cukrzyca-typu-2.-zapobieganie-powiklaniom.pdf, dostęp z dn. 30.08.2023
[4] https://journals.viamedica.pl/diabetologia_praktyczna/article/download/60106/45512, dostęp z dn.30.08.2023
Lato to okres podróży, aktywnego wypoczynku w górach, nad morzem, jeziorem. Niektórzy tradycyjnie nocują w hotelu, ale są zwolennicy biwakowania pod namiotem. Jak odżywiać się w trakcie wakacji, aby nie zaprzepaścić efektów leczenia, nie zaniedbać naszego zdrowia? Po pierwsze REGULARNIE, niezależnie gdzie się znajdujemy, gdzie wypoczywamy, nie możemy zapomnieć o regularnym spożywaniu posiłku. Nie musimy mieć stałego dostępu do piekarnika i płyty indukcyjnej czy gazowej by przygotować wartościowy, zbilansowany posiłek.
W sytuacji gdy mamy pobyt w hotelu z opcją All Inclusive o regularność posiłku nie musimy się martwić, nie mamy tu jednak możliwości zapoznania się ze składem gotowych potraw: sałatek, zup, sosów, dlatego najbezpieczniej będzie samemu skomponować, np. sałatkę, z dostępnych składników: świeże, surowe warzywa zwykle są wyłożone osobno, gdzie mamy możliwość wybrać to, na co mamy ochotę i skropić olejem, unikajmy gotowych sosów vinegret czy majonezowych. Jaja dostępne są pod różną postacią. Często zdarza się, że jest wyodrębniona osoba, która może nam sporządzić jajecznice lub omlet z dowolnymi dodatkami, np. cebulką, szczypiorkiem, pieczarkami, cukinią, pomidorami. Do obiadu wybierajmy porcję mięsa bez sosu i panierki, do tego warzywa z wody lub grillowane i najlepiej kasze jeśli są dostępne. Stół ze słodkościami omijajmy z daleka, zamiast tego jako deser bezpośrednio po obiedzie możemy wybrać porcję świeżych owoców, których wybór zapewne będzie obfity.
Kiedy wybieramy się na zwiedzanie nowych zakątków świata pamiętajmy o zabraniu prowiantu, mogą to być przygotowane wcześniej kanapki, babeczki wytrawne, kawałki owoców + orzechy czy pestki zapakowane w pudełeczko, batony energetyczne (przydatne na górskich lub rowerowych wyprawach, ) i oczywiście butelka wody. Pamiętajmy aby posiłki, które ze sobą zabieramy schować do torebki termoizolacyjnej, zabezpieczamy wówczas jedzenie przed namnażaniem się bakterii chorobotwórczych, które mogą wywołać niestrawność i popsuć nam wakacje.
Poniżej kilka przykładów zbilansowanych posiłków, które szybko możemy przygotować i zabrać ze sobą w każdą podróż:
Papryka słodka (mielona, wędzona) 0,6 x łyżeczka (3g)
Sól biała 3 x szczypta (3g)
Kuskus razowy 13 x łyżka (170g)
Przygotowanie:
1. Ugotuj kaszę w wodzie.
2. Posiekaj na drobno jarmuż, paprykę, cebulę i przeciśnij czosnek przez praskę. Podsmaż na oleju.
3. Podduszone warzywa wymieszaj z kaszą, sokiem z cytryny oraz przyprawami. Formuj kuleczki. Weź pod uwagę, że z takiej ilości wyjdą 3 porcję. Postaraj się zrobić równej wielkości kuleczki, których ilość podzielisz na 3 spożycia.
