Zapraszamy Cię do wzięcia udziału w konkursie „Cukrzyca Twoje słowa mają moc”! Cukrzyca to nowa rzeczywistość, która może wydawać się przerażająca, zwłaszcza dla osoby, która właśnie usłyszała diagnozę. Weź udział w konkursie i podziel się swoimi przemyśleniami na temat choroby-również jako rodzic, partner czy przyjaciel cukrzyka. Pamiętaj, Twoje słowa wsparcia mogą pomóc innym w tej samej sytuacji.
Co musisz zrobić?
Napisz krótki tekst lub wiadomość, którą chciałbyś przekazać osobie, chorej na cukrzycę lub jej bliskim. Mogą to być słowa wsparcia, motywacji, czy też praktyczne wskazówki dotyczące choroby. Może będą to słowa, które sam chciałbyś usłyszeć na początku swojej drogi z cukrzycą.
Zamieść swój tekst w komentarzu pod postem konkursowym na Facebooku lub Instagram Strefa Diabetyka.
Najciekawsze odpowiedzi opublikujemy na naszym portalu i na profilu Strefa diabetyka, a ich autorów nagrodzimy.
Twoje słowa mają ogromną moc, ponieważ dzięki nim możesz podzielić się swoim doświadczeniem i pomóc komuś innemu zrozumieć, że nie jest sam. Niech Twoje przemyślenia o chorobie staną się źródłem inspiracji i wsparcia dla innych.
Konkurs trwa od 18.09.2023 r. do 31.10.2023 r.
‼KONKURS‼ Cukrzyca -Twoje słowa mają moc
Cukrzyca to całkowicie nowa rzeczywistość dla osoby, która właśnie usłyszała…
Cukrzyca ciążowa to temat, który dotyka wiele przyszłych mam. To zaburzenie pojawiające się w czasie ciąży u zdrowych dotąd kobiet. W trakcie lektury dowiesz się, czym dokładnie jest cukrzyca ciążowa, jakie są jej objawy, czynniki ryzyka oraz dlaczego jej wczesne rozpoznanie jest tak ważne. Przedstawimy Ci również skuteczne metody leczenia i radzenia sobie z tym schorzeniem, byś mogła cieszyć się wyjątkowym czasem, jakim jest ciążą i przede wszystkim- urodzić zdrowe dziecko.
Czym jest cukrzyca ciążowa?
Cukrzyca ciążowa (inaczej GDM- gestational diabetes mellitus) jest najczęściej występującym powikłaniem metabolicznym w ciąży. To sytuacja, w której na skutek działania hormonów dochodzi do zaburzenia w działaniu i wydzielaniu insuliny. U większości kobiet po porodzie stężenia glukozy ulegają normalizacji, jednak przebycie cukrzycy w ciąży jest czynnikiem ryzyka jawnej cukrzycy w dalszych latach życia.1
Kto jest narażony na cukrzycę ciążową?
Na cukrzycę ciążową narażone są przede wszystkim kobiety ciężarne obarczone czynnikami ryzyka, takimi jak:
ciąża po 35. roku życia,
w wywiadzie porody dzieci o dużej masie ciała (> 4000 g),
urodzenie noworodka z wadą rozwojową,
zgony wewnątrzmaciczne w wywiadzie,
nadciśnienie tętnicze,
nadwaga lub otyłość,
rodzinny wywiad w kierunku cukrzycy typu 2,
rozpoznanie cukrzycy ciążowej w poprzednich ciążach,
wielorództwo,
zespół policystycznych jajników.
Jakie są objawy cukrzycy ciążowej?
Objawy cukrzycy ciążowej mogą być trudne do rozpoznania, ponieważ często są łagodne i niecharakterystyczne. Warto zrozumieć, dlaczego tak się dzieje. Niektóre objawy cukrzycy ciążowej mogę być mylone z typowymi objawami ciąży np. częste oddawanie moczu, zmęczenie, wzmożone łaknienie, częste infekcje dróg moczowych. W wielu przypadkach objawy są subtelne i nie powodują znacznych dolegliwości, które mogłyby zaniepokoić ciężarną. Dla wielu kobiet ciąża jest pierwszym doświadczeniem związanym z wysokim poziomem cukru, więc nie mają one punktu odniesienia ani świadomości, że właśnie rozwija się cukrzyca. Dlatego też tak ważne są badania przesiewowe w kierunku cukrzycy. Wczesne rozpoznanie cukrzycy ciążowej sprzyja lepszemu wyrównaniu gospodarki węglowodanowej i zmniejszeniu ryzyka powikłań.
Jak rozpoznać cukrzycę ciążową?
Już podczas pierwszej wizyty położniczej lekarz powinien określić wystąpienie czynników ryzyka rozwoju cukrzycy ciążowej. Standardem postępowania jest oznaczenie stężenia glukozy we krwi przy pierwszej wizycie w czasie ciąży u ginekologa oraz wykonanie badania obciążenia glukozą (OGTT) pomiędzy 24. a 28. tygodniem. Badanie wykonuje się na czczo oraz po 1 i 2 godzinach po wypiciu glukozy. Cukrzycę ciążową rozpoznaje się, gdy przynajmniej jedna z wartości testu OGTT jest powyżej ustalonej normy.
Tabela 1. Kryteria rozpoznania cukrzycy ciążowej na podstawie wyników 75g OGGT według IADPSG i WHO 2013
Natomiast jeżeli u ciężarnej na czczo wartość glikemii wynosi ≥126 mg/dl (7 mmol/l), w dowolnej porze dnia przekracza 200 mg/dl (11,1 mmol/l) i utrzymują się objawy hiperglikemii lub stężenie hemoglobiny glikowanej (HbA1c) przekracza normę, a wyniki nieprawidłowej glikemii w kolejnej dobie się powtarzają, rozpoznaje się cukrzycę i wdraża leczenie. Dalsza diagnostyka nie jest wymagana.2
Leczenie cukrzycy ciążowej
Cukrzyca ciążowa rozwija się zazwyczaj w drugiej połowie ciąży, co zwykle nie wpływa na rozwój embrionalny płodu. Podstawą leczenia cukrzycy ciążowej jest zmiana diety. Ta powinna być zbilansowana, bogata w błonnik i składniki odżywcze, a jednocześnie ograniczona pod względem cukru i węglowodanów. Jeśli pomimo stosowania odpowiedniej diety i aktywności fizycznej stężenia glukozy nadal są powyżej wartości referencyjnych, zaleca się na okres ciąży wdrożenie insulinoterapii.
