Zdrowe odżywianie odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu stabilnego poziomu cukru we krwi oraz ogólnego samopoczucia. Dobra wiadomość jest taka, że istnieje wiele pysznych i zdrowych opcji posiłków, które można łatwo przygotować i zabrać ze sobą do biura. W dzisiejszym wpisie przygotowaliśmy porcję inspiracji na posiłki do pracy dla diabetyków i wszystkich osób, które chcą się zdrowo odżywiać. Z pomocą doświadczonego dietetyka stworzyliśmy DARMOWY EBOOK, w którym znajdziesz 10 przepisów na zbilansowane posiłki, które pomogą utrzymać stabilny poziom cukru we krwi przez cały dzień.
Lato to okres podróży, aktywnego wypoczynku w górach, nad morzem, jeziorem. Niektórzy tradycyjnie nocują w hotelu, ale są zwolennicy biwakowania pod namiotem. Jak odżywiać się w trakcie wakacji, aby nie zaprzepaścić efektów leczenia, nie zaniedbać naszego zdrowia? Po pierwsze REGULARNIE, niezależnie gdzie się znajdujemy, gdzie wypoczywamy, nie możemy zapomnieć o regularnym spożywaniu posiłku. Nie musimy mieć stałego dostępu do piekarnika i płyty indukcyjnej czy gazowej by przygotować wartościowy, zbilansowany posiłek.
W sytuacji gdy mamy pobyt w hotelu z opcją All Inclusive o regularność posiłku nie musimy się martwić, nie mamy tu jednak możliwości zapoznania się ze składem gotowych potraw: sałatek, zup, sosów, dlatego najbezpieczniej będzie samemu skomponować, np. sałatkę, z dostępnych składników: świeże, surowe warzywa zwykle są wyłożone osobno, gdzie mamy możliwość wybrać to, na co mamy ochotę i skropić olejem, unikajmy gotowych sosów vinegret czy majonezowych. Jaja dostępne są pod różną postacią. Często zdarza się, że jest wyodrębniona osoba, która może nam sporządzić jajecznice lub omlet z dowolnymi dodatkami, np. cebulką, szczypiorkiem, pieczarkami, cukinią, pomidorami. Do obiadu wybierajmy porcję mięsa bez sosu i panierki, do tego warzywa z wody lub grillowane i najlepiej kasze jeśli są dostępne. Stół ze słodkościami omijajmy z daleka, zamiast tego jako deser bezpośrednio po obiedzie możemy wybrać porcję świeżych owoców, których wybór zapewne będzie obfity.
Kiedy wybieramy się na zwiedzanie nowych zakątków świata pamiętajmy o zabraniu prowiantu, mogą to być przygotowane wcześniej kanapki, babeczki wytrawne, kawałki owoców + orzechy czy pestki zapakowane w pudełeczko, batony energetyczne (przydatne na górskich lub rowerowych wyprawach, ) i oczywiście butelka wody. Pamiętajmy aby posiłki, które ze sobą zabieramy schować do torebki termoizolacyjnej, zabezpieczamy wówczas jedzenie przed namnażaniem się bakterii chorobotwórczych, które mogą wywołać niestrawność i popsuć nam wakacje.
Poniżej kilka przykładów zbilansowanych posiłków, które szybko możemy przygotować i zabrać ze sobą w każdą podróż:
Papryka słodka (mielona, wędzona) 0,6 x łyżeczka (3g)
Sól biała 3 x szczypta (3g)
Kuskus razowy 13 x łyżka (170g)
Przygotowanie:
1. Ugotuj kaszę w wodzie.
2. Posiekaj na drobno jarmuż, paprykę, cebulę i przeciśnij czosnek przez praskę. Podsmaż na oleju.
3. Podduszone warzywa wymieszaj z kaszą, sokiem z cytryny oraz przyprawami. Formuj kuleczki. Weź pod uwagę, że z takiej ilości wyjdą 3 porcję. Postaraj się zrobić równej wielkości kuleczki, których ilość podzielisz na 3 spożycia.
4. Zmiel sezam, siemię i pestki dyni. Z powstałej mieszanki zrób panierkę do kuleczek
5. Piecz w piekarniku nagrzanym do 200 stopni przez ok 20 minut.
6. Gryczane kulki mocy z soczewicą (przepis na 4 porcje):
Jak ważne jest regularne spożywanie posiłków dla osób z cukrzycą powtarzać już raczej nie trzeba, ale wiele osób ma problem z przygotowaniem posiłku do pracy, bo….”nie miałem/am czasu na przygotowanie”, …”bo nie mam czasu kiedy zjeść”, …”bo nie mam warunków aby odgrzać posiłek” lub po prostu ….”bo nie mam pomysłu”.
Najszybszym posiłkiem, nie wymagającym specjalnego przygotowania, a jednocześnie zbilansowanym i niepodnoszącym gwałtownie glikemii będzie:
kubeczek jogurtu naturalnego + owoc (np. jabłko, gruszka, 2-3 śliwki, garść truskawek, garść borówek + 4-5 orzechów włoskich lub migdałów; wymienione składniki możemy połączyć – do miseczki wrzucić owoce (jabłko czy gruszkę wcześniej pokroić w kostkę), dodać orzechy lub migdały i zalać jogurtem lub każdy z produktów zjeść osobno ale oczywiście jako jeden posiłek, tylko wtedy będzie zbilansowany.;
klasyczna kanapka z razowego pieczywa; kromki wystarczy posmarować np. pastą awokado, serkiem naturalnym lub cienko masłem a pomiędzy nimi umieścić plaster pieczonego mięsa, kawałek tuńczyka czy np. kawałek mozzarelli; nieodzownym elementem kanapki powinny być świeże warzywa, jednak listek sałaty i plaster pomidora to trochę za mało, dlatego najlepiej pokroić w paseczki dowolne warzywa, np. surową marchewkę, seler naciowy, cukinię, zielonego ogórka, paprykę, pomidorki koktajlowe; warzywa wrzucamy do pudełeczka i w każdych warunkach możemy je zjeść razem z kanapką.
Jeśli jednak mamy ochotę zabrać do pracy coś bardziej wyszukanego, poniżej kilka propozycji posiłków, których odgrzewać nie trzeba:
1. Wrapy z sałaty z indykiem (przepis na 1 porcję)
1. Piekarnik rozgrzej do 180 stopni C. Cukinię zetrzyj na tarce o dużych oczkach, paprykę i fetę pokrój w małą kosteczkę. Pomidorki przekrój na połówki. Bazylię posiekaj a czosnek przeciśnij przez praskę.
2. W misce roztrzep jajka. Dodaj pozostałe składniki, dopraw solą i pieprzem i wymieszaj.
3. 6 kokilek nasmaruj tłuszczem. Wylej do nich masę jajeczną. Piecz przez 15-18 minut aż masa będzie ścięta.
1. Marchew obierz i umyj, następnie zetrzyj na tarce o dużych oczkach, przełóż do miski.
2. Dodaj jajka, dopraw solą, wymieszaj i stopniowo, nie przerywając mieszania, zacznij dodawać mąkę, aż masa zgęstnieje i konsystencją będzie przypominała ciasto na placki ziemniaczane (ilość mąki, jaką musisz dodać, zależy od tego, jak wodniste są marchewki).
3. Na patelni rozgrzej niewielką ilość tłuszczu i łyżką nakładaj średniej wielkości placuszki. Smaż je z obu stron na złocisty kolor.