4. Zmiel sezam, siemię i pestki dyni. Z powstałej mieszanki zrób panierkę do kuleczek
5. Piecz w piekarniku nagrzanym do 200 stopni przez ok 20 minut.
6. Gryczane kulki mocy z soczewicą (przepis na 4 porcje):
Wpływ cukrzycy na zdrowie fizyczne jest powszechnie znany, jednak coraz częściej mówi się również o wpływie cukrzycy na zdrowie psychiczne. Cukrzyca, zarówno typu 1, jak i typu 2, może mieć znaczący wpływ na psychikę osoby chorej, wprowadzając zmiany w nastroju, funkcjonowaniu poznawczym oraz ogólnym samopoczuciu. Z tego artykułu dowiesz się, jaki jest związek pomiędzy cukrzycą a zdrowiem psychicznym.
Cukrzyca może przyczyniać się do wystąpienia problemów psychicznych na różnym podłożu. Wśród najczęściej występujących wymienia się: depresję, lęk, zaburzenia nastroju, problemy z koncentracją, a nawet zaburzenia poznawcze. Naukowcy sugerują, że istnieje związek pomiędzy skokami poziomu cukru we krwi a nastrojem oraz funkcjonowaniem mózgu. Wahania poziomu cukru we krwi mogą wpływać na równowagę hormonalną i procesy chemiczne w mózgu, które są związane z regulacją nastroju. Osoby z cukrzycą częściej chorują na depresję oraz zmagają się ze stresem związanym z funkcjonowaniem w chorobie – pilnowaniem pomiarów cukru, reżimem dietetycznym, lękiem przed wystąpieniem powikłań.
Jaki jest związek cukrzycy i depresji?
Częstość występowania depresji jest ponad 3-krotnie większa u chorych na cukrzycę typu 1 i prawie 2 razy większa u chorych na cukrzycę typu 2 niż w populacji ogólnej. [1] Wzajemne oddziaływanie cukrzycy i depresji nie są w pełni zrozumiane, ale istnieje kilka czynników, które mogą przyczyniać się do występowania obu tych stanów:
Stres: Cukrzyca wymaga ciągłej kontroli poziomu glukozy we krwi, monitorowania diety, przyjmowania leków i prowadzenia zdrowego stylu życia. Cukrzyca to choroba, którą trzeba stale zarządzać. To może powodować znaczny stres, poczucie bezradności, bezwartościowości oraz zwiększać ryzyko wystąpienia depresji.
Zaburzenia osi PPN i przewlekły subkliniczny stan zapalny: Obniżenie nastroju w przebiegu depresji wiąże się z niskim poziomem neurotransmiterów w mózgu. Obserwuje się zmniejszenie stężenia serotoniny, noradrenaliny oraz dopaminy. Wykazano również zaburzenia aktywności osi podwzgórze–przysadka-nadnercza (PPN), czego konsekwencją jest wzmożone wydzielanie kortyzolu oraz rozwinięcie się stanu stresu przewlekłego. Aktywność osi PPN wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego, powoduje atrofię neuronów i zakłóca powstawanie nowych komórek hipokampa. U części pacjentów chorujących na zaburzenia afektywne stwierdzono obecność stanu zapalnego oraz wzmożoną aktywność układu immunologicznego. Wzrost stężenia cytokin prozapalnych prowadzi do zakłóceń funkcjonowania systemu neuroprzekaźników oraz osi PPN. Pozwala to powiązać ze sobą jednoczesne występowanie depresji i chorób o podłożu zapalnym. [2]
Styl życia: Osoby z cukrzycą mogą czuć się ograniczone w pewnych aspektach swojego stylu życia. To może wpływać negatywnie na samopoczucie i prowadzić do depresji.
Problemy z zarządzaniem chorobą: Depresja i cukrzyca to jedne z najczęściej występujących chorób w ludzkiej populacji. Nieefektywne leczenie cukrzycy zwiększa ryzyko zaburzeń depresyjnych, a sama depresja ogranicza przestrzeganie zaleceń przez chorych na cukrzycę i pogarsza efektywność jej leczenia.[3]
Zaburzenia lękowe w cukrzycy
Poza depresją, szczególnym rodzajem zaburzeń w grupie chorych na cukrzycę są zaburzenia lękowe: zespół lęku uogólnionego, zespół lęku panicznego, czy stresu urazowego. Do najczęstszych objawów somatycznych powodowanych przez ataki lęku należą: kołatanie serca, przyspieszony oddech, duszności, ból głowy, mrowienie, drętwienie, skurcze mięśni. Moment, w którym pojawiają się zaburzenia lękowe, to często czas, kiedy rozpoznano cukrzycę po raz pierwszy lub moment diagnozy powikłań. Pojawiają się wówczas takie problemy, jak różnicowanie między napadem lęku a objawami hipoglikemii. [4]
Jak cukrzyca wpływa na funkcje poznawcze?