Bardzo ważne są domowe pomiary glikemii glukometrem. Zaleca się kontrolę z krwi włośniczkowej minimum 4 razy dziennie na czczo oraz godzinę po posiłkach- śniadaniu, obiedzie, podwieczorku i kolacji. Pomocne może być również notowanie swojego jadłospisu, by wykluczyć z diety produkty, które powodują skoki cukru. 3
Cukrzyca ciążowa- czy jest groźna? (powikłania)
Niewłaściwe zarządzanie cukrzycą ciążową może prowadzić do różnych powikłań zarówno dla matki, jak i dziecka. Cukrzyca ciążowa zwiększa ryzyko wystąpienia makrosomii płodu, która dotyczy od 15 do 45% noworodków pochodzących z ciąż powikłanych cukrzycą, w której hiperglikemia u matki występowała w drugiej połowie ciąży. Makrosomia to, mówiąc najprościej, duża masa urodzeniowa noworodka powyżej 4 kg. Dziecko dotknięte makrosomią osiąga w czasie rozwoju wewnątrzmacicznego masę ciała większą od 90 percentyla należnej dla danego wieku płodowego. Co więcej, nadmierny przyrost wagi nie idzie w parze z obwodem głowy, który jest odpowiedni dla wieku płodowego lub mniejszy. Przyczyną nadmiernego wzrostu wagi i powiększenia narządów wewnętrznych jest intensywne uwalnianie insuliny z komórek beta trzustki płodowej w odpowiedzi na hiperglikemię. Poród dziecka dotkniętego makrosomią drogami natury stwarza zagrożenie z uwagi na możliwość wystąpienia niewspółmierności barkowej, co może skutkować niedotlenieniem i uszkodzeniem splotu barkowego. Innym powikłaniem cukrzycy ciążowej może być sytuacja odwrotna i zahamowanie wzrastania dziecka, w skutek oddziaływania czynników uszkadzających. Zahamowanie wzrastania płodu jest wynikiem bezpośredniego toksycznego działania hiperglikemii na tkanki dziecka we wczesnym okresie rozwoju.4 Cukrzyca ciążowa zwiększa również ryzyko poronienia, wzrostu ciśnienia tętniczego, wielowodzia czy nadmiernej ilości płynu owodniowego.
Cukrzyca ciążowa to wyzwanie, którym musi sprostać wiele przyszłych mam. Jednak z odpowiednią wiedzą, zaangażowaniem i wsparciem lekarzy, cukrzycę ciążową można skutecznie kontrolować. Zdrowa dieta, aktywność fizyczna i samokontrola to duża część pracy, która leży po twojej stronie. Nie bój się szukać pomocy i zadawać pytań swojemu lekarzowi. Twoje zdrowie i zdrowie Twojego dziecka są najważniejsze. Jeśli chcesz przeczytać więcej informacji na temat tego, jak dbać o zdrowie i bezpieczeństwo w okresie ciąży, odsyłamy cię do artykułów:
1 Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, s. 99
2 Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, s. 99
3 Cukrzyca u kobiet w ciąży, J. Furman, https://www.mp.pl/insulinoterapia/cukrzyca/cukrzyca_ciazowa/199557,cukrzyca-u-kobiet-w-ciazy, dostęp z dn.21.09.2023
4 Cukrzyca u matki i jej konsekwencje dla dziecka. D. Pawlik, R. Radziszewska, s.46-47, https://endokrynologiapediatryczna.pl/contents/files/a_1510.pdf, dostęp z dn. 21.09.2023
Cukrzyca ciążowa (GDM, gestational diabetes mellitus) to jedno z najczęściej występujących powikłań w czasie ciąży. Zgodnie z definicją, o cukrzycy ciążowej mówimy, kiedy nietolerancja glukozy po raz pierwszy pojawia się w ciąży, objawiając się hiperglikemią różnego stopnia. Cukrzyca najczęściej rozpoznawana jest po 23 tygodniu ciąży. Według International Diabetes Federation (IDF) około 16,7% ciąż jest powikłanych cukrzycą ciążową.1 W tym artykule wyjaśnimy, jakie są przyczyny powstawania cukrzycy oraz czy można ją rozpoznać na podstawie objawów.
Skąd się bierze cukrzyca ciążowa?
Za głównego winowajcę cukrzycy ciążowej uważa się insulinooporność powodowaną przez rosnący w ciąży poziom hormonów (estrogen, progesteron, hormon wzrostu, prolaktyna), które mają działanie antagonistyczne w stosunku do insuliny. U niektórych kobiet w ciąży występuje niedobór insuliny, co skutkuje hiperglikemią, ponieważ trzustka nie jest w stanie pokryć wzrastającego zapotrzebowania na insulinę. Ponadto na insulinooporność wpływa również nadmierny przyrost masy ciała w ciąży.2
Przyczyny cukrzycy ciążowej
Jednym z głównych czynników ryzyka cukrzycy ciążowej jest nadwaga i otyłość matki przed ciążą. Im większy wskaźnik masy ciała, tym ryzyko jest większe. Wiek matki także ma znaczenie. Kobiety powyżej 35. roku życia są bardziej narażone na cukrzycę ciążową niż te, które rodzą w młodszym wieku. Do innych czynników zwiększających ryzyko wystąpienia cukrzycy zalicza się: zaburzenia tolerancji glukozy w wywiadzie, przebycie cukrzycy w poprzedniej ciąży, występowanie cukrzycy w rodzinie, poronienia, niewyjaśnione zgony okołoporodowe lub wewnątrzmaciczne, wielowodzie oraz urodzenie dziecka z masą ciała powyżej 4000 g.3
Jakie objawy daje cukrzyca ciążowa?
W wielu przypadkach cukrzyca ciążowa nie daje wyraźnych objawów. Często przebiega bezobjawowo lub symptomy te są mylone z powszechnie występującymi dolegliwościami w ciąży. Kobiety z cukrzycą ciążową mogą skarżyć się na:
Wzmożone łaknienie i pragnienie
Świąd w okolicy sromu
Częste infekcje dróg moczowych
Spadek masy ciała
Zawroty głowy, omdlenia
Częste oddawanie moczu
W związku z mało specyficznymi objawami cukrzycy ciążowej każda kobieta spodziewająca się dziecka powinna wykonać badanie przesiewowe w kierunku cukrzycy. To najskuteczniejsza metoda pozwalająca rozpoznać zaburzenia węglowodanowe. W tym celu wykonuje się badanie w II trymestrze ciąży – między 24. A 28. tygodniem – w postaci testu doustnego obciążenia glukozą (OGGT).
Czy cukrzyca ciążowa znika po ciąży?
