DLACZEGO CUKRZYCA jest niebezpieczna ?

Cukrzyca – co to za choroba ?

Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, w której występuje podwyższone stężenie glukozy we krwi, wynikające z nieprawidłowego wydzielania lub działania insuliny. [1] Cukrzyca to choroba przewlekła, która dotyka miliony ludzi na całym świecie. Tylko w Polsce na cukrzycę choruje już ok. 3,5 mln ludzi (9,1% populacji). [2]

Cukrzyca – podstępny wróg

Na rozwój cukrzycy typu 2 w dużym stopniu wpływa nadwaga, otyłość i nieprawidłowy styl życia. Nie bez powodu mówi się, że cukrzyca to choroba społeczna. Cukrzyca typu 2 przez wiele lat może nie dawać żadnych objawów. Dopiero przy bardzo wysokich cukrach pojawiają się niepokojące symptomy, takie jak: wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, zaburzenia widzenia, ogólnie osłabienie, pojawiające się nudności, utrata wagi itd. [3] To właśnie wtedy chory zgłasza się do lekarza lub trafia do szpitala, gdzie poznaje diagnozę. Często o cukrzycy pacjenci dowiadują się przypadkiem, np. przy okazji badań do pracy. Cukrzyca typu 1 rozwija się niezależnie od prowadzonego trybu życia, a jej przyczyną jest toczący się proces autoimmunologiczny, w którym układ odpornościowy atakuje i niszczy komórki trzustki. Chorzy często dowiadują się nagle o swojej chorobie.

Cukrzyca – co grozi choremu?

Choroba, jaką jest cukrzyca, niesie za sobą wiele powikłań – zarówno ostrych jak i przewlekłych. Te pierwsze to powikłania, które bezpośrednio zagrażają życiu chorego. Możemy tu wymienić kwasicę i śpiączkę ketonową, hiperglikemię i hipoglikemię. Przewlekle utrzymujący się podwyższony poziom cukru we krwi wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, w szczególności nerek, oczu, układu nerwowego i krwionośnego.

Jakie procesy zachodzą w organizmie, kiedy rośnie cukier ? Jeśli stężenie glukozy we krwi wzrasta stopniowo i staje się przewlekle podwyższone, początkowo chory może nie zauważyć żadnych niepokojących objawów. Objawy cukrzycy pojawiają się, kiedy organizm nie jest w stanie dłużej wyrównywać zwiększonego stężenia glukozy we krwi. [4] Chroniczna hiperglikemia prowadzi do długotrwałych uszkodzeń w obrębie wielu narządów. Omówmy wybrane z nich.

Retinopatia cukrzycowa

Powikłania związane z cukrzycą dotyczą prawie wszystkich struktur anatomicznych w układzie wzrokowym. Najczęściej występującą jest retinopatia cukrzycowa i związany z nią cukrzycowy obrzęk plamki. U chorego dochodzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych znajdujących się w siatkówce oka. Konsekwencją retinopatii może być nieodwracalne uszkodzenie wzroku. Chorzy mogą skarżyć się na pogorszenie widzenia, ból i zaczerwienienie w obrębie gałki ocznej, szczypanie oka, jednak retinopatia może też nie dawać żadnych objawów przez długi czas. Retinopatia jest bardzo częstym powikłaniem cukrzycy. Pierwsze zmiany w siatkówce oka są zauważalne u chorych już po 5 latach od wykrycia hiperglikemii. Retinopatia rozwija się u 100 % chorych w ciągu 15 lat od diagnozy cukrzycy. [5] Cukrzyca może być też przyczyną zaćmy i zmian jaskrowych. [6]

Nefropatia cukrzycowa

Nerki pełnią w organizmie wiele istotnych funkcji, m.in. regulują poziom wody w organizmie, oczyszczają krew ze zbędnych produktów przemiany materii czy też odpowiadają za prawidłowe stężenie we krwi takich pierwiastków jak sód, potas, magnez, fosfor, wapń. U diabetyków może rozwinąć się nefropatia cukrzycowa. Jeśli wysoki poziom cukru utrzymuje się przez długi czas, na kłębuszkach nerkowych i naczyniach krwionośnych odkładają się substancje (takie jak np. sortibol) , które negatywnie wpływają na ich budowę i funkcjonowanie.  Nefropatia cukrzycowa manifestuje się obecnością mikroalbuminurii lub białkomoczu. W procesie uszkadzania nerek u chorych na cukrzycę uczestniczy wiele czynników. Najgroźniejsze jest występowanie nadciśnienia tętniczego, które prowadzi do  uszkodzenia naczyń krwionośnych nerek, a w konsekwencji do ich niewydolności. [7] Nadciśnienie tętnicze stanowi prawdopodobnie przyczynę i następstwo nefropatii cukrzycowej.