Funkcje poznawcze osób chorych na cukrzycę różnią się od funkcji poznawczych u osób zdrowych. W psychologii rozumiane są jako umiejętności i procesy umysłowe, które umożliwiają przetwarzanie informacji, radzenie sobie z sytuacjami, podejmowanie decyzji i rozwiązywanie problemów. Są one kluczowe dla naszego myślenia, uczenia się, zapamiętywania, rozumienia, koncentracji i spostrzegania. Obejmują wiele aspektów naszego umysłu, takich jak uwaga, pamięć, myślenie, język, spostrzeganie, planowanie, organizacja i elastyczność poznawcza. Te różnorodne procesy wzajemnie się łączą i współpracują, umożliwiając skuteczne funkcjonowanie w codziennym życiu. Przykładowo, podczas rozwiązywania problemu funkcje poznawcze pozwalają skoncentrować uwagę na istotnych informacjach, wykorzystać pamięć do odwołania się do wcześniej zdobytych informacji, zastosować logiczne myślenie do analizy problemu, użyć języka do formułowania strategii i komunikowania się, a także planować i organizować kroki, które prowadzą do rozwiązania. Osoby chore na cukrzycę cechuje niższa sprawność funkcjonowania poznawczego w porównaniu z osobami zdrowymi. Różnice dotyczą: sprawności i szybkości psychomotorycznej, efektywności pamięci wzrokowej i słuchowej, zdolności uczenia się, koncentracji uwagi, płynności słownej oraz pamięci operacyjnej i funkcji wykonawczych. Wyniki badań przeprowadzonych przez Talarowską i współautorów wykazały upośledzenie sprawności i szybkości psychomotorycznej oraz słuchowej pamięci odroczonej u chorych na cukrzycę typu 1, oraz deficyt myślenia abstrakcyjnego, szybkości i sprawności psychomotorycznej, fluencji słownej, bezpośredniej i odroczonej pamięci słuchowej oraz pamięci operacyjnej i funkcji wykonawczych u chorych na cukrzycę typu 2. [4]
Czy jest jakiś sposób na to, by uchronić się przed wystąpieniem zaburzeń psychicznych chorując na choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca? Istnieje wiele strategii, które mogą okazać się pomocne. Przede wszystkim, należy regularnie monitorować poziom cukru we krwi i utrzymywać go na odpowiednim poziomie. Regularne badania kontrolne u lekarza oraz stosowanie się do zaleceń dotyczących leczenia cukrzycy mogą pomóc w minimalizowaniu ryzyka wystąpienia negatywnych skutków psychicznych. Ponadto regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta i odpowiednia ilość snu mogą pomóc w utrzymaniu równowagi psychicznej. Ćwiczenia fizyczne mogą wpływać na poprawę nastroju i zmniejszenie ryzyka wystąpienia depresji u osób z cukrzycą. Dodatkowo, wsparcie społeczne, jak grupy wsparcia dla osób z cukrzycą lub terapia indywidualna, czy też wsparcie, najbliższych, mogą pomóc w radzeniu sobie z emocjonalnymi skutkami choroby.