Cukrzyca to w większości przypadków zaburzenie przemijające – najczęściej po porodzie wartości glikemii wracają do normy. Według badań przeprowadzonych przez Ministerstwo Zdrowia u 2/3 kobiet ze zdiagnozowaną GDM w poprzednich ciążach stężenia glukozy wróciły do normy w ciągu 6 tygodni po porodzie, ale aż u 72% pacjentek w kolejnej ciąży ponownie rozpoznano cukrzycę. Z wywiadu było wiadomo, że w poprzednich ciążach ta ostatnia grupa pacjentek znacznie przybrała na wadze i częściej stosowała insulinoterapię z powodu rozpoznanej GDM. Należy jednak podkreślić, że kobiety, które w czasie ciąży zachorowały na cukrzycę, stanowią grupę o najwyższym prawdopodobieństwie, niespotykanym w innych grupach ryzyka, zapadnięcia na tę chorobę w przyszłości. 4
Warto podkreślić, że cukrzyca ciążowa może negatywnie wpływać na zdrowie matki i dziecka, dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie cukrzycy i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Nieleczona cukrzyca ciążowa może prowadzić do wielu groźnych powikłań takich jak makrosomia płodu, przedwczesny poród, wady rozwojowe u dziecka czy poronienia. Terapia cukrzycy ciążowej opiera się na dobraniu odpowiednio zbilansowanej diety, zaleceniu aktywności fizycznej dostosowanej do stanu zdrowia, monitorowaniu glikemii oraz w razie konieczności stosowaniu insuliny. Jeśli chcesz przeczytać więcej informacji na temat tego, jak dbać o zdrowie i bezpieczeństwo w okresie ciąży, odsyłamy cię do artykułów:
2 K. Łagoda, G. Kobus, H. Bachórzewska-Gajewska, Wpływ cukrzycy ciążowej na rozwój płodu i noworodka, s.169, dostęp z dn.15.09.2023, https://journals.viamedica.pl/eoizpm/article/download/26028/20838
3 Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, s.100
4 K. Łagoda, G. Kobus, H. Bachórzewska-Gajewska, Wpływ cukrzycy ciążowej…s.100, dostęp z dn.15.09.2023, https://journals.viamedica.pl/eoizpm/article/download/26028/20838
Ciąża to wyjątkowy okres w życiu każdej kobiety, pełen radości i oczekiwania na przyjście na świat nowego życia. Jednak dla niektórych przyszłych mam to także czas, w którym mogą pojawić się pewne komplikacje zdrowotne, takie jak cukrzyca ciążowa. Szacuje się, że cukrzyca ciążowa może dotyczyć nawet ponad 10% wszystkich ciężarnych.1 Cukrzyca ciążowa wymaga szczególnego postępowania, aby zapobiec potencjalnym komplikacjom zarówno u matki, jak i u rozwijającego się dziecka. W poniższym artykule omówimy, w jaki sposób rozpoznać cukrzycę ciążową oraz jakie są normy glikemii dla kobiet w ciąży.
Badania w cukrzycy ciążowej
Wszystkie ciężarne powinny być diagnozowane w kierunku zaburzeń tolerancji glukozy jak najszybciej po rozpoznaniu ciąży. Już na pierwszej wizycie u lekarza, ginekolog powinien przeprowadzić z ciężarną wywiad lekarski ukierunkowany na czynniki ryzyka oraz wykonać badania przedmiotowe, takie jak pomiar masy ciała, wzrostu, badanie BMI, pomiar ciśnienia tętniczego krwi.2 U ciężarnych z grup ryzyka powinien zostać wykonany test obciążenia glukozą (OGGT) 75 g przy pierwszej wizycie u lekarza, a u pozostałych badanie glikemii na czczo. Postępowanie diagnostyczne zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia z 2012 roku i Rekomendacjami PTG z 2014 roku zobowiązuje każdego położnika do oznaczenia glikemii na czczo u ciężarnej do 10 tygodnia ciąży.3 Jeśli nie stwierdzi się nieprawidłowych wartości glikemii, krzywą OGGT należy powtórzyć między 24. a 28. tygodniem ciąży. Diagnostyka w grupie bez czynników ryzyka i z prawidłową glikemią w pierwszym badaniu w ciąży, powinna być przeprowadzona między 24. a 28. tygodniem ciąży i ma charakter jednostopniowy, polegający na wykonaniu testu OGTT. Jak wygląda to badanie? Badanie polega na trzykrotnym pomiarze poziomu glukozy we krwi: na czczo oraz 1 i 2 godziny po wypiciu roztworu zawierającego glukozę. Wyniki poziomu glukozy są porównywane z określonymi kryteriami rozpoznawczymi.4
Kryteria rozpoznawcze cukrzycy ciążowej
Hiperglikemia rozpoznana po raz pierwszy w trakcie ciąży powinna być rozpoznawana i klasyfikowana według zaleceń WHO (2013):
1. Cukrzyca w okresie ciąży — gdy spełnione są warunki ogólne rozpoznania cukrzycy, to znaczy:
glikemia na czczo 126 mg/dl (≥ 7,0 mmol/l)
lub glikemia w 2 godz. 75 g OGTT ≥ 200 mg/dl (≥ 11,1 mmol/l )
lub glikemia przygodna ≥200 mg/dl (≥ 11,1 mmol/l) i towarzyszące jej objawy kliniczne hiperglikemii5
2. Cukrzyca ciążowa (GDM) — gdy spełnione jest przynajmniej jedno z kryteriów wymienionych w tabeli poniżej:
Tabela 1. Kryteria rozpoznania cukrzycy ciążowej na podstawie wyników 75g OGGT według IADPSG i WHO 2013
Cukrzyca ciążowa- postępowanie
Cukrzyca ciążowa to stan, który wymaga szczególnej uwagi i opieki, dlatego mama powinna być pod stałą kontrolą lekarza. Hiperglikemia w ciąży zwiększa ryzyko powikłań położniczych u ciężarnej i rozwijającego się płodu oraz rzutuje na dalszy rozwój dziecka. W trakcie terapii należy dążyć do wartości glikemii stwierdzanych u zdrowych ciężarnych. Na obecnym etapie wiedzy za docelowe uznaje się następujące wartości glikemii w samokontroli ciąży niezależnie od typu cukrzycy:
na czczo i przed posiłkami: 70–90 mg/dl (3,9–5,0 mmol/l);
maksymalna glikemia w 1. godzinie po rozpoczęciu posiłku: < 140 mg/dl (< 7,8 mmol/l) lub po 2 godzinach < 120 mg/dl (6,7 mmol/l);
między godziną 2.00 a 4.00: 70–90 mg/dl (3,9–5,0 mmol/l).
Kobiety w ciąży powinny wykonywać pomiary glikemii samodzielnie, po odpowiednim przeszkoleniu przez pielęgniarkę posiadającą doświadczenie w opiece nad chorymi na cukrzycę. Liczba i pory oznaczania stężenia glukozy powinny być uzależnione od natężenia zaburzeń gospodarki węglowodanowej i stosowanego leczenia.6 Kluczową rolę w leczeniu cukrzycy ciążowej odgrywa dieta pozwalająca utrzymać stabilne stężenie glukozy we krwi, jednocześnie zaspakajająca potrzeby rozwijającego się dziecka. Umiarkowana, regularna aktywność fizyczna jest drugim, poza dietą, podstawowym elementem leczenia cukrzycy ciążowej (w przypadku braku przeciwwskazań położniczych). Jeśli pomimo stosowanej diety i aktywności fizycznej poziomy cukrów we krwi przekraczają zalecane normy, wdraża się leczenie insuliną.