6. Bułeczka z pełnoziarnistym twarożkiem (przepis na 1 porcję)
Następnie dodaj ryż i podsmaż go przez kilka minut.
Dodaj przyprawy.
Wlewaj bulion małymi porcjami, mieszaj i gotuj ryż do czasu podanego na opakowaniu, na 5 minut przed końcem gotowania ryżu dodaj pokrojone warzywa, ugotowaną wcześniej soczewicę (w razie konieczności dodaj wodę).
Wpływ cukrzycy na zdrowie fizyczne jest powszechnie znany, jednak coraz częściej mówi się również o wpływie cukrzycy na zdrowie psychiczne. Cukrzyca, zarówno typu 1, jak i typu 2, może mieć znaczący wpływ na psychikę osoby chorej, wprowadzając zmiany w nastroju, funkcjonowaniu poznawczym oraz ogólnym samopoczuciu. Z tego artykułu dowiesz się, jaki jest związek pomiędzy cukrzycą a zdrowiem psychicznym.
Cukrzyca może przyczyniać się do wystąpienia problemów psychicznych na różnym podłożu. Wśród najczęściej występujących wymienia się: depresję, lęk, zaburzenia nastroju, problemy z koncentracją, a nawet zaburzenia poznawcze. Naukowcy sugerują, że istnieje związek pomiędzy skokami poziomu cukru we krwi a nastrojem oraz funkcjonowaniem mózgu. Wahania poziomu cukru we krwi mogą wpływać na równowagę hormonalną i procesy chemiczne w mózgu, które są związane z regulacją nastroju. Osoby z cukrzycą częściej chorują na depresję oraz zmagają się ze stresem związanym z funkcjonowaniem w chorobie – pilnowaniem pomiarów cukru, reżimem dietetycznym, lękiem przed wystąpieniem powikłań.
Jaki jest związek cukrzycy i depresji?
Częstość występowania depresji jest ponad 3-krotnie większa u chorych na cukrzycę typu 1 i prawie 2 razy większa u chorych na cukrzycę typu 2 niż w populacji ogólnej. [1] Wzajemne oddziaływanie cukrzycy i depresji nie są w pełni zrozumiane, ale istnieje kilka czynników, które mogą przyczyniać się do występowania obu tych stanów:
Stres: Cukrzyca wymaga ciągłej kontroli poziomu glukozy we krwi, monitorowania diety, przyjmowania leków i prowadzenia zdrowego stylu życia. Cukrzyca to choroba, którą trzeba stale zarządzać. To może powodować znaczny stres, poczucie bezradności, bezwartościowości oraz zwiększać ryzyko wystąpienia depresji.
Zaburzenia osi PPN i przewlekły subkliniczny stan zapalny: Obniżenie nastroju w przebiegu depresji wiąże się z niskim poziomem neurotransmiterów w mózgu. Obserwuje się zmniejszenie stężenia serotoniny, noradrenaliny oraz dopaminy. Wykazano również zaburzenia aktywności osi podwzgórze–przysadka-nadnercza (PPN), czego konsekwencją jest wzmożone wydzielanie kortyzolu oraz rozwinięcie się stanu stresu przewlekłego. Aktywność osi PPN wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego, powoduje atrofię neuronów i zakłóca powstawanie nowych komórek hipokampa. U części pacjentów chorujących na zaburzenia afektywne stwierdzono obecność stanu zapalnego oraz wzmożoną aktywność układu immunologicznego. Wzrost stężenia cytokin prozapalnych prowadzi do zakłóceń funkcjonowania systemu neuroprzekaźników oraz osi PPN. Pozwala to powiązać ze sobą jednoczesne występowanie depresji i chorób o podłożu zapalnym. [2]
Styl życia: Osoby z cukrzycą mogą czuć się ograniczone w pewnych aspektach swojego stylu życia. To może wpływać negatywnie na samopoczucie i prowadzić do depresji.
Problemy z zarządzaniem chorobą: Depresja i cukrzyca to jedne z najczęściej występujących chorób w ludzkiej populacji. Nieefektywne leczenie cukrzycy zwiększa ryzyko zaburzeń depresyjnych, a sama depresja ogranicza przestrzeganie zaleceń przez chorych na cukrzycę i pogarsza efektywność jej leczenia.[3]
Zaburzenia lękowe w cukrzycy
Poza depresją, szczególnym rodzajem zaburzeń w grupie chorych na cukrzycę są zaburzenia lękowe: zespół lęku uogólnionego, zespół lęku panicznego, czy stresu urazowego. Do najczęstszych objawów somatycznych powodowanych przez ataki lęku należą: kołatanie serca, przyspieszony oddech, duszności, ból głowy, mrowienie, drętwienie, skurcze mięśni. Moment, w którym pojawiają się zaburzenia lękowe, to często czas, kiedy rozpoznano cukrzycę po raz pierwszy lub moment diagnozy powikłań. Pojawiają się wówczas takie problemy, jak różnicowanie między napadem lęku a objawami hipoglikemii. [4]
Jak cukrzyca wpływa na funkcje poznawcze?
Funkcje poznawcze osób chorych na cukrzycę różnią się od funkcji poznawczych u osób zdrowych. W psychologii rozumiane są jako umiejętności i procesy umysłowe, które umożliwiają przetwarzanie informacji, radzenie sobie z sytuacjami, podejmowanie decyzji i rozwiązywanie problemów. Są one kluczowe dla naszego myślenia, uczenia się, zapamiętywania, rozumienia, koncentracji i spostrzegania. Obejmują wiele aspektów naszego umysłu, takich jak uwaga, pamięć, myślenie, język, spostrzeganie, planowanie, organizacja i elastyczność poznawcza. Te różnorodne procesy wzajemnie się łączą i współpracują, umożliwiając skuteczne funkcjonowanie w codziennym życiu. Przykładowo, podczas rozwiązywania problemu funkcje poznawcze pozwalają skoncentrować uwagę na istotnych informacjach, wykorzystać pamięć do odwołania się do wcześniej zdobytych informacji, zastosować logiczne myślenie do analizy problemu, użyć języka do formułowania strategii i komunikowania się, a także planować i organizować kroki, które prowadzą do rozwiązania. Osoby chore na cukrzycę cechuje niższa sprawność funkcjonowania poznawczego w porównaniu z osobami zdrowymi. Różnice dotyczą: sprawności i szybkości psychomotorycznej, efektywności pamięci wzrokowej i słuchowej, zdolności uczenia się, koncentracji uwagi, płynności słownej oraz pamięci operacyjnej i funkcji wykonawczych. Wyniki badań przeprowadzonych przez Talarowską i współautorów wykazały upośledzenie sprawności i szybkości psychomotorycznej oraz słuchowej pamięci odroczonej u chorych na cukrzycę typu 1, oraz deficyt myślenia abstrakcyjnego, szybkości i sprawności psychomotorycznej, fluencji słownej, bezpośredniej i odroczonej pamięci słuchowej oraz pamięci operacyjnej i funkcji wykonawczych u chorych na cukrzycę typu 2. [4]
Czy jest jakiś sposób na to, by uchronić się przed wystąpieniem zaburzeń psychicznych chorując na choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca? Istnieje wiele strategii, które mogą okazać się pomocne. Przede wszystkim, należy regularnie monitorować poziom cukru we krwi i utrzymywać go na odpowiednim poziomie. Regularne badania kontrolne u lekarza oraz stosowanie się do zaleceń dotyczących leczenia cukrzycy mogą pomóc w minimalizowaniu ryzyka wystąpienia negatywnych skutków psychicznych. Ponadto regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta i odpowiednia ilość snu mogą pomóc w utrzymaniu równowagi psychicznej. Ćwiczenia fizyczne mogą wpływać na poprawę nastroju i zmniejszenie ryzyka wystąpienia depresji u osób z cukrzycą. Dodatkowo, wsparcie społeczne, jak grupy wsparcia dla osób z cukrzycą lub terapia indywidualna, czy też wsparcie, najbliższych, mogą pomóc w radzeniu sobie z emocjonalnymi skutkami choroby.