Zaburzenia emocjonalne, takie jak lęk i depresja są jednymi z licznych chorób towarzyszących cukrzycy. Należy podkreślić, że nie każda osoba z cukrzycą będzie cierpieć na zaburzenia psychiczne. Jednak jeśli osoba z cukrzycą doświadcza objawów depresji czy zaburzeń lękowych, ważne jest skonsultowanie się z lekarzem, który może zapewnić odpowiednie wsparcie i leczenie. Leczenie zarówno cukrzycy, jak i zaburzeń psychicznych, jest kluczowe dla poprawy jakości życia pacjenta. W wielu krajach służba zdrowia wciąż nie jest odpowiednio przygotowana na to, jak reagować i leczyć zaburzenia psychiczne, które mogą występować w połączeniu z chorobami fizycznymi. Zwiększenie świadomości problemu i zwrócenie na niego większej uwagi może prowadzić do poprawy rozpoznawania i jakości leczenia zaburzeń współistniejących z cukrzycą. [5]
Autor: Natalia Lipska-Kapłunow
Źródła:
[1] I. Kowalska, A. Adamska, Związek między depresją a cukrzycą- rola osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej i przewlekłego stanu zapalnego dostęp z dn.11.07.2023 https://journals.viamedica.pl/varia_medica/article/download/66475/49569
[2] A. Zubek, M. Skikowska, D. Słomińska, K. Manikowska, Potencjalne mechanizmy odpowiedzialne za jednoczesne występowanie cukrzycy typu 2 i objawów depresji u pacjentów https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2019/07/Zubek.pdf dostęp z dn. 11.07.2023, L. [3] Witek, I. Kowalska, A. Adamska, Związek między depresją… https://journals.viamedica.pl/varia_medica/article/download/66475/49569 dostęp z dn.11.07.2023
[4] N. Sartorius, L.Cimino http://www.annals.edu.sg/pdf/41VolNo10Oct2012/V41N10p430.pdf
[5] M. Ejma, Neurologiczne powikłania cukrzycy S.182 https://journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/viewFile/19919/15622 dostęp z dn.11.07.2023
Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, w której występuje podwyższone stężenie glukozy we krwi, wynikające z nieprawidłowego wydzielania lub działania insuliny. [1] Cukrzyca to choroba przewlekła, która dotyka miliony ludzi na całym świecie. Tylko w Polsce na cukrzycę choruje już ok. 3,5 mln ludzi (9,1% populacji). [2]
Cukrzyca – podstępny wróg
Na rozwój cukrzycy typu 2 w dużym stopniu wpływa nadwaga, otyłość i nieprawidłowy styl życia. Nie bez powodu mówi się, że cukrzyca to choroba społeczna. Cukrzyca typu 2 przez wiele lat może nie dawać żadnych objawów. Dopiero przy bardzo wysokich cukrach pojawiają się niepokojące symptomy, takie jak: wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, zaburzenia widzenia, ogólnie osłabienie, pojawiające się nudności, utrata wagi itd. [3] To właśnie wtedy chory zgłasza się do lekarza lub trafia do szpitala, gdzie poznaje diagnozę. Często o cukrzycy pacjenci dowiadują się przypadkiem, np. przy okazji badań do pracy. Cukrzyca typu 1 rozwija się niezależnie od prowadzonego trybu życia, a jej przyczyną jest toczący się proces autoimmunologiczny, w którym układ odpornościowy atakuje i niszczy komórki trzustki. Chorzy często dowiadują się nagle o swojej chorobie.
Cukrzyca – co grozi choremu?
Choroba, jaką jest cukrzyca, niesie za sobą wiele powikłań – zarówno ostrych jak i przewlekłych. Te pierwsze to powikłania, które bezpośrednio zagrażają życiu chorego. Możemy tu wymienić kwasicę i śpiączkę ketonową, hiperglikemię i hipoglikemię. Przewlekle utrzymujący się podwyższony poziom cukru we krwi wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, w szczególności nerek, oczu, układu nerwowego i krwionośnego.
Jakie procesy zachodzą w organizmie, kiedy rośnie cukier ? Jeśli stężenie glukozy we krwi wzrasta stopniowo i staje się przewlekle podwyższone, początkowo chory może nie zauważyć żadnych niepokojących objawów. Objawy cukrzycy pojawiają się, kiedy organizm nie jest w stanie dłużej wyrównywać zwiększonego stężenia glukozy we krwi. [4] Chroniczna hiperglikemia prowadzi do długotrwałych uszkodzeń w obrębie wielu narządów. Omówmy wybrane z nich.