Cukrzyca ciążowa to problem, który dotyka wiele kobiet w ciąży. Najskuteczniejszą metodą pozwalającą wykryć zaburzenia węglowodanowe są badania stężenia glukozy we krwi. Wczesne wykrycie cukrzycy ciążowej to kwestia priorytetowa dla zdrowia matki i dziecka, ponieważ nawet niewielki stopień hiperglikemii wpływa na podwyższenie ryzyka rozwoju wad u dziecka, a także powikłań położniczych.
1 K. Cypryk, Cukrzyca ciążowa — rozpoznawanie i leczenie, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2016 tom 1, nr 2, https://journals.viamedica.pl/ginekologia_perinatologia_prakt/article/download/48893/35925 s. 41, dostęp z dn.12.09.2023 2 K. Cypryk, Cukrzyca ciążowa…, s. 41, dostęp z dn.12.09.2023
3 Cukrzyca ciążowa – zbyt duże obciążenie dla dwojga, https://podyplomie.pl/medical-tribune/21524,cukrzyca-ciazowa-zbyt-duze-obciazenie-dla-dwojga, dostęp z dn. 11.09.2023
4 Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, s. 99
5 Zalecenia kliniczne…, s. 99
6 Zalecenia kliniczne…, s. 100
7 E.Harasim-Piszczatowska, M. Słoma, Cukrzyca ciążowa, https://ppm.umb.edu.pl/docstore/download/UMBe99e86dae429433689d5b1c32524ade2/0000056509-wcag.pdf, s. 219, dostęp z dn.12.09.2023
Cukrzyca ciążowa to sytuacja, która może spotkać każdą kobietę w ciąży, jednak niektóre z nich są bardziej narażone na wystąpienie tego schorzenia. Z uwagi na potencjalne skutki zdrowotne zarówno dla matki, jak i dla rozwijającego się dziecka, cukrzyca ciążowa to stan, który wymaga szczególnej uwagi i opieki. Zrozumienie czynników ryzyka cukrzycy ciążowej to podstawowy krok w kierunku odpowiedniej diagnostyki i leczenia. Dlatego też prześledzimy różne aspekty, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia tego schorzenia.
Czym jest cukrzyca ciążowa?
Cukrzyca ciążowa, znana także jako GDM (ang. Gestational Diabetes Mellitus) jest rodzajem cukrzycy, która rozwija się w trakcie ciąży. Jest to stan, w którym poziom cukru we krwi kobiety w ciąży jest wyższy niż powinien, co w konsekwencji prowadzi do szeregu komplikacji zarówno po stronie matki jak i nienarodzonego jeszcze dziecka. Cukrzyca ciążowa zazwyczaj występuje w drugiej połowie ciąży i przyczynia się do niej wiele czynników.
Cukrzyca ciążowa- badania przesiewowe
Już na początku ciąży konieczne jest przeprowadzenie badań przesiewowych w kierunku cukrzycy ciążowej, ponieważ u większości kobiet nie występują objawy hiperglikemii lub objawy te są dość niespecyficzne. Wśród objawów wymienia się np.: wzmożone łaknienie oraz pragnienie, nawracające infekcje dróg moczowych, zawroty głowy, spadek masy ciała, zwiększoną ilość oddawanego moczu.1 W Polsce obowiązuje zasada powszechnych badań przesiewowych w kierunku hiperglikemii w ciąży oraz podział i kryteria rozpoznania takiej hiperglikemii zgodne z wytycznymi WHO. Zalecane są badania przesiewowe przy pierwszej wizycie w ciąży oraz między 24.–28. tygodniem. 2
Co może być przyczyną cukrzycy ciążowej?
Do czynników ryzyka hiperglikemii w ciąży należą:
Wiek matki: kobiety po 35. roku życia mają wyższe ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej.
Schorzenia współistniejące: takie jak zespół policystycznych jajników, nadciśnienie tętnicze.
Historia porodów: kobiety, które wcześniej rodziły dzieci z wysoką masą urodzeniową (powyżej 4 kg), lub których nowo narodzone dzieci wykazywały wady rozwojowe, są bardziej podatne na cukrzycę ciążową.
Masa ciała przed ciążą: nadmierna masa ciała, wyrażona jako BMI (Body Mass Index) powyżej 27 kg/m² przed ciążą, jest czynnikiem znacznie zwiększającym ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej.
Historia rodzinna cukrzycy: jeśli w rodzinie występowały przypadki cukrzycy typu II, u kobiety istnieje większe ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej. 3
Czy cukrzyca ciążowa jest groźna dla dziecka?
Nieleczona lub źle kontrolowana cukrzyca może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia dziecka. Tkanki rozwijającego się płodu są bardzo wrażliwe na zaburzenia metaboliczne zachodzące w organizmie matki. Cukrzyca ciążowa zwiększa ryzyko wystąpienia takich powikłań jak makrosomia płodu (duża waga urodzeniowa płodu) i urazy okołoporodowe, wady wrodzone czy wcześniactwo. 4
Cukrzyca ciążowa to choroba, która wpływa nie tylko na zdrowie matki, zdrowie nienarodzonego dziecka, ale również na sam przebieg porodu. Cukrzyca ciążowa wiąże się z wieloma powikłaniami, dlatego tak ważna jest wczesna diagnoza oraz kompleksowa opieka specjalistów nad kobietą z cukrzycą ciążową. Bez wątpienia cukrzyca ciążowa to istotne wyzwanie, zarówno dla kobiety w ciąży jak i dla zespołów terapeutycznych. Istotną rolę w profilaktyce i prowadzeniu cukrzycy ciążowej pełni edukacja i świadomość pacjentek, które swoimi decyzjami realnie mogą wpłynąć na swój stan zdrowia i jakość życia. Istotne jest, by kobiety ze zdiagnozowana cukrzycą ciążową ściśle współpracowały z lekarzem i przestrzegały zaleceń dotyczących diety, aktywności fizycznej oraz zaleconego leczenia. Jeśli chcesz przeczytać więcej informacji na temat tego, jak dbać o zdrowie i bezpieczeństwo w okresie ciąży, odsyłamy cię do artykułów:
1 Cukrzyca ciążowa, Emilia Harasim-Piszczatowska , Magdalena Słoma, https://ppm.umb.edu.pl/docstore/download/UMBe99e86dae429433689d5b1c32524ade2/0000056509-wcag.pdf, s. 219, dostęp z dn. 12.09.2023
2 Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, s. 99
3 Zalecenia kliniczne…, s. 100
4 Wpływ cukrzycy ciążowej na rozwój płodu i noworodka, Katarzyna Łagoda, Grażyna Kobus, Hanna Bachórzewska-Gajewska, https://journals.viamedica.pl/eoizpm/article/download/26028/20838, s 170-171, dostęp z dn. 12.09.2023
Śniadanie to najważniejszy posiłek dnia, który powinien dostarczyć nam odpowiednią dawkę energii na start. Owsianka doskonale sprawdza się w tej roli. To prawdziwa perełka wśród produktów spożywczych bogata w białko, witamy z grupy B, magnez, potas, cynk, żelazo, witaminę E, kwas foliowy, niezbędne do utrzymania dobrej kondycji organizmu. To także doskonałe źródło błonnika, który ma korzystny wpływ na trawienie i utrzymanie prawidłowego poziomu cukru we krwi.