Zaburzenia emocjonalne, takie jak lęk i depresja są jednymi z licznych chorób towarzyszących cukrzycy. Należy podkreślić, że nie każda osoba z cukrzycą będzie cierpieć na zaburzenia psychiczne. Jednak jeśli osoba z cukrzycą doświadcza objawów depresji czy zaburzeń lękowych, ważne jest skonsultowanie się z lekarzem, który może zapewnić odpowiednie wsparcie i leczenie. Leczenie zarówno cukrzycy, jak i zaburzeń psychicznych, jest kluczowe dla poprawy jakości życia pacjenta. W wielu krajach służba zdrowia wciąż nie jest odpowiednio przygotowana na to, jak reagować i leczyć zaburzenia psychiczne, które mogą występować w połączeniu z chorobami fizycznymi. Zwiększenie świadomości problemu i zwrócenie na niego większej uwagi może prowadzić do poprawy rozpoznawania i jakości leczenia zaburzeń współistniejących z cukrzycą. [5]
Autor: Natalia Lipska-Kapłunow
Źródła:
[1] I. Kowalska, A. Adamska, Związek między depresją a cukrzycą- rola osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej i przewlekłego stanu zapalnego dostęp z dn.11.07.2023 https://journals.viamedica.pl/varia_medica/article/download/66475/49569
[2] A. Zubek, M. Skikowska, D. Słomińska, K. Manikowska, Potencjalne mechanizmy odpowiedzialne za jednoczesne występowanie cukrzycy typu 2 i objawów depresji u pacjentów https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2019/07/Zubek.pdf dostęp z dn. 11.07.2023, L. [3] Witek, I. Kowalska, A. Adamska, Związek między depresją… https://journals.viamedica.pl/varia_medica/article/download/66475/49569 dostęp z dn.11.07.2023
[4] N. Sartorius, L.Cimino http://www.annals.edu.sg/pdf/41VolNo10Oct2012/V41N10p430.pdf
[5] M. Ejma, Neurologiczne powikłania cukrzycy S.182 https://journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/viewFile/19919/15622 dostęp z dn.11.07.2023
Nieodłącznym elementem życia każdego cukrzyca jest uważne przestrzeganie diety. Jej podstawą jest spożywanie produktów o niskim indeksie glikemicznym oraz rezygnacja z węglowodanów prostych, które powodują gwałtowne wzrosty i spadki poziomu glukozy we krwi. Węglowodany proste, zwane potocznie cukrami, występują w takich produktach jak: cukier, ciastka, słodycze, cukierki, ciasta. Są one nie tylko źródłem pustych kalorii, ale również nie dostarczają żadnych cennych składników odżywczych. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, osoba z cukrzycą powinna ograniczyć do minimum spożywanie węglowodanów prostych. Rekomenduje się także ograniczenie cukrów dodanych (w procesie produkcji i przygotowania potraw) i wolnych cukrów, których źródłem są przede wszystkim cukier, słodycze, ale również miód, soki i napoje owocowe. [1]
Jak zatem poradzić sobie z ochotą na słodkie? Według Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego dobrym zamiennikiem cukru są słodziki, takie jak stewia, ksylitol, erytrol. Nie wszystkie produkty je zawierające będą zdrowym wyborem dla cukrzyka, ale podczas przygotowywania domowego deseru mogą okazać się dobrym substytutem cukru.
Co robić, gdy najdzie nas ochota na słodkie? Nie warto odmawiać sobie wszystkich przyjemności, gdyż w ostateczności możemy osiągnąć efekt przeciwny do zamierzonego i w chwili słabości zjeść więcej niż początkowo zamierzaliśmy. Lepiej zdecydować się na domowe słodkości.
Prawidłowa dieta osoby chorej na cukrzycę to nic innego jak zdrowy sposób odżywiania. Nawet jeśli nie mamy cukrzycy, objadanie się kalorycznymi, pełnymi cukru produktami, nie jest wskazane. Warto szukać alternatywny dla niezdrowych słodyczy. Dlatego przygotowaliśmy dla Was kilka propozycji zdrowych deserów dla diabetyków opracowanych przez dietetyka mgr Joannę Wójcik.
1. Deser jogurtowy z ananasem i otrębami
Wartości odżywcze dla jednej porcji: 143.4 kcal, B: 5.9 g, T: 4.2 g, Wp: 19.8 gF: 1.4 g, WW: 2
Krzywa cukrowa w ciąży inaczej nazywana jest doustnym testem obciążenia glukozą (OGTT ang. oral glucose tolerance test). Test ma na celu sprawdzenie, jak organizm przyszłej mamy radzi sobie z cukrem. Zbyt wysoki poziom glukozy jest w ciąży wyjątkowo niebezpieczny – zarówno dla mamy jak i dziecka. Test krzywej glikemicznej to jedno z rutynowych badań wykonywanych u kobiet spodziewających się dziecka między 6 a 7 miesiącem ciąży. Badanie jest obligatoryjne i wykonywane bezpłatnie w ramach NFZ. Jeśli wykonałaś już test obciążenia glukozą w ciąży i jego wynik był podwyższony, to znaczy, że prawdopodobnie właśnie stwierdzono u Ciebie cukrzycę ciążową. Taka diagnoza to jak grom z jasnego nieba. Po pierwsze: uspokój się i nie martw na zapas, po drugie: przeczytaj uważnie ten artykuł.
OGTT – czy jest się czego bać?
Ze względu na konieczność wypicia słodkiego roztworu glukozy badanie nie cieszy się sympatią wśród ciężarnych. Wiele kobiet skarży się na towarzyszące badaniu mdłości, zawroty głowy czy wymioty. Jednak nie zawsze tak jest. Każdy organizm reaguje inaczej, niektóre kobiety nie odczuwają żadnych nieprzyjemnych następstw wypicia glukozy. Kolejną niedogodnością może być długi czas trwania badania (na badanie należy przeznaczyć ponad 2 godziny ). Z tych względów doustny test obciążenia glukozą może uchodzić za uciążliwe badanie.
Kiedy badanie jest wykonywane?
Wszystkie kobiety w ciąży powinny być diagnozowane w kierunku zaburzeń tolerancji glukozy . Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca badanie poziomu glukozy u kobiety ciężarnej już podczas pierwszej wizyty u ginekologa. Jeżeli wynik jest prawidłowy następnym krokiem jest wykonanie badania OGGT. Test przeprowadza są między 24. a 28. tygodniem ciąży. U pacjentek z grupy ryzyka badanie OGGT powinno być wykonane możliwie jak najszybciej.