Retinopatia cukrzycowa
Powikłania związane z cukrzycą dotyczą prawie wszystkich struktur anatomicznych w układzie wzrokowym. Najczęściej występującą jest retinopatia cukrzycowa i związany z nią cukrzycowy obrzęk plamki. U chorego dochodzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych znajdujących się w siatkówce oka. Konsekwencją retinopatii może być nieodwracalne uszkodzenie wzroku. Chorzy mogą skarżyć się na pogorszenie widzenia, ból i zaczerwienienie w obrębie gałki ocznej, szczypanie oka, jednak retinopatia może też nie dawać żadnych objawów przez długi czas. Retinopatia jest bardzo częstym powikłaniem cukrzycy. Pierwsze zmiany w siatkówce oka są zauważalne u chorych już po 5 latach od wykrycia hiperglikemii. Retinopatia rozwija się u 100 % chorych w ciągu 15 lat od diagnozy cukrzycy. [5] Cukrzyca może być też przyczyną zaćmy i zmian jaskrowych. [6]
Nefropatia cukrzycowa
Nerki pełnią w organizmie wiele istotnych funkcji, m.in. regulują poziom wody w organizmie, oczyszczają krew ze zbędnych produktów przemiany materii czy też odpowiadają za prawidłowe stężenie we krwi takich pierwiastków jak sód, potas, magnez, fosfor, wapń. U diabetyków może rozwinąć się nefropatia cukrzycowa. Jeśli wysoki poziom cukru utrzymuje się przez długi czas, na kłębuszkach nerkowych i naczyniach krwionośnych odkładają się substancje (takie jak np. sortibol) , które negatywnie wpływają na ich budowę i funkcjonowanie. Nefropatia cukrzycowa manifestuje się obecnością mikroalbuminurii lub białkomoczu. W procesie uszkadzania nerek u chorych na cukrzycę uczestniczy wiele czynników. Najgroźniejsze jest występowanie nadciśnienia tętniczego, które prowadzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych nerek, a w konsekwencji do ich niewydolności. [7] Nadciśnienie tętnicze stanowi prawdopodobnie przyczynę i następstwo nefropatii cukrzycowej.
Powikłania sercowo-naczyniowe
Najczęstszym powikłaniem cukrzycy i zarazem główną przyczyną zwiększonej śmiertelności są choroby układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza choroba niedokrwienna serca, spowodowana przedwczesnym rozwojem zmian miażdżycowych w naczyniach wieńcowych. U chorych na cukrzycę typu 2, często już w momencie diagnozy występują powikłania miażdżycowe, w tym choroba wieńcowa. Ryzyko choroby niedokrwiennej serca wiąże się z klasycznymi czynnikami ryzyka, jak również czynnikami zależnymi od cukrzycy, takimi jak: otyłość, insulinooporność, zaburzenia krzepnięcia, hiperinsulinemia, hiperglikemia. [8] Kolejnym, bardzo częstym schorzeniem u cukrzyków jest nadciśnienie tętnicze. Leki na nadciśnienie przyjmuje 9 na 10 osób chorych na cukrzycę. Dlaczego cukrzyca sprzyja nadciśnieniu? Duża ilość glukozy powoduje, że ściany naczyń krwionośnych robią się dużo sztywniejsze niż u osób bez cukrzycy. Kiedy ściany tętnic twardnieją, pompowana przez serce
Autor: Natalia Lipska-Kapłunow
Źródło:
[1] Zalecenia kliniczne dotyczące postepowania u chorych na cukrzycę 2022 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego https://ptdiab.pl/zalecenia-ptd/ctid dostęp z dn. 31.01.2023, s.9
[2] https://strefadiabetyka.pl/wp-content/uploads/2022/11/swiatowy_dzien_cukrzyca.pdf dostęp z dn. 31.001.2023
[3] Polskie Towarzystwo Diabetologiczne Środa z profilaktyką Zmierz się z cukrzycą https://www.nfz-rzeszow.pl/files/sr_z_prof/200226u.pdf dostęp z dn. 31.01.2023
[4] Porady lekarza rodzinnego Cukrzyca https://www.sw.gov.pl/assets/14/10/38/1895fc766adb42c2366e40db2c01f91d5d3b9324.pdf dostęp z dn. 31.01.2023, s.6
[8] Choroba wieńcowa u chorych na cukrzycę- odrębności kliniczne, https://journals.viamedica.pl/clinical_diabetology/article/viewFile/8806/7513 dostęp z dn. 31.01.2023, s.