Wszystko to sprawia, że owsianka z odpowiednimi dodatkami to doskonały pomysł na śniadanie dla diabetyków. Włącz owsiankę do swojej codziennej diety i skorzystaj z naszych pomysłów prosto od dietetyka.
1. Owsianka a’la ciasto marchewkowe (przepis na 1 porcję):
Wartości odżywcze jednej porcji: 275.7 kcal, B: 11.6 g, T: 9.1 g, Wp: 32.4 g, F: 8.3 g, WW: 3.2
Składniki:
Mleko spożywcze 1,5% 0,6 szklanki (150g)
Marchew 0,5 szt (23g)
Płatki owsiane górskie 3,5 łyżki (35g)
Cynamon 1 łyżeczka (5g)
Len, świeżo mielony 1 łyżeczka (5g)
Mak niebieski 0,5 łyżki (5g)
Przygotowanie:
Marchew zetrzyj na tarce.
Wszystko (oprócz maku) wymieszaj razem w naczyniu żaroodpornym i piecz w 200 stopniach około 20-30 minut – w zależności czy chcesz, by konsystencja przypominała bardziej owsiankę czy ciasto.
Posyp makiem.
2. Owsianka z gruszką i cynamonem, wersja bezglutenowa (przepis na 1 porcję):
Cukrzyca typu 2 jest chorobą metaboliczną, która charakteryzuje się opornością na insulinę i zaburzeniami w produkcji insuliny. Osoby z cukrzycą typu 2 mają podwyższony poziom glukozy we krwi, co może prowadzić do wielu powikłań, takich jak choroby serca, uszkodzenie nerek, rozwój neuropatii, zaburzenia wzroku i inne. Skala problemu jest ogromna, a liczba osób cierpiących na cukrzycę typu 2 stale rośnie. Cukrzyca jest pierwszą uznaną przez Organizację Narodów Zjednoczonych niezakaźną globalną epidemią. Wzrost liczby zachorowań na cukrzycę typu 2 stanowi poważne wyzwanie dla systemów opieki zdrowotnej oraz ma istotne konsekwencje dla jakości życia pacjentów. Dziś spróbujemy odpowiedzieć na pytanie – czy cukrzycy typu 2 można zapobiec?
Czynniki ryzyka cukrzycy typu 2
Cukrzyca tupu 2 to choroba cywilizacyjna. Oznacza to, że współczesny tryb życia ma ogromny wpływ na rozwój tej choroby. Do czynników ryzyka cukrzycy typu 2 zalicza się między innymi:
nadwaga i otyłość,
brak aktywności fizycznej,
niezdrowy styl życia, a zwłaszcza dieta,
cukrzyca występująca w rodzinie (rodzice bądź rodzeństwo),
wiek powyżej 45 lat,
nieprawidłowy poziom cholesterolu i ciśnienia krwi. [1]
Zdrowa dieta jako kluczowa profilaktyka
Jednym z najważniejszych kroków w zapobieganiu cukrzycy typu 2 jest zdrowa dieta. Nie istnieje dieta uniwersalna dla wszystkich osób z cukrzycą. W leczeniu cukrzycy mogą być stosowane różne strategie żywieniowe, np. dieta śródziemnomorska, dieta DASH, dieta fleksitariańska, diety roślinne.[1] Wymienione modele żywieniowe zakładają znaczący udział warzyw nieskrobiowych, maksymalne ograniczenie cukrów dodanych oraz rafinowanych zbóż, a także zwiększenie udziału żywności minimalnie przetworzonej. Jedz zdrowo, stosując zasadę umiarkowania w jedzeniu:
Unikaj słodkich, słonych i tłustych potraw.
Unikaj produktów wysoko przetworzonych, takich jak słodycze, napoje gazowane i fast foody. Zamiast tego wybieraj świeże owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe i chude źródła białka.
Zwiększ spożycie błonnika. Błonnik zmniejsza wchłanianie węglowodanów i obniża poziom glukozy we krwi.
Zadbaj, by Twoja dieta obfitowała w ryby, chude mięsa, dużą ilość warzyw, pełnoziarniste pieczywo, kasze, otręby, oliwę z oliwek, chudy nabiał.
Zrezygnuj z cukrów prostych, unikaj słodyczy, ciast, ciastek, uważaj też na niektóre owoce (np. dojrzałe banany).
Regularna aktywność fizyczna
Odpowiedni wysiłek fizyczny niesie ze sobą wiele korzyści i może pomóc w zapobieganiu cukrzycy typu 2. Regularne ćwiczenia pomagają w utrzymaniu prawidłowej masy ciała, poprawiają wrażliwość na insulinę i obniżają poziom cukru we krwi. Staraj się aktywnie spędzać przynajmniej 30 minut dziennie. [3]
Higiena snu
Bezsenność to jeden z czynników ryzyka wystąpienia cukrzycy typu 2. Osoby, które śpią zbyt krótko (poniżej 5 godzin) lub ich sen ma niską jakość, mają większe szanse na zachorowanie na cukrzycę. Niedobór snu wpływa na metabolizm węglowodanów i funkcje endokrynne: gorsza jest tolerancja glukozy, wyższe stężenie kortyzolu w godzinach wieczornych. [4] Krótszy sen kiepskiej jakości wpływa na złe wzorce żywieniowe- nieregularne posiłki, mniej zdrowe jedzenie – a to w konsekwencji wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na cukrzycę typu 2.
Regularne badania lekarskie i monitorowanie poziomu cukru we krwi
Badania w celu wczesnego rozpoznania stanu przedcukrzycowego/cukrzycy typu 2 powinny być prowadzone u wszystkich osób po 45. roku życia, a u młodszych z nadwagą lub otyłością jeśli występuje co najmniej jeden dodatkowy czynnik ryzyka cukrzycy. To pozwala na szybkie wykrycie choroby i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Regularne wizyty u lekarza pozwalają na wykrycie ewentualnych problemów ze zdrowiem na wczesnym etapie. Lekarz może również ocenić ryzyko cukrzycy i zlecić dalsze badania.
Przypomnijmy, jak wyglądają zasady rozpoznawania zaburzeń tolerancji glukozy:
W przypadku występowania objawów cukrzycy należy wykonać oznaczenie glikemii przygodnej: – wynik ≥ 200 mg/dl (≥ 11,1 mmol/l) jest podstawą do rozpoznania cukrzycy;
2. Przy braku występowania objawów lub przy współistnieniu objawów i glikemii przygodnej < 200 mg/dl (< 11,1 mmol/l) cukrzycę można rozpoznać na podstawie:
dwukrotnego oznaczenia glikemii na czczo w godzinach porannych (każde oznaczenie należy wykonać innego dnia) – dwa wyniki ≥ 126 mg/dl (≥ 7,0 mmol/l) są podstawą do rozpoznania cukrzycy;
jednorazowego oznaczenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c)– wartość ≥ 6,5% (≥ 48 mmol/ mol) jest podstawą do rozpoznania cukrzycy; [5]
Unikanie papierosów
Osoby palące papierosy są bardziej narażone na rozwój cukrzycy typu 2 w porównaniu do osób niepalących. Nikotyna i inne substancje chemiczne zawarte w dymie papierosowym mogą wpływać na procesy metaboliczne w organizmie. Istnieją również dowody na to, że palenie papierosów zwiększa ryzyko powikłań u osób już chorych na cukrzycę, takich jak rozwój choroby wieńcowej czy makroangiopatii. [6] Dlatego jeśli jesteś palaczem, rozważ rzucenie tego nałogu.