Czynniki ryzyka cukrzycy ciążowej:
przebyta cukrzyca ciążowa w poprzedniej ciąży
cukrzyca typu 2 w bliskiej rodzinie (mama, tata, rodzeństwo)
otyłość (BMI powyżej 30)
insulinooporność
urodzenie dziecka o masie ciała powyżej 4 kg
rozpoznany zespół policystycznych jajników
wiek ciężarnej powyżej 35 lat
Jak się pobiera próbkę do badania?
Badanie krzywy cukrowej jest wieloetapowe. Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej na czczo, po jednej i po dwóch godzinach od wypicia glukozy.
Jak przygotować się do badania?
Ostatni posiłek należy zjeść 8 – 12 godzin przed badaniem
Badanie przeprowadza się w godzinach porannych.
Do momentu pobrania krwi należy powstrzymać się z przyjmowaniem regularnie stosowanych leków,
Noc poprzedzająca badanie powinna być spokojna i przespana
Pierwsze pobranie krwi z żyły przeprowadza się przed wypiciem wody z glukozą
Pacjentka wypija 75 g glukozy rozpuszczonej w 250 ml wody. Nie należy dodawać cytryny w celu polepszenia smaku, ponieważ może ona zafałszować wynik.
Przygotowany roztwór należy wypić w ciągu 5 minut (mogą wystąpić nudności). Następnie krew pobiera się po godzinie i po dwóch godzinach.
W trakcie badania również podczas oczekiwania na kolejne pobrania krwi powinno się odpoczywać przebywając w pozycji siedzącej.
Po zakończeniu badania należy coś przekąsić, żeby uniknąć osłabienia.
Interpretacja wyników
Wartościami w przypadku cukrzycy ciężarnych są:
wynik 92-125 mg/dl — na czczo
wynik powyżej 180 mg/dl — po godzinie
wynik pomiędzy 153-199 mg/dl — po 2 godzinach.
Cukrzycę ciążową rozpoznaje się, gdy chociaż jedna z podanych wartości jest nieprawidłowa. Podane normy są zgodne z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Nie istnieje takie pojęcie jak „łagodna cukrzyca”. Nawet jeśli wartość jest przekroczona o 1 mg/dl rozpoznajemy cukrzycę ciążową. Jeśli wyniki testu krzywej cukrowej są poza granicami normy, ginekolog prowadzący ciążę kieruje pacjentkę do diabetologa. To właśnie ten specjalista decyduje o dalszym postępowaniu. Z pewnością nieprawidłowe wyniki glikemii powinny być wyraźnym sygnałem do zmiany dotychczasowych nawyków żywieniowych i stylu życia. Zarówno dobrze zbilansowana dieta, jak i regularny sport pomagają utrzymać poziom glukozy w ryzach.
Źródła:
Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego postępowania u kobiet z cukrzycą – aktualizacja https://journals.viamedica.pl/ginekologia_polska/article/download/45881/32672
Łagodna cukrzyca? Ewa Otto-Buczkowska Borgis z Poradni Diabetologicznej Górnośląskiego Centrum Zdrowia Dziecka i Matki w Katowicach – Medycyna Rodzinna 6/2003, s. 193-198, http://www.czytelniamedyczna.pl/776,lagodna-cukrzyca.html (dostęp z dn. 06.05.2022)
Krzywa cukrowa w ciąży https://www.gyncentrum.pl/blog/pl/krzywa-cukrowa-w-ciazy
Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, w której występuje podwyższone stężenie glukozy we krwi, wynikające z nieprawidłowego wydzielania lub działania insuliny. [1] Cukrzyca to choroba przewlekła, która dotyka miliony ludzi na całym świecie. Tylko w Polsce na cukrzycę choruje już ok. 3,5 mln ludzi (9,1% populacji). [2]
Cukrzyca – podstępny wróg
Na rozwój cukrzycy typu 2 w dużym stopniu wpływa nadwaga, otyłość i nieprawidłowy styl życia. Nie bez powodu mówi się, że cukrzyca to choroba społeczna. Cukrzyca typu 2 przez wiele lat może nie dawać żadnych objawów. Dopiero przy bardzo wysokich cukrach pojawiają się niepokojące symptomy, takie jak: wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, zaburzenia widzenia, ogólnie osłabienie, pojawiające się nudności, utrata wagi itd. [3] To właśnie wtedy chory zgłasza się do lekarza lub trafia do szpitala, gdzie poznaje diagnozę. Często o cukrzycy pacjenci dowiadują się przypadkiem, np. przy okazji badań do pracy. Cukrzyca typu 1 rozwija się niezależnie od prowadzonego trybu życia, a jej przyczyną jest toczący się proces autoimmunologiczny, w którym układ odpornościowy atakuje i niszczy komórki trzustki. Chorzy często dowiadują się nagle o swojej chorobie.
Cukrzyca – co grozi choremu?
Choroba, jaką jest cukrzyca, niesie za sobą wiele powikłań – zarówno ostrych jak i przewlekłych. Te pierwsze to powikłania, które bezpośrednio zagrażają życiu chorego. Możemy tu wymienić kwasicę i śpiączkę ketonową, hiperglikemię i hipoglikemię. Przewlekle utrzymujący się podwyższony poziom cukru we krwi wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, w szczególności nerek, oczu, układu nerwowego i krwionośnego.
Jakie procesy zachodzą w organizmie, kiedy rośnie cukier ? Jeśli stężenie glukozy we krwi wzrasta stopniowo i staje się przewlekle podwyższone, początkowo chory może nie zauważyć żadnych niepokojących objawów. Objawy cukrzycy pojawiają się, kiedy organizm nie jest w stanie dłużej wyrównywać zwiększonego stężenia glukozy we krwi. [4] Chroniczna hiperglikemia prowadzi do długotrwałych uszkodzeń w obrębie wielu narządów. Omówmy wybrane z nich.
Retinopatia cukrzycowa
Powikłania związane z cukrzycą dotyczą prawie wszystkich struktur anatomicznych w układzie wzrokowym. Najczęściej występującą jest retinopatia cukrzycowa i związany z nią cukrzycowy obrzęk plamki. U chorego dochodzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych znajdujących się w siatkówce oka. Konsekwencją retinopatii może być nieodwracalne uszkodzenie wzroku. Chorzy mogą skarżyć się na pogorszenie widzenia, ból i zaczerwienienie w obrębie gałki ocznej, szczypanie oka, jednak retinopatia może też nie dawać żadnych objawów przez długi czas. Retinopatia jest bardzo częstym powikłaniem cukrzycy. Pierwsze zmiany w siatkówce oka są zauważalne u chorych już po 5 latach od wykrycia hiperglikemii. Retinopatia rozwija się u 100 % chorych w ciągu 15 lat od diagnozy cukrzycy. [5] Cukrzyca może być też przyczyną zaćmy i zmian jaskrowych. [6]
Nefropatia cukrzycowa
Nerki pełnią w organizmie wiele istotnych funkcji, m.in. regulują poziom wody w organizmie, oczyszczają krew ze zbędnych produktów przemiany materii czy też odpowiadają za prawidłowe stężenie we krwi takich pierwiastków jak sód, potas, magnez, fosfor, wapń. U diabetyków może rozwinąć się nefropatia cukrzycowa. Jeśli wysoki poziom cukru utrzymuje się przez długi czas, na kłębuszkach nerkowych i naczyniach krwionośnych odkładają się substancje (takie jak np. sortibol) , które negatywnie wpływają na ich budowę i funkcjonowanie. Nefropatia cukrzycowa manifestuje się obecnością mikroalbuminurii lub białkomoczu. W procesie uszkadzania nerek u chorych na cukrzycę uczestniczy wiele czynników. Najgroźniejsze jest występowanie nadciśnienia tętniczego, które prowadzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych nerek, a w konsekwencji do ich niewydolności. [7] Nadciśnienie tętnicze stanowi prawdopodobnie przyczynę i następstwo nefropatii cukrzycowej.