Powikłania sercowo-naczyniowe

Najczęstszym powikłaniem cukrzycy i zarazem główną przyczyną zwiększonej śmiertelności są choroby układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza choroba niedokrwienna serca, spowodowana przedwczesnym rozwojem zmian miażdżycowych w naczyniach wieńcowych.  U chorych na cukrzycę typu 2, często już w momencie diagnozy występują powikłania miażdżycowe, w tym choroba wieńcowa. Ryzyko choroby niedokrwiennej serca wiąże się z klasycznymi czynnikami ryzyka, jak również czynnikami zależnymi od cukrzycy, takimi jak: otyłość, insulinooporność, zaburzenia krzepnięcia, hiperinsulinemia, hiperglikemia. [8] Kolejnym, bardzo częstym schorzeniem u cukrzyków jest nadciśnienie tętnicze. Leki na nadciśnienie przyjmuje 9 na 10 osób chorych na cukrzycę. Dlaczego cukrzyca sprzyja nadciśnieniu? Duża ilość glukozy powoduje, że ściany naczyń krwionośnych robią się dużo sztywniejsze niż u osób bez cukrzycy. Kiedy ściany tętnic twardnieją, pompowana przez serce

Autor: Natalia Lipska-Kapłunow

Źródło:

[1] Zalecenia kliniczne dotyczące postepowania u chorych na cukrzycę 2022 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego https://ptdiab.pl/zalecenia-ptd/ctid dostęp z dn. 31.01.2023, s.9

[2] https://strefadiabetyka.pl/wp-content/uploads/2022/11/swiatowy_dzien_cukrzyca.pdf dostęp z dn. 31.001.2023

[3] Polskie Towarzystwo Diabetologiczne Środa z profilaktyką Zmierz się z cukrzycą https://www.nfz-rzeszow.pl/files/sr_z_prof/200226u.pdf dostęp z dn. 31.01.2023

[4] Porady lekarza rodzinnego Cukrzyca https://www.sw.gov.pl/assets/14/10/38/1895fc766adb42c2366e40db2c01f91d5d3b9324.pdf dostęp z dn. 31.01.2023, s.6

[5] https://instytutoka.pl/zakres-uslug/schorzenia-i-leczenie/cukrzyca/retinopatia-cukrzycowa/

[6] http://nfz-warszawa.pl/gfx/nfz-warszawa/userfiles/_public/dla_pacjenta/profilaktyka/04082021_ulotka-cukrzyca-jedna-choroba-rozne-oblicza.pdf

[7] https://journals.viamedica.pl/dk/article/download/8916/7582

[8] Choroba wieńcowa u chorych na cukrzycę- odrębności kliniczne, https://journals.viamedica.pl/clinical_diabetology/article/viewFile/8806/7513 dostęp z dn. 31.01.2023, s.

Czytaj więcej

EBOOK – wysiłek fizyczny w cukrzycy typu 2.

Właśnie rozpoznano u Ciebie cukrzycę typu 2 i stawiasz pierwsze kroki w chorobie?
A może chorujesz już jakiś czas i chcesz wiedzieć więcej?
Być może choruje ktoś Ci bliski i chcesz go wesprzeć?

We współpracy z lekarzem przygotowaliśmy broszurę, która w przystępny sposób pokaże Ci, dlaczego wysiłek fizyczny jest tak ważny i jak duży wpływ na swój stan zdrowia masz TY sam. Opracowanie merytoryczne: lekarz diabetolog Barbara Soróbka.