Hipoglikemia to inaczej niedocukrzenie. Jest to zaburzenie gospodarki węglowodanowej w organizmie spowodowane niskim poziomem cukru we krwi. Kiedy stężenie glukozy we krwi spada poniżej 70 miligramów na decylitr, oraz zaobserwujemy towarzyszące objawy niedocukrzenia, można mówić o hipoglikemii. Stan ten może się pojawić w każdej postaci cukrzycy, jednak najczęściej występuje w cukrzycy typu pierwszego oraz typu drugiego. Niebezpieczna jest u kobiet w ciąży, zarówno dla matki jak i płodu – może wywołać niedotlenienie, a w jego wyniku nawet wady rozwojowe. [1]
W przypadku niedocukrzenia na początku pojawiają się objawy zwiastujące. W miarę jak poziom glukozy ulega dalszemu spadkowi, objawy niedocukrzenia ulegają nasileniu, w dalszym etapie prowadza do śpiączki, która może zakończyć się nawet śmiercią. [2]
Przyczyny hipoglikemii.
O hipoglikemii można mówić także wtedy, gdy występują objawy niedocukrzenia, a po podaniu węglowodanów stan się poprawia. Wówczas nie jest konieczne mierzenie poziomu cukru aby zdiagnozować hipoglikemię. Hipoglikemia występuje częściej u osób z cukrzycą typu 1 niż z cukrzycą typu 2, zwykle w trakcie intensywnego leczenia insuliną, choć może pojawić się także u osób, które nie są diabetykami.
Najczęstszymi przyczynami hipoglikemii są:
niedobory pokarmowe (zbyt mała kaloryczność posiłku, zbyt duży odstęp czasowy między podaniem insuliny i posiłkiem, niespożycie posiłku po wstrzyknięciu insuliny),
nadmiar insuliny w organizmie (zbyt duża dawka insuliny, zbyt głębokie podanie insuliny – domięśniowo),
intensywny wysiłek fizyczny bez właściwego przygotowania,
spożycie alkoholu (zahamowanie wątrobowej produkcji glukozy),
w niektórych przypadkach bardzo wysoka lub bardzo niska temperatura otoczenia. [3]
U osób, które nie są cukrzykami, hipoglikemia może być również spowodowana napięciem nerwowym i stresem. Te dwa czynniki stymulują nadnercza do ciągłej pracy i wytwarzania m.in. adrenaliny, która powstrzymuje trzustkę przed produkcją nadmiernych ilości insuliny.
Hipoglikemia – jakie są jej objawy?
Objawy hipoglikemii są wynikiem niedoboru glukozy w ośrodkowym układzie nerwowym. Najpierw pojawiają się objawy zwiastujące. Zdarza się jednak, ze zostają one zlekceważone, szczególnie przez osoby u których cukrzyca trwa już od jakiegoś czasu, i co jakiś czas występują epizody niedocukrzenia.