Powikłania sercowo-naczyniowe
Najczęstszym powikłaniem cukrzycy i zarazem główną przyczyną zwiększonej śmiertelności są choroby układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza choroba niedokrwienna serca, spowodowana przedwczesnym rozwojem zmian miażdżycowych w naczyniach wieńcowych. U chorych na cukrzycę typu 2, często już w momencie diagnozy występują powikłania miażdżycowe, w tym choroba wieńcowa. Ryzyko choroby niedokrwiennej serca wiąże się z klasycznymi czynnikami ryzyka, jak również czynnikami zależnymi od cukrzycy, takimi jak: otyłość, insulinooporność, zaburzenia krzepnięcia, hiperinsulinemia, hiperglikemia. [8] Kolejnym, bardzo częstym schorzeniem u cukrzyków jest nadciśnienie tętnicze. Leki na nadciśnienie przyjmuje 9 na 10 osób chorych na cukrzycę. Dlaczego cukrzyca sprzyja nadciśnieniu? Duża ilość glukozy powoduje, że ściany naczyń krwionośnych robią się dużo sztywniejsze niż u osób bez cukrzycy. Kiedy ściany tętnic twardnieją, pompowana przez serce
Autor: Natalia Lipska-Kapłunow
Źródło:
[1] Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego https://ptdiab.pl/zalecenia-ptd/ctid dostęp z dn. 31.01.2023, s.9
[2] https://strefadiabetyka.pl/wp-content/uploads/2022/11/swiatowy_dzien_cukrzyca.pdf dostęp z dn. 31.001.2023
[3] Polskie Towarzystwo Diabetologiczne Środa z profilaktyką Zmierz się z cukrzycą https://www.nfz-rzeszow.pl/files/sr_z_prof/200226u.pdf dostęp z dn. 31.01.2023
[4] Porady lekarza rodzinnego Cukrzyca https://www.sw.gov.pl/assets/14/10/38/1895fc766adb42c2366e40db2c01f91d5d3b9324.pdf dostęp z dn. 31.01.2023, s.6
[8] Choroba wieńcowa u chorych na cukrzycę- odrębności kliniczne, https://journals.viamedica.pl/clinical_diabetology/article/viewFile/8806/7513 dostęp z dn. 31.01.2023, s.
Właśnie rozpoznano u Ciebie cukrzycę typu 2 i stawiasz pierwsze kroki w chorobie?
A może chorujesz już jakiś czas i chcesz wiedzieć więcej?
Być może choruje ktoś Ci bliski i chcesz go wesprzeć?
We współpracy z lekarzem przygotowaliśmy broszurę, która w przystępny sposób pokaże Ci, dlaczego wysiłek fizyczny jest tak ważny i jak duży wpływ na swój stan zdrowia masz TY sam. Opracowanie merytoryczne: lekarz diabetolog Barbara Soróbka.
CUKRZYCA CIĄŻOWA – czy będzie mieć wpływ na przebieg ciąży i rozwój mojego dziecka?
Jeśli rozpoznano u Ciebie cukrzycę ciążową zastanawiasz się na pewno, czy to możliwe i czy nie powtórzyć badań, skoro nie zaobserwowałaś u siebie żadnych niepokojących objawów. Niestety, u większości pacjentek cukrzyca ciążowa rozwija się bezobjawowo, dlatego tak istotne jest wykonywanie badań laboratoryjnych w trakcie ciąży, w tym krzywej cukrowej. Szybkie rozpoznanie GDM i wdrożenie odpowiedniej terapii umożliwiają bowiem urodzenie zdrowego dziecka.
Jeśli cukrzyca ciążowa nie została w porę wykryta lub jest niewłaściwie leczona (utrzymuje się podwyższone stężenie cukru we krwi) rośnie ryzyko poronienia i wystąpienia u dziecka wad wrodzonych. Dzieje się tak, ponieważ cukier z organizmu matki ma zdolność niemal swobodnego przechodzenia przez łożysko do organizmu dziecka wpływając niekorzystnie na jego rozwój. Oznacza to, że dziecko jest stale “przekarmiane” glukozą pochodzącą od matki. Broniąc się wydziela (choć jeszcze nie powinno) insulinę, która prowadzi do przerostu komórek i powiększenia wielu narządów (w tym tkanki tłuszczowej, mięśni czy serca).
Konsekwencją tego jest zbyt intensywne wzrastanie dziecka niż wynikałoby to z wieku ciążowego (makrosomia).
Nadmierne wydzielanie insuliny w okresie płodowym stwarza również zagrożenie wystąpienia po porodzie zagrażającej życiu noworodka hipoglikemii (nagłego spadku poziomu cukru we krwi). Można temu zapobiec poprzez szybkie rozpoczęcie karmienia piersią.
U noworodków matek z cukrzycą ciążową obserwuje się również zaburzenia elektrolitowe, nadkrwistość, czyli zbyt wysoką liczbę krwinek czerwonych, zaburzenia oddechowe związane z opóźnieniem dojrzewania płuc czy przedłużającą się żółtaczkę.
Z kolei u matek niekontrolowana cukrzyca może prowadzić do wielowodzia, obrzęków ciała, zakażeń dróg moczowych (w tym odmiedniczkowego zapalenia nerek), nadciśnienia indukowanego ciążą czy stanu przedrzucawkowego.
Częściej również obserwuje się porody zabiegowe (np. z użyciem kleszczy) i cięcia cesarskie, uszkodzenia dróg rodnych podczas porodu i zwiększoną okołoporodową utratę krwi.
Pamiętaj! Przedstawione Ci informacje nie miały na celu Cię przestraszyć, lecz uświadomić, jak ogromny możesz mieć wpływ na przebieg ciąży i zdrowie Twojego dziecka. Wystarczy tylko odpowiednio kontrolować cukrzycę stosując się do wskazówek diabetologa.
Krzywa cukrowa w ciąży
Krzywa cukrowa w ciąży inaczej nazywana jest doustnym testem obciążenia glukozą (OGTT ang. oral glucose tolerance test). Test ma na celu sprawdzenie, jak organizm przyszłej mamy radzi sobie z cukrem. Zbyt wysoki poziom glukozy jest w ciąży wyjątkowo niebezpieczny – zarówno dla mamy jak i dziecka. Test krzywej glikemicznej to jedno z rutynowych badań wykonywanych u kobiet spodziewających się dziecka między 6 a 7 miesiącem ciąży. Badanie jest obligatoryjne i wykonywane bezpłatnie w ramach NFZ. Jeśli wykonałaś już test obciążenia glukozą w ciąży i jego wynik był podwyższony, to znaczy, że prawdopodobnie właśnie stwierdzono u Ciebie cukrzycę ciążową. Taka diagnoza to jak grom z jasnego nieba. Po pierwsze: uspokój się i nie martw na zapas, po drugie: przeczytaj uważnie ten artykuł.