Pobierz ebook:

Czytaj więcej

Korzyści regularnego WYSIŁKU FIZYCZNEGO w cukrzycy

Regularna aktywność fizyczna u osób chorujących na cukrzycę – poznaj jej korzyści.

Szczupła sylwetka to sprzymierzeniec walki z cukrzycą. Zadbaj o zdrową, zbilansowaną dietę i połącz ją z aktywnością fizyczną. Obniżysz w ten sposób „zły” cholesterol, zwiększysz poziom „dobrego” i wpłyniesz korzystnie na swój profil lipidowy. Ruch pomoże ci w utrzymaniu stałego stężenia glukozy we krwi, zmniejszy insulinooporność tkanek i zwiększy podatność na działanie insuliny. Sport pomoże ci również w obniżeniu ciśnienia tętniczego krwi, redukując ryzyko późnych powikłań naczyniowych, np.: zawału serca czy udaru mózgu. Dzięki regularnej aktywności fizycznej możliwe staje się zmniejszenie dawki leków doustnych. Oczywiście pamiętaj, że to lekarz zawsze dobiera odpowiednią dawkę leku.  Co jeszcze może dać ci regularna aktywność fizyczna? Może zwiększyć twoją odporność na zakażenia oraz zapobiec rozwojowi groźnych powikłań cukrzycy. Sport ma również wpływ na poprawę ogólnego samopoczucia fizycznego i psychicznego.

Sport jako element leczenia w cukrzycy typu 2.

Osoby chorujące na cukrzycę typu 2 często cierpią na nadwagę lub otyłość. Zmniejszenie ilości tkanki tłuszczowej i utrzymanie prawidłowej masy ciała staje się wtedy podstawą leczenia. Na czym ono polega? Jeśli lekarz uzna, że stężenie poziomu glukozy można wyrównać z pominięciem farmakoterapii, wprowadza się leczenie niefarmakologiczne polegające właśnie na aktywności fizycznej połączonej z przestrzeganiem diety. Pamiętaj, że wysiłek fizyczny wskazany jest także u osób chorujących na cukrzycę typu 2 leczących się farmakologicznie.

Jaka jest najlepsza forma aktywności dla osób chorujących na cukrzycę?

Wybieraj ćwiczenia oparte na modelu tlenowym (aerobowe/cardio) o umiarkowanej intensywności. To „„rytmiczne, powtarzalne i ciągłe ruchy tej samej dużej grupy mięśni przez co najmniej 10 minut.”[1]. Obniżenie stężenia glukozy następuje w wyniku spalania glukozy z udziałem tlenu. Wrażliwość na insulinę po zakończeniu treningu utrzymuje się kilka do nawet kilkunastu godzin. Jeśli szukasz aktywności najbardziej zalecanych osobom z cukrzycą, wybierz „nordic walking”. To sport, który wskazany jest w każdym wieku, także przy występującej nadwadze lub otyłości. Inną opcją jest spacer lub szybki marsz. Możesz zdecydować się także na umiarkowany bieg lub rekreacyjną jazdę rowerem. Jeśli lubisz pływanie, warto spróbować aerobicu wodnego, na świeżym powietrzu możesz grać w siatkówkę lub koszykówkę, a w wolnych chwilach wybrać taniec. Najlepiej wprowadzić aktywność fizyczną do każdego dnia. Zalecana częstotliwość to minimum 5 razy w tygodniu. Pilnuj, aby podczas uprawianego sportu unikać zadyszki. Staraj się unikać treningów typu „tabata”, bo są to ćwiczenia o wysokiej intensywności.

Aktywność fizyczną wybieraj zawsze po konsultacji z lekarzem. Wybór rodzaju i intensywności ćwiczeń fizycznych zależy od aktualnego stanu zdrowia pacjenta i dobierany jest na podstawie pełnego obrazu klinicznego, dotychczasowej aktywności i wydolności organizmu.

Wysiłek beztlenowy (oporowy)

Wysiłek oporowy prowadzi do zwiększenia stężenia glukozy po wysiłku. Ćwiczenia o dużej intensywności, jak ćwiczenia statyczne, anaerobowe, podnoszenie ciężarów, dedykowane są osobom z dobrze wyrównaną cukrzycą, wyłącznie po informacji od lekarza o braku przeciwwskazań.