Edukacja w zakresie cukrzycy
Ostatnim, ale nie mniej ważnym punktem jest edukacja w zakresie cukrzycy. Im lepiej zrozumiesz tę chorobę i jej wpływ na organizm, tym łatwiej będzie Ci podejmować świadome decyzje dotyczące zdrowego stylu życia. Zrozumienie cukrzycy i jej profilaktyki jest ważne. Poprzez podnoszenie świadomości, promowanie zdrowego stylu życia i zapewnianie wsparcia osobom już chorym, możemy skutecznie ograniczyć rozprzestrzenianie się tej choroby oraz poprawić jakość życia osób dotkniętych cukrzycą typu 2.
Cukrzyca typu 2 jest jednym z najpoważniejszych wyzwań zdrowotnych naszych czasów. Jednym z najważniejszych narzędzi w walce z tą chorobą jest profilaktyka, czyli świadome dbanie o swoje zdrowie- unikanie nadprogramowych kilogramów poprzez zdrową dietę i regularną aktywność fizyczną oraz badania profilaktyczne. Zapobieganie cukrzycy typu 2 nie jest trudne, jednak wymaga zaangażowania i konsekwencji.
Źródła:
[1] Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, s. 11
[2] Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, s. 22
[3] Wysiłek fizyczny w cukrzycy typu 2, B. Soróbka, https://strefadiabetyka.pl/wp-content/uploads/2022/09/Broszura-Wysilek-Fizyczny-w-Cukrzycy-typu-2-2022.08.04-v.0-PL.pdf, dostęp z dn. 7.09.2023
[4] Neurobiologia snu W. Szelenberger https://journals.viamedica.pl/advances_in_respiratory_medicine/article/viewFile/27934/22748 s. 7, dostęp z dn. 07.09.2023
[5] Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, s. 9
[6] Palenie tytoniu a cukrzyca, Debra Haire-Joshu, Russell E. Glasgow, Tiffany L. Tibbs https://journals.viamedica.pl/clinical_diabetology/article/viewFile/8907/7573, dostęp z dn. 6.09.2023 s.101-102
Cukrzyca to choroba, która dotyka miliony ludzi na całym świecie. Istnieją różne rodzaje cukrzycy, z czego najczęściej mówimy o cukrzycy typu 1 i cukrzycy typu 2. W tym artykule przyjrzymy się obu typom cukrzycy, zwracając uwagę na różnice między nimi, a także na to, który typ może być uważany za „gorszy”.
Cukrzyca typu 1
Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną, w której układ odpornościowy atakuje komórki beta trzustki odpowiedzialne za produkcję insuliny. Insulina to jeden z najważniejszych hormonów regulujących metabolizm węglowodanów, białek i tłuszczy w organizmie. Insulina jest hormonem niezbędnym do przetwarzania glukozy z krwi do komórek, gdzie może być wykorzystana jako źródło energii.
Objawy cukrzycy typu 1
Pierwsze objawy cukrzycy typu 1 często pojawiają się nagle i obejmują:
wzmożone pragnienie
wielomocz,
chudnięcie,
senność,
osłabienie,
skłonność do infekcji. [1]
Leczenie cukrzycy typu 1
Zalecanym modelem leczenia jest intensywna funkcjonalna insulinoterapia przy zastosowaniu wielokrotnych podskórnych wstrzyknięć insuliny lub ciągłego podskórnego wlewu insuliny prowadzonego za pomocą osobistej pompy insulinowej. Warunkiem skutecznego leczenia jest prawidłowo prowadzona edukacja, umożliwiająca osobie z cukrzycą samodzielną modyfikację dawek insuliny na podstawie systematycznie prowadzonej samokontroli stężenia glukozy we krwi. [2] Chorzy powinni stosować zdrową dietę i regularną aktywność fizyczną.
Cukrzyca typu 2
Cukrzyca typu 2 to choroba związana głównie z insulinoopornością, co oznacza, że organizm staje się mniej wrażliwy na działanie insuliny. Przyczyną jej rozwoju jest defekt wydzielania/lub działania insuliny czego wynikiem jest utrzymujące się podwyższone stężenie glukozy we krwi.
Objawy cukrzycy typu 2
Cukrzyca typu 2 często rozwija się stopniowo i może być związana z nadwagą, brakiem aktywności fizycznej oraz niezdrowymi nawykami żywieniowymi. Objawy cukrzycy typu 2 mogą być mniej wyraźne niż w przypadku typu 1. Najczęściej wymienia się:
zmęczenie,
senność po posiłkach,
wzmożone pragnienie,
wahania masy ciała,
częste infekcje i problemy skórne,
zaburzenie widzenia. [3]
Leczenie cukrzycy typu 2
Podstawą w leczeniu cukrzycy typu 2 jest zmiana stylu życia polegająca na uprawianiu aktywności fizycznej dostosowanej do potrzeb chorego i przestrzegania zasad zdrowego żywienia po to, by zredukować liczbę kilogramów. W niektórych przypadkach konieczne jest przyjmowanie doustnych leków przeciwcukrzycowych lub insuliny. Niezbędne jest oczywiście regularne monitorowanie glukozy we krwi oraz wykonywanie cyklicznych badań diagnostycznych, by ocenić wyrównanie glikemii i zapobiegać powikłań.
Która cukrzyca jest gorsza?
Nie można jednoznacznie stwierdzić, która forma cukrzycy jest gorsza, zwłaszcza, że istnieje wiele podobieństw między nimi. 90% wszystkich diabetyków choruje na cukrzycę typu 2 [4], której występowanie (w przeciwieństwie do cukrzycy typu 1) jest silnie uwarunkowane szeroko pojętymi czynnikami środowiskowymi (otyłość, siedzący tryb życia, niewłaściwa dieta). Edukacja w zakresie zapobiegania cukrzycy ma znaczenie głównie w przypadku cukrzycy typu 2. W przypadku cukrzycy typu 1 o podłożu autoimmunologicznym zachorowanie nie ma bowiem związku z trybem życia pacjenta. Cukrzyca typu 1 wymaga codziennego podawania insuliny, z kolei cukrzycę typu 2 (choć nie u wszystkich pacjentów) można wyleczyć bez leków. Jest to trudne zadanie, wymagające często radykalnej zmiany nawyków i silnego zaangażowania pacjenta. Pomimo wielu podobieństw, zarówno cukrzyca typu 1, jak i cukrzyca typu 2, jeśli są nieodpowiednio leczone powodują znaczne obniżenie jakości i zadowolenia z życia chorych. Oba typy cukrzycy niosą też za sobą ryzyko powikłań. Mogą to być problemy sercowo-naczyniowe, neuropatia, uszkodzenie nerek czy problemy ze wzrokiem. Należy tu również wziąć pod uwagę kondycję psychiczną i sposób radzenia sobie z chorobą poszczególnych jednostek. Istotne jest, aby chory był zmotywowany do leczenia, przestrzegania odpowiedniej diety oraz dbania o kondycję fizyczną, niezależenie od tego, czy choruje na cukrzycę typu 1 czy 2.