OGTT – czy jest się czego bać ?
Ze względu na konieczność wypicia słodkiego roztworu glukozy badanie nie cieszy się sympatią wśród ciężarnych. Wiele kobiet skarży się na towarzyszące badaniu mdłości, zawroty głowy czy wymioty. Jednak nie zawsze tak jest. Każdy organizm reaguje inaczej, niektóre kobiety nie odczuwają żadnych nieprzyjemnych następstw wypicia glukozy. Kolejną niedogodnością może być długi czas trwania badania (na badanie należy przeznaczyć ponad 2 godziny). Z tych względów doustny test obciążenia glukozą może uchodzić za uciążliwe badanie.
Kiedy badanie jest wykonywane?
Wszystkie kobiety w ciąży powinny być diagnozowane w kierunku zaburzeń tolerancji glukozy . Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca badanie poziomu glukozy u kobiety ciężarnej już podczas pierwszej wizyty u ginekologa. Jeżeli wynik jest prawidłowy następnym krokiem jest wykonanie badania OGGT. Test przeprowadza są między 24. a 28. tygodniem ciąży. U pacjentek z grupy ryzyka badanie OGGT powinno być wykonane możliwie jak najszybciej.
Czynniki ryzyka cukrzycy ciążowej:
przebyta cukrzyca ciążowa w poprzedniej ciąży
cukrzyca typu 2 w bliskiej rodzinie (mama, tata, rodzeństwo)
otyłość (BMI powyżej 30)
insulinooporność
urodzenie dziecka o masie ciała powyżej 4 kg
rozpoznany zespół policystycznych jajników
wiek ciężarnej powyżej 35 lat
Jak się pobiera próbkę do badania?
Badanie krzywy cukrowej jest wieloetapowe. Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej na czczo, po jednej i po dwóch godzinach od wypicia glukozy
Jak przygotować się do badania?
Ostatni posiłek należy zjeść 8 – 12 godzin przed badaniem
Do momentu pobrania krwi należy powstrzymać się z przyjmowaniem regularnie stosowanych leków,
Badanie przeprowadza się w godzinach porannych.
Noc poprzedzająca badanie powinna być spokojna i przespana
Pierwsze pobranie krwi z żyły przeprowadza się przed wypiciem wody z glukozą
Pacjentka wypija 75 g glukozy rozpuszczonej w 250 ml wody. Nie należy dodawać cytryny w celu polepszenia smaku, ponieważ może ona zafałszować wynik.
Przygotowany roztwór należy wypić w ciągu 5 minut (mogą wystąpić nudności). Następnie krew pobiera się po godzinie i po dwóch godzinach.
Pamiętaj!
W trakcie badania, również podczas oczekiwania na kolejne pobrania krwi, powinno się odpoczywać przebywając w pozycji siedzącej.
Po zakończeniu badania należy coś przekąsić, żeby uniknąć osłabienia
Interpretacja wyników
Wartościami w przypadku cukrzycy ciężarnych są:
wynik 92-125 mg/dl — na czczo
wynik powyżej 180 mg/dl — po godzinie
wynik pomiędzy 153-199 mg/dl — po 2 godzinach.
Cukrzycę ciążową rozpoznaje się, gdy chociaż jedna z podanych wartości jest nieprawidłowa. Podane normy są zgodne z wytycznymiPolskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Nie istnieje takie pojęcie jak „łagodna cukrzyca”. Nawet jeśli wartość jest przekroczona o 1 mg/dl rozpoznajemy cukrzycę ciążową. Jeśli wyniki testu krzywej cukrowej są poza granicami normy, ginekolog prowadzący ciążę kieruje pacjentkę do diabetologa. To właśnie ten specjalista decyduje o dalszym postępowaniu. Z pewnością nieprawidłowe wyniki glikemii powinny być wyraźnym sygnałem do zmiany dotychczasowych nawyków żywieniowych i stylu życia. Zarówno dobrze zbilansowana dieta, jak i regularny sport pomagają utrzymać poziom glukozy w ryzach.
Co może wpłynąć na miarodajność OGTT ?
spożywanie posiłków lub picie płynów innych niż woda w ciągu 8 godzin przed badaniem
nagła zmiana nawyków żywieniowych w ciągu kilku dni poprzedzających badanie np. przejście na ścisłą dietę /jedzenie bardzo tłustych posiłków
palenie papierosów/ picie alkoholu 24 h przed badaniem
intensywne ćwiczenia 24 h przed badaniem
wykonywanie badania w trakcie toczącej się w organizmie infekcji (np. przeziębienie),
przyjmowanie niektórych leków
picie, jedzenie, chodzenie podczas badania
Źródła:
źródło – A. Szymborska-Kajanek, M.Wróbek, K. Strojek „Cukrzyca ciążowa” (GDM).
Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego postępowania u kobiet z cukrzycą – aktualizacja https://journals.viamedica.pl/ginekologia_polska/article/download/45881/32672
Łagodna cukrzyca? Ewa Otto-Buczkowska Borgis z Poradni Diabetologicznej
Górnośląskiego Centrum Zdrowia Dziecka i Matki w Katowicach – Medycyna Rodzinna 6/2003, s. 193-198, http://www.czytelniamedyczna.pl/776,lagodna-cukrzyca.html (dostęp z dn. 06.05.2022)
Krzywa cukrowa w ciąży https://www.gyncentrum.pl/blog/pl/krzywa-cukrowa-w-ciazy
Regularna aktywność fizyczna u osób chorujących na cukrzycę – poznaj jej korzyści.
Szczupła sylwetka to sprzymierzeniec walki z cukrzycą. Zadbaj o zdrową, zbilansowaną dietę i połącz ją z aktywnością fizyczną. Obniżysz w ten sposób „zły” cholesterol, zwiększysz poziom „dobrego” i wpłyniesz korzystnie na swój profil lipidowy. Ruch pomoże ci w utrzymaniu stałego stężenia glukozy we krwi, zmniejszy insulinooporność tkanek i zwiększy podatność na działanie insuliny. Sport pomoże ci również w obniżeniu ciśnienia tętniczego krwi, redukując ryzyko późnych powikłań naczyniowych, np.: zawału serca czy udaru mózgu. Dzięki regularnej aktywności fizycznej możliwe staje się zmniejszenie dawki leków doustnych. Oczywiście pamiętaj, że to lekarz zawsze dobiera odpowiednią dawkę leku. Co jeszcze może dać ci regularna aktywność fizyczna? Może zwiększyć twoją odporność na zakażenia oraz zapobiec rozwojowi groźnych powikłań cukrzycy. Sport ma również wpływ na poprawę ogólnego samopoczucia fizycznego i psychicznego.
Sport jako element leczenia w cukrzycy typu 2.
Osoby chorujące na cukrzycę typu 2 często cierpią na nadwagę lub otyłość. Zmniejszenie ilości tkanki tłuszczowej i utrzymanie prawidłowej masy ciała staje się wtedy podstawą leczenia. Na czym ono polega? Jeśli lekarz uzna, że stężenie poziomu glukozy można wyrównać z pominięciem farmakoterapii, wprowadza się leczenie niefarmakologiczne polegające właśnie na aktywności fizycznej połączonej z przestrzeganiem diety. Pamiętaj, że wysiłek fizyczny wskazany jest także u osób chorujących na cukrzycę typu 2 leczących się farmakologicznie.