Powikłania cukrzycy a wybór odpowiednich ćwiczeń

Unikanie pewnych aktywności jest wskazane u osób chorujących na cukrzycę z późnymi powikłaniami. Nie biegaj jeśli doszło u ciebie do zaburzenia czucia w stopach. Jeśli cierpisz na retinopatię cukrzycową, niewskazane są ćwiczenia z podskokami, w skłonie, z natężeniem mięśni, wymagające wstrzymywania oddechu.

[1] Prof. Dr hab. Med. Józef Drzewoski, Podręczny leksykon diabetologiczny, Termedia Wydawnictwa Medyczne, Poznań 2010, str. 223.

 

Źródło

Zespół Diabetologia Praktyczna, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2019. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. „Diabetologia Praktyczna”

Dr hab. Med. Józef Drzewoski, Podręczny leksykon diabetologiczny, Termedia Wydawnictwa Medyczne, Poznań 2010

Magdalena Zegan, Ewa Michota-Katulska, Małgorzata Lewandowska, Iwona Boniecka, Rola podejmowanej aktywności fizycznej w profilaktyce oraz wspomaganiu leczenia otyłości oraz cukrzycy typu 2, Zakład Żywienia Człowieka, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Medycyna Rodzinna 4/2017, s. 273-278

Czytaj więcej

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA w cukrzycy – najważniejsze zasady

Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2020 r „wysiłek fizyczny — ze względu na wielokierunkowe korzyści, jakie przynosi jego wykonywanie — jest integralną częścią prawidłowego, kompleksowego postępowania w leczeniu cukrzycy”.[1]

 Jakich zasad przestrzegać podejmując aktywność fizyczną w cukrzycy?

  • rozpoczynaj ćwiczenia ok 2h po lekkim posiłku (nie ćwicz na czczo)
  • pamiętaj o lekkiej, 5-10 min rozgrzewce przed rozpoczęciem ćwiczeń oraz 5-10 min ćwiczeniach wyciszających po ich zakończeniu
  • ćwicz regularnie, najlepiej codziennie, ewentualnie co 2-3 dni
  • rodzaj oraz intensywność ćwiczeń dostosuj do swoich możliwości po konsultacji z lekarzem
  • pamiętaj o odpowiednim nawodnieniu także podczas ćwiczeń – nie dopuszczaj do uczucia pragnienia
  • na wypadek spadku poziomu glukozy we krwi miej przy sobie łatwo przyswajalne węglowodany, gdy wybierasz się na spacer lub trening
  • nie zapominaj, że aktywność fizyczna powinna powodować przyspieszony oddech oraz bicie serca, ale do uniknięcia zadyszki (musisz móc swobodnie rozwiać podczas ćwiczeń)
  • ćwicz tylko w obuwiu, które nie powoduje otarć, jest wygodne i czujesz się w nim komfortowo
  • nie zapominaj o odpowiedniej pielęgnacji stóp
  • nie ćwicz podczas przeziębienia, gorączki, pogorszonego samopoczucia lub infekcji

Ważne:

  • badaj poziom glukozy zarówno przed, jak i po skończeniu treningu
  • jeśli poczujesz się gorzej, zbadaj poziom glukozy także podczas ćwiczeń
  • przerwij trening natychmiast w przypadku pogorszonego samopoczucia
  • odczekaj minimum godzinę po podaniu insuliny lub spożyciu posiłku
  • pamiętaj o nawodnieniu organizmu; pij wyłącznie wodę (nie soki lub napoje izotoniczne, które mogą spowodować hiperglikemię)
  • obserwuj swoje stopy przed i po każdym treningu
  • na wypadek spadku poziomu glukozy miej przy sobie przekąskę

Jeśli chorujesz na cukrzycy typu I pamiętaj o kontroli glikemii przy rozpoczęciu oraz w trakcie uprawiania sportu (zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2020 r). Przed rozpoczęciem aktywności powinieneś uzyskać pozytywną opinię lekarza diabetologa zezwalającą na uprawianie wybranej dyscypliny sportowej.