Autor: Natalia Lipska-Kapłunow
Źródła:
[1] https://www.gov.pl/attachment/e474a85d-1c9e-4f24-b317-a04a968f575e, dostęp z dn.30.08.2023
[2] Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, dostęp z dn. 30.08.2023
[3] https://www.nfz-krakow.pl/gfx/nfz-krakow/userfiles/i-krzywda/cukrzyca-typu-2.-zapobieganie-powiklaniom.pdf, dostęp z dn. 30.08.2023
[4] https://journals.viamedica.pl/diabetologia_praktyczna/article/download/60106/45512, dostęp z dn.30.08.2023
Zdrowe odżywianie odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu stabilnego poziomu cukru we krwi oraz ogólnego samopoczucia. Dobra wiadomość jest taka, że istnieje wiele pysznych i zdrowych opcji posiłków, które można łatwo przygotować i zabrać ze sobą do biura. W dzisiejszym wpisie przygotowaliśmy porcję inspiracji na posiłki do pracy dla diabetyków i wszystkich osób, które chcą się zdrowo odżywiać. Z pomocą doświadczonego dietetyka stworzyliśmy DARMOWY EBOOK, w którym znajdziesz 10 przepisów na zbilansowane posiłki, które pomogą utrzymać stabilny poziom cukru we krwi przez cały dzień.
Lato to okres podróży, aktywnego wypoczynku w górach, nad morzem, jeziorem. Niektórzy tradycyjnie nocują w hotelu, ale są zwolennicy biwakowania pod namiotem. Jak odżywiać się w trakcie wakacji, aby nie zaprzepaścić efektów leczenia, nie zaniedbać naszego zdrowia? Po pierwsze REGULARNIE, niezależnie gdzie się znajdujemy, gdzie wypoczywamy, nie możemy zapomnieć o regularnym spożywaniu posiłku. Nie musimy mieć stałego dostępu do piekarnika i płyty indukcyjnej czy gazowej by przygotować wartościowy, zbilansowany posiłek.
W sytuacji gdy mamy pobyt w hotelu z opcją All Inclusive o regularność posiłku nie musimy się martwić, nie mamy tu jednak możliwości zapoznania się ze składem gotowych potraw: sałatek, zup, sosów, dlatego najbezpieczniej będzie samemu skomponować, np. sałatkę, z dostępnych składników: świeże, surowe warzywa zwykle są wyłożone osobno, gdzie mamy możliwość wybrać to, na co mamy ochotę i skropić olejem, unikajmy gotowych sosów vinegret czy majonezowych. Jaja dostępne są pod różną postacią. Często zdarza się, że jest wyodrębniona osoba, która może nam sporządzić jajecznice lub omlet z dowolnymi dodatkami, np. cebulką, szczypiorkiem, pieczarkami, cukinią, pomidorami. Do obiadu wybierajmy porcję mięsa bez sosu i panierki, do tego warzywa z wody lub grillowane i najlepiej kasze jeśli są dostępne. Stół ze słodkościami omijajmy z daleka, zamiast tego jako deser bezpośrednio po obiedzie możemy wybrać porcję świeżych owoców, których wybór zapewne będzie obfity.
Kiedy wybieramy się na zwiedzanie nowych zakątków świata pamiętajmy o zabraniu prowiantu, mogą to być przygotowane wcześniej kanapki, babeczki wytrawne, kawałki owoców + orzechy czy pestki zapakowane w pudełeczko, batony energetyczne (przydatne na górskich lub rowerowych wyprawach, ) i oczywiście butelka wody. Pamiętajmy aby posiłki, które ze sobą zabieramy schować do torebki termoizolacyjnej, zabezpieczamy wówczas jedzenie przed namnażaniem się bakterii chorobotwórczych, które mogą wywołać niestrawność i popsuć nam wakacje.
Poniżej kilka przykładów zbilansowanych posiłków, które szybko możemy przygotować i zabrać ze sobą w każdą podróż:
Papryka słodka (mielona, wędzona) 0,6 x łyżeczka (3g)
Sól biała 3 x szczypta (3g)
Kuskus razowy 13 x łyżka (170g)
Przygotowanie:
1. Ugotuj kaszę w wodzie.
2. Posiekaj na drobno jarmuż, paprykę, cebulę i przeciśnij czosnek przez praskę. Podsmaż na oleju.
3. Podduszone warzywa wymieszaj z kaszą, sokiem z cytryny oraz przyprawami. Formuj kuleczki. Weź pod uwagę, że z takiej ilości wyjdą 3 porcję. Postaraj się zrobić równej wielkości kuleczki, których ilość podzielisz na 3 spożycia.
4. Zmiel sezam, siemię i pestki dyni. Z powstałej mieszanki zrób panierkę do kuleczek
5. Piecz w piekarniku nagrzanym do 200 stopni przez ok 20 minut.
6. Gryczane kulki mocy z soczewicą (przepis na 4 porcje):
Jak ważne jest regularne spożywanie posiłków dla osób z cukrzycą powtarzać już raczej nie trzeba, ale wiele osób ma problem z przygotowaniem posiłku do pracy, bo….”nie miałem/am czasu na przygotowanie”, …”bo nie mam czasu kiedy zjeść”, …”bo nie mam warunków aby odgrzać posiłek” lub po prostu ….”bo nie mam pomysłu”.
Najszybszym posiłkiem, nie wymagającym specjalnego przygotowania, a jednocześnie zbilansowanym i niepodnoszącym gwałtownie glikemii będzie:
kubeczek jogurtu naturalnego + owoc (np. jabłko, gruszka, 2-3 śliwki, garść truskawek, garść borówek + 4-5 orzechów włoskich lub migdałów; wymienione składniki możemy połączyć – do miseczki wrzucić owoce (jabłko czy gruszkę wcześniej pokroić w kostkę), dodać orzechy lub migdały i zalać jogurtem lub każdy z produktów zjeść osobno ale oczywiście jako jeden posiłek, tylko wtedy będzie zbilansowany.;
klasyczna kanapka z razowego pieczywa; kromki wystarczy posmarować np. pastą awokado, serkiem naturalnym lub cienko masłem a pomiędzy nimi umieścić plaster pieczonego mięsa, kawałek tuńczyka czy np. kawałek mozzarelli; nieodzownym elementem kanapki powinny być świeże warzywa, jednak listek sałaty i plaster pomidora to trochę za mało, dlatego najlepiej pokroić w paseczki dowolne warzywa, np. surową marchewkę, seler naciowy, cukinię, zielonego ogórka, paprykę, pomidorki koktajlowe; warzywa wrzucamy do pudełeczka i w każdych warunkach możemy je zjeść razem z kanapką.