Jaka jest najlepsza forma aktywności dla osób chorujących na cukrzycę?
Wybieraj ćwiczenia oparte na modelu tlenowym (aerobowe/cardio) o umiarkowanej intensywności. To „rytmiczne, powtarzalne i ciągłe ruchy tej samej dużej grupy mięśni przez co najmniej 10 minut [1]. Obniżenie stężenia glukozy następuje w wyniku spalania glukozy z udziałem tlenu. Wrażliwość na insulinę po zakończeniu treningu utrzymuje się kilka do nawet kilkunastu godzin. Jeśli szukasz aktywności najbardziej zalecanych osobom z cukrzycą, wybierz „nordic walking”. To sport, który wskazany jest w każdym wieku, także przy występującej nadwadze lub otyłości. Inną opcją jest spacer lub szybki marsz. Możesz zdecydować się także na umiarkowany bieg lub rekreacyjną jazdę rowerem. Jeśli lubisz pływanie, warto spróbować aerobicu wodnego, na świeżym powietrzu możesz grać w siatkówkę lub koszykówkę, a w wolnych chwilach wybrać taniec. Najlepiej wprowadzić aktywność fizyczną do każdego dnia. Zalecana częstotliwość to minimum 5 razy w tygodniu. Pilnuj, aby podczas uprawianego sportu unikać zadyszki. Staraj się unikać treningów typu „tabata”, bo są to ćwiczenia o wysokiej intensywności.
Aktywność fizyczną wybieraj zawsze po konsultacji z lekarzem. Wybór rodzaju i intensywności ćwiczeń fizycznych zależy od aktualnego stanu zdrowia pacjenta i dobierany jest na podstawie pełnego obrazu klinicznego, dotychczasowej aktywności i wydolności organizmu.
Wysiłek beztlenowy (oporowy)
Wysiłek oporowy prowadzi do zwiększenia stężenia glukozy po wysiłku. Ćwiczenia o dużej intensywności, jak ćwiczenia statyczne, anaerobowe, podnoszenie ciężarów, dedykowane są osobom z dobrze wyrównaną cukrzycą, wyłącznie po informacji od lekarza o braku przeciwwskazań.
Powikłania cukrzycy a wybór odpowiednich ćwiczeń
Unikanie pewnych aktywności jest wskazane u osób chorujących na cukrzycę z późnymi powikłaniami. Nie biegaj jeśli doszło u ciebie do zaburzenia czucia w stopach. Jeśli cierpisz na retinopatię cukrzycową, niewskazane są ćwiczenia z podskokami, w skłonie, z natężeniem mięśni, wymagające wstrzymywania oddechu.
Źródła:
[1] Prof. Dr hab. Med. Józef Drzewoski, Podręczny leksykon diabetologiczny, Termedia Wydawnictwa Medyczne, Poznań 2010, str. 223.
[2] Zespół Diabetologia Praktyczna, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2019. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. „Diabetologia Praktyczna”
[3] Magdalena Zegan, Ewa Michota-Katulska, Małgorzata Lewandowska, Iwona Boniecka, Rola podejmowanej aktywności fizycznej w profilaktyce oraz wspomaganiu leczenia otyłości, oraz cukrzycy typu 2, Zakład Żywienia Człowieka, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Medycyna Rodzinna 4/2017, s. 273-278
Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2020 r „wysiłek fizyczny — ze względu na wielokierunkowe korzyści, jakie przynosi jego wykonywanie — jest integralną częścią prawidłowego, kompleksowego postępowania w leczeniu cukrzycy”. [1]
Jakich zasad przestrzegać podejmując aktywność fizyczną w cukrzycy?
rozpoczynaj ćwiczenia ok 2h po lekkim posiłku (nie ćwicz na czczo)
pamiętaj o lekkiej, 5-10 min rozgrzewce przed rozpoczęciem ćwiczeń oraz 5-10 min ćwiczeniach wyciszających po ich zakończeniu
ćwicz regularnie, najlepiej codziennie, ewentualnie co 2-3 dni
rodzaj oraz intensywność ćwiczeń dostosuj do swoich możliwości po konsultacji z lekarzem
pamiętaj o odpowiednim nawodnieniu także podczas ćwiczeń – nie dopuszczaj do uczucia pragnienia
na wypadek spadku poziomu glukozy we krwi miej przy sobie łatwo przyswajalne węglowodany, gdy wybierasz się na spacer lub trening
nie zapominaj, że aktywność fizyczna powinna powodować przyspieszony oddech oraz bicie serca, ale do uniknięcia zadyszki (musisz móc swobodnie rozwiać podczas ćwiczeń)
ćwicz tylko w obuwiu, które nie powoduje otarć, jest wygodne i czujesz się w nim komfortowo
nie zapominaj o odpowiedniej pielęgnacji stóp
nie ćwicz podczas przeziębienia, gorączki, pogorszonego samopoczucia lub infekcji
Ważne:
badaj poziom glukozy zarówno przed jak i po skończeniu treningu
jeśli poczujesz się gorzej, zbadaj poziom glukozy także podczas ćwiczeń
przerwij trening natychmiast w przypadku pogorszonego samopoczucia
odczekaj minimum godzinę po podaniu insuliny lub spożyciu posiłku
pamiętaj o nawodnieniu organizmu; pij wyłącznie wodę (nie soki lub napoje izotoniczne, które mogą spowodować hiperglikemię)
obserwuj swoje stopy przed i po każdym treningu
na wypadek spadku poziomu glukozy miej przy sobie przekąskę
Jeśli chorujesz na cukrzycy typu I pamiętaj o kontroli glikemii przy rozpoczęciu oraz w trakcie uprawiania sportu (zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2020 r). Przed rozpoczęciem aktywności powinieneś uzyskać pozytywną opinię lekarza diabetologa zezwalającą na uprawianie wybranej dyscypliny sportowej.
Optymalne glikemie u osób chorujących na cukrzycę typu I według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2020 roku:
dla wysiłku tlenowego (aerobowego) powinny mieścić się w przedziale 126-180 mg/dl
dla wysiłku beztlenowego (siłowego) powinny mieścić się w przedziale 90-180 mg/dl
Początek aktywności fizycznej:
Prowadziłeś dotychczas siedzący tryb życia? Zrezygnuj z intensywnych ćwiczeń na rzecz aktywności zwiększanej stopniowo. Rozpocznij serią 15-minutowych spacerów zwiększając energiczność kroków. Stopniowo wydłużaj je o kilka minut tak, aby podwoić ich długość, a docelowo zwiększyć czas trwania do godziny. Jeśli wolisz, możesz wybrać także spokojną rowerową przejażdżkę. Aktywność dostosuj nie tylko do pory roku, ale także swojego trybu życia. Zastanów się, czy nie warto stosować różnego rodzaju wysiłku fizycznego naprzemiennie.
Ważna jest systematyczność
Aby osiągnąć zadowalające efekty musisz pamiętać o systematyczności. Co to oznacza? Twój wysiłek fizyczny trwający 30 minut powinien odbywać się każdego dnia, minimalnie 4 razy w tygodniu. Postaraj się planować swoją aktywność i przestrzegać ustalonego grafiku. Jeśli chcesz, prowadź planer aktywności. Zapisuj harmonogram, notuj efekty, motywuj się do ćwiczeń.