Optymalne glikemie u osób chorujących na cukrzycę typu I według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2020 roku:

  • dla wysiłku tlenowego (aerobowego) powinny mieścić się w przedziale 126-180 mg/dl
  • dla wysiłku beztlenowego (siłowego) powinny mieścić się w przedziale 90-180 mg/dl

 

Początek aktywności fizycznej:

Prowadziłeś dotychczas siedzący tryb życia? Zrezygnuj z intensywnych ćwiczeń na rzecz aktywności zwiększanej stopniowo. Rozpocznij serią 15-minutowych spacerów zwiększając energiczność kroków. Stopniowo wydłużaj je o kilka minut tak, aby podwoić ich długość, a docelowo zwiększyć czas trwania do godziny. Jeśli wolisz, możesz wybrać także spokojną rowerową przejażdżkę. Aktywność dostosuj nie tylko do pory roku, ale także swojego trybu życia. Zastanów się, czy nie warto stosować różnego rodzaju wysiłku fizycznego naprzemiennie.

 

Ważna jest systematyczność

Aby osiągnąć zadowalające efekty musisz pamiętać o systematyczności. Co to oznacza? Twój wysiłek fizyczny trwający 30 minut powinien odbywać się każdego dnia, minimalnie 4 razy w tygodniu. Postaraj się planować swoją aktywność i przestrzegać ustalonego grafiku. Jeśli chcesz, prowadź planer aktywności. Zapisuj harmonogram, notuj efekty, motywuj się do ćwiczeń.

Wygodny ubiór to podstawa

Kupuj ubrania przeznaczone do uprawiania sportu. Pozwalają one skórze oddychać odprowadzając wilgoć na zewnątrz. Schną szybko, co jest niewątpliwie kolejną zaletą tego typu ubrań. Twój strój nie może powodować obtarć i musi być wygodny.

Warto zadbać o odpowiedni ubiór, najlepiej dedykowany osobom uprawiającym sport, czyli odprowadzający wilgoć na zewnątrz i pozwalający skórze oddychać. Strój musi być wygodny i na tyle luźny, aby nie powodował otarć oraz odparzeń skóry.

 

Skup się na pielęgnacji stóp

Powikłana cukrzyca prowadzi często do niewłaściwego odczuwania skaleczeń lub otarć. Takie rany mogą trudno się goić doprowadzając do poważniejszych problemów. Dlatego ważne jest, aby zauważyć je w porę. Zaopatrz się w miękkie, wygodne obuwie oraz skarpetki zapobiegające oparzeniom. Pamiętaj o skrupulatnej higienie, aby uniknąć zakażeń grzybicznych. Stopy myj w wodzie o temperaturze 37°C i osusz je dokładnie zwracając szczególną uwagę na przestrzenie międzypalcowe. Oglądaj również stopy po każdym treningu. Użyj w tym celu położonego na ziemi lusterka. Unieś nad nim stopy i obejrzyj w lusterku ich odbicie. Zwróć uwagę, czy nie pojawiły się skaleczenia lub otarcia. Nie zapominaj również o skracaniu paznokci. Używaj w tym celu wyłącznie pilnika.

 

Uprawianie sportu a ryzyko niedocukrzenia

Nigdy nie zaczynaj treningu na czczo lub gdy twój poziom glukozy we krwi jest niższy niż 100 mg/dL. Wysiłek fizyczny zwiększa zużycie glukozy, zmniejszając poziom cukru we krwi. Jeśli ćwiczysz z kimś, warto poinformować taką osobę o tym, że chorujesz na cukrzycę, aby w razie potrzeby wiedziała, że trzeba ci udzielić pomocy. Przede wszystkim jednak samodzielnie obserwuj swój organizm i zwracaj uwagę na wszelkie niepokojące zmiany.

Poznaj i zapamiętaj objawy powysiłkowego niedocukrzenia, które powinny cię zaniepokoić:

  • drżenie mięśni
  • zawroty głowy
  • przyspieszone tętno
  • senność
  • osłabienie
  • ból brzucha

[1] Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2020, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Diabetologia Praktyczna, rozdział 6, Terapia behawioralna, Zasady podejmowania wysiłku fizycznego, 2020, tom 6, nr 1, s. 24

Czytaj więcej