Objawy hipoglikemii pojawiają się stopniowo, wraz ze spadkiem poziomu cukru we krwi. Dzięki temu chory w początkowej fazie rozwoju hipoglikemii jest w stanie sam sobie poradzić, np. poprzez zjedzenie czegoś słodkiego. Jednak gdy pierwsze objawy zostaną zlekceważone, chory nie jest w stanie udzielić sobie sam pomocy. Na tym etapie niepodanie glukozy może doprowadzić do śpiączki, a nawet do śmierci. Dlatego chorzy na cukrzycę powinni nosić bransoletkę informującą o chorobie, odpowiednią kartę informacyjną w portfelu oraz zestaw do udzielenia pomocy z glukagonem.
Objawy hipoglikemii (nie muszą wystąpić wszystkie):
drżenie rąk,
uczucie niepokoju,
bladość powłok skórnych,
uczucie zmęczenia,
senność,
nadmierna potliwość,
silne uczucie głodu,
ból głowy,
niewyraźne widzenie,
zniecierpliwienie,
dezorientacja,
zaburzenie pamięci,
zaburzenie koncentracji,
bełkotliwa mowa,
drętwienie lub mrowienie okolic ust.
Hipoglikemia nie ustąpi sama. Należy jak najszybciej podjąć odpowiednie działania. Istotne jest jak najwcześniejsze rozpoznanie jej objawów.
Postępowanie po stwierdzeniu objawów hipoglikemii:
Przy wyniku niższym niż 70 mg/dl (3,9 mmol/l) lub indywidualnie ustalonym przez lekarza poziomie glikemii, należy natychmiast wypić lub zjeść produkty zawierające łatwo przyswajalne węglowodany (15-20 g węglowodanów łatwo przyswajalnych).
2 wymienniki węglowodanowe zawarte w cukierkach glukozowych dostępnych w aptece,
1 szklanka coca-coli lub innego słodkiego napoju/soku. Nie należy sięgać po napoje bezcukrowe.
Nie należy spożywać czekolady, batonów, ciastek. Tłuszcz zawarty w tych produktach będzie spowalniał wchłanianie węglowodanów i opóźniał wzrost glikemii.
Powyższe czynności powodują krótkotrwały wzrost glikemii.
Po 15-20 minutach należy ponownie dokonać pomiaru glikemii glukometrem. Jeżeli poziom glikemii nie wzrośnie i samopoczucie nie poprawi się, należy ponownie przyjąć wskazaną wcześniej porcję węglowodanów.
Po tych czynnościach w ciągu kolejnych 15-20 minut należy spożyć węglowodany złożone np. kanapkę.
Po 60 min ponownie należy zmierzyć poziom glikemii glukometrem. Jeżeli poziom glukozy nadal jest niski lub pacjent czuje się źle, należy powyższe czynności powtórzyć i skontaktować się z lekarzem, jeśli hipoglikemia utrzymuje się w dalszym ciągu. Po niedocukrzeniu zawsze należy zjeść posiłek, a każdy epizod hipoglikemii należy odnotować w dzienniczku samokontroli.
W przypadku cukrzycy typu 1 w sytuacji hipoglikemii należy podać glukagon, którego nie można podawać osobom po spożyciu alkoholu oraz chorującym na cukrzycę typu 2.
Jak zapobiegać hipoglikemii?
Pamiętaj o:
regularnym oznaczaniu poziomu glikemii i odnotowywanie w dzienniczku samokontroli,
planowaniu aktywności fizycznej i dostosowywaniu posiłków,
przyjmowaniu leków o wyznaczonych porach,
częstej zmianie miejsca podawania insuliny,
kontroli poziomu glikemii w razie złego samopoczucia.
Częstym błędem popełnianym przez chorego jest spożycie w krótkim czasie zbyt dużej ilości węglowodanów. Takie postępowanie powoduje gwałtowny wzrost stężenia glukozy we krwi, nawet powyżej 300 mg/dl (16,7 mmol/l).
Spadek cukru w nocy – jakie są przyczyny?
Diabetyków zarówno dorosłych jak i dzieci może dotyczyć hipoglikemia w nocy. Występuje ona najczęściej u osób stosujących terapie cukrzycy przy pomocy insuliny, rzadziej u pacjentów przyjmujących doustnie środki przeciwcukrzycowe. [4]