Wygodny ubiór to podstawa
Kupuj ubrania przeznaczone do uprawiania sportu. Pozwalają one skórze oddychać odprowadzając wilgoć na zewnątrz. Schną szybko, co jest niewątpliwie kolejną zaletą tego typu ubrań. Twój strój nie może powodować obtarć i musi być wygodny.
Warto zadbać o odpowiedni ubiór, najlepiej dedykowany osobom uprawiającym sport, czyli odprowadzający wilgoć na zewnątrz i pozwalający skórze oddychać. Strój musi być wygodny i na tyle luźny, aby nie powodował otarć oraz odparzeń skóry.
Skup się na pielęgnacji stóp
Powikłana cukrzyca prowadzi często do niewłaściwego odczuwania skaleczeń lub otarć. Takie rany mogą trudno się goić doprowadzając do poważniejszych problemów. Dlatego ważne jest, aby zauważyć je w porę. Zaopatrz się w miękkie, wygodne obuwie oraz skarpetki zapobiegające oparzeniom. Pamiętaj o skrupulatnej higienie, aby uniknąć zakażeń grzybicznych. Stopy myj w wodzie o temperaturze 37°C i osusz je dokładnie zwracając szczególną uwagę na przestrzenie międzypalcowe. Oglądaj również stopy po każdym treningu. Użyj w tym celu położonego na ziemi lusterka. Unieś nad nim stopy i obejrzyj w lusterku ich odbicie. Zwróć uwagę, czy nie pojawiły się skaleczenia lub otarcia. Nie zapominaj również o skracaniu paznokci. Używaj w tym celu wyłącznie pilnika.
Uprawianie sportu a ryzyko niedocukrzenia
Nigdy nie zaczynaj treningu na czczo lub gdy twój poziom glukozy we krwi jest niższy niż 100 mg/dL. Wysiłek fizyczny zwiększa zużycie glukozy, zmniejszając poziom cukru we krwi. Jeśli ćwiczysz z kimś, warto poinformować taką osobę o tym, że chorujesz na cukrzycę, aby w razie potrzeby wiedziała, że trzeba ci udzielić pomocy. Przede wszystkim jednak samodzielnie obserwuj swój organizm i zwracaj uwagę na wszelkie niepokojące zmiany.
Poznaj i zapamiętaj objawy powysiłkowego niedocukrzenia, które powinny cię zaniepokoić:
drżenie mięśni
zawroty głowy
przyspieszone tętno
senność
osłabienie
ból brzucha
Źródła:
[1] Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2020, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Diabetologia Praktyczna, rozdział 6, Terapia behawioralna, Zasady podejmowania wysiłku fizycznego, 2020, tom 6, nr 1, s. 24
Przyszła wiosna, czas na ruch! Jest on jednym z elementów prewencji cukrzycy oraz sposobem na jej kontrolę. Aktywność fizyczna odgrywa istotną rolę w życiu osób chorujących na cukrzycę. Poprawia kontrolę glikemii i profil lipidowy, zmniejsza czynniki ryzyka chorób układu krążenia, przyczynia się do spadku masy ciała oraz poprawia samopoczucie i nastrój.
Dodatnie temperatury zachęcają do spędzania czasu na świeżym powietrzu. Ma to swoje uzasadnienie – trening wykonywany na zewnątrz dotlenia nasze ciało i umysł. Z kolei słońce to najlepsze źródło witaminy D3, znanej ze swoich wszechstronnych właściwości zdrowotnych. Wiosna to również dobry moment, by powrócić do aktywności fizycznej po zimie.
Jakie rodzaje aktywności fizycznej są szczególnie polecane wiosną?
1. Spacer – to ruch szczególnie zalecany diabetykom. Do olbrzymich zalet spacerowania należy m.in. to, że nie wymaga wcześniejszego przygotowania ani nakładu środków finansowych. Wystarczą wygodne buty i pozytywne nastawienie. Poza oczywistymi korzyściami wynikającymi ze spacerów dla naszego ciała, na spacerowaniu zyska również nasza psychika. Dzięki regularnym przechadzkom spada poziom stresu, uwalniają się hormony szczęścia, a nasza koncentracja ulega poprawie.
2. Nordic Walking – czyli „marsz z kijkami” cieszy się dużą popularnością w ostatnich latach. Nic dziwnego – angażuje aż 90% mięśni. Równomiernie ćwiczą nogi, klatka piersiowa, ramiona i plecy, a stawy kolanowe, biodrowe oraz ścięgna pozostają nieobciążone. Regularne marsze, w połączeniu z odpowiednią dietą, pozwolą utrzymać poziom glukozy w ryzach.
3. Siłownie zewnętrzne – mogą stanowić urozmaicenie codziennej aktywności. Umiejscowione w okolicach parków czy placów zabaw mogą stanowić punkt spacerowy. Orbitrek, narciarz, jeździec, biegacz- to jedne z licznych sprzętów występujących na siłowniach plenerowych. Ćwiczenia dostępne dzięki tym urządzeniom są proste, intuicyjne oraz dostępne dla osób z każdej grupy wiekowej. Należy pamiętać, że przy stwierdzonej cukrzycy niewskazane są intensywne treningi siłowe. Ćwiczenia o dużej intensywności-statyczne, anaerobowe, podnoszenie ciężarów-dedykowane są wyłącznie osobom z dobrze wyrównaną cukrzycą, wyłącznie po informacji od lekarza o braku przeciwwskazań.
4. Rower – rekreacyjna jazda jest nie tylko przyjemna, ale także korzystna dla naszego zdrowia. Przejażdżka z umiarkowaną intensywnością normalizuje poziom cukru we krwi, a pobyt wśród budzącej się do życia przyrody to wspaniały pomysł na aktywne spędzanie wolnego czasu. Wystarczą 2-3 wyprawy tygodniowo, aby poprawić naszą kondycję i wydolność całego organizmu. Wybierając się na dłuższą jazdę rowerem, nie można zapomnieć o zabezpieczeniu w postaci glukozy, owocu czy batonika.
5. Slow jogging – spokojne truchtanie będzie naszym sprzymierzeńcem w walce z cukrzycą. Bieg o niskiej intensywności pomoże obniżyć stężenie glukozy we krwi. Slow jogging to jedna z najbezpieczniejszych odmian aktywności fizycznej. Podczas niej nie dochodzi bowiem do obciążenia układu metabolicznego oraz krwionośnego. Wystarczy pół godziny dziennie, aby regularne treningi pozytywnie wpłynęły na funkcjonowanie naszego organizmu.
Nie czekaj na odpowiedni moment, by zacząć pracować nad swoją formą – taki moment nie istnieje. Zrób krok w stronę aktywności już teraz, a na pewno nie pożałujesz swojej decyzji.
W utrzymaniu motywacji pomoże ci planowanie oraz podsumowywanie aktywności fizycznej.
Ułatwi to dzienniczek aktywności, w którym można zanotować:
• swój cel oraz plan na każdy dzień
• poziom glikemii przed i po treningu
• pomiary ciała
• rodzaj oraz czas trwania aktywności fizycznej
• codzienny jadłospis
• ilość wypitej wody
• notatki oraz podsumowanie
Pamiętaj!
Aktywność fizyczna powinna być dostosowana do indywidualnych możliwości i potrzeb człowieka. Decyzję o podjęciu wysiłku fizycznego lub rozpoczęciu treningu sportowego należy zawsze skonsultować z lekarzem.