Jeśli jednak mamy ochotę zabrać do pracy coś bardziej wyszukanego, poniżej kilka propozycji posiłków, których odgrzewać nie trzeba:
1. Wrapy z sałaty z indykiem (przepis na 1 porcję)
1. Piekarnik rozgrzej do 180 stopni C. Cukinię zetrzyj na tarce o dużych oczkach, paprykę i fetę pokrój w małą kosteczkę. Pomidorki przekrój na połówki. Bazylię posiekaj a czosnek przeciśnij przez praskę.
2. W misce roztrzep jajka. Dodaj pozostałe składniki, dopraw solą i pieprzem i wymieszaj.
3. 6 kokilek nasmaruj tłuszczem. Wylej do nich masę jajeczną. Piecz przez 15-18 minut aż masa będzie ścięta.
1. Marchew obierz i umyj, następnie zetrzyj na tarce o dużych oczkach, przełóż do miski.
2. Dodaj jajka, dopraw solą, wymieszaj i stopniowo, nie przerywając mieszania, zacznij dodawać mąkę, aż masa zgęstnieje i konsystencją będzie przypominała ciasto na placki ziemniaczane (ilość mąki, jaką musisz dodać, zależy od tego, jak wodniste są marchewki).
3. Na patelni rozgrzej niewielką ilość tłuszczu i łyżką nakładaj średniej wielkości placuszki. Smaż je z obu stron na złocisty kolor.
6. Bułeczka z pełnoziarnistym twarożkiem (przepis na 1 porcję)
Następnie dodaj ryż i podsmaż go przez kilka minut.
Dodaj przyprawy.
Wlewaj bulion małymi porcjami, mieszaj i gotuj ryż do czasu podanego na opakowaniu, na 5 minut przed końcem gotowania ryżu dodaj pokrojone warzywa, ugotowaną wcześniej soczewicę (w razie konieczności dodaj wodę).
Wpływ cukrzycy na zdrowie fizyczne jest powszechnie znany, jednak coraz częściej mówi się również o wpływie cukrzycy na zdrowie psychiczne. Cukrzyca, zarówno typu 1, jak i typu 2, może mieć znaczący wpływ na psychikę osoby chorej, wprowadzając zmiany w nastroju, funkcjonowaniu poznawczym oraz ogólnym samopoczuciu. Z tego artykułu dowiesz się, jaki jest związek pomiędzy cukrzycą a zdrowiem psychicznym.
Cukrzyca może przyczyniać się do wystąpienia problemów psychicznych na różnym podłożu. Wśród najczęściej występujących wymienia się: depresję, lęk, zaburzenia nastroju, problemy z koncentracją, a nawet zaburzenia poznawcze. Naukowcy sugerują, że istnieje związek pomiędzy skokami poziomu cukru we krwi a nastrojem oraz funkcjonowaniem mózgu. Wahania poziomu cukru we krwi mogą wpływać na równowagę hormonalną i procesy chemiczne w mózgu, które są związane z regulacją nastroju. Osoby z cukrzycą częściej chorują na depresję oraz zmagają się ze stresem związanym z funkcjonowaniem w chorobie – pilnowaniem pomiarów cukru, reżimem dietetycznym, lękiem przed wystąpieniem powikłań.
Jaki jest związek cukrzycy i depresji?
Częstość występowania depresji jest ponad 3-krotnie większa u chorych na cukrzycę typu 1 i prawie 2 razy większa u chorych na cukrzycę typu 2 niż w populacji ogólnej. [1] Wzajemne oddziaływanie cukrzycy i depresji nie są w pełni zrozumiane, ale istnieje kilka czynników, które mogą przyczyniać się do występowania obu tych stanów:
Stres: Cukrzyca wymaga ciągłej kontroli poziomu glukozy we krwi, monitorowania diety, przyjmowania leków i prowadzenia zdrowego stylu życia. Cukrzyca to choroba, którą trzeba stale zarządzać. To może powodować znaczny stres, poczucie bezradności, bezwartościowości oraz zwiększać ryzyko wystąpienia depresji.
Zaburzenia osi PPN i przewlekły subkliniczny stan zapalny: Obniżenie nastroju w przebiegu depresji wiąże się z niskim poziomem neurotransmiterów w mózgu. Obserwuje się zmniejszenie stężenia serotoniny, noradrenaliny oraz dopaminy. Wykazano również zaburzenia aktywności osi podwzgórze–przysadka-nadnercza (PPN), czego konsekwencją jest wzmożone wydzielanie kortyzolu oraz rozwinięcie się stanu stresu przewlekłego. Aktywność osi PPN wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego, powoduje atrofię neuronów i zakłóca powstawanie nowych komórek hipokampa. U części pacjentów chorujących na zaburzenia afektywne stwierdzono obecność stanu zapalnego oraz wzmożoną aktywność układu immunologicznego. Wzrost stężenia cytokin prozapalnych prowadzi do zakłóceń funkcjonowania systemu neuroprzekaźników oraz osi PPN. Pozwala to powiązać ze sobą jednoczesne występowanie depresji i chorób o podłożu zapalnym. [2]
Styl życia: Osoby z cukrzycą mogą czuć się ograniczone w pewnych aspektach swojego stylu życia. To może wpływać negatywnie na samopoczucie i prowadzić do depresji.
Problemy z zarządzaniem chorobą: Depresja i cukrzyca to jedne z najczęściej występujących chorób w ludzkiej populacji. Nieefektywne leczenie cukrzycy zwiększa ryzyko zaburzeń depresyjnych, a sama depresja ogranicza przestrzeganie zaleceń przez chorych na cukrzycę i pogarsza efektywność jej leczenia.[3]
Zaburzenia lękowe w cukrzycy
Poza depresją, szczególnym rodzajem zaburzeń w grupie chorych na cukrzycę są zaburzenia lękowe: zespół lęku uogólnionego, zespół lęku panicznego, czy stresu urazowego. Do najczęstszych objawów somatycznych powodowanych przez ataki lęku należą: kołatanie serca, przyspieszony oddech, duszności, ból głowy, mrowienie, drętwienie, skurcze mięśni. Moment, w którym pojawiają się zaburzenia lękowe, to często czas, kiedy rozpoznano cukrzycę po raz pierwszy lub moment diagnozy powikłań. Pojawiają się wówczas takie problemy, jak różnicowanie między napadem lęku a objawami hipoglikemii. [4]
Jak cukrzyca wpływa na funkcje poznawcze?
Funkcje poznawcze osób chorych na cukrzycę różnią się od funkcji poznawczych u osób zdrowych. W psychologii rozumiane są jako umiejętności i procesy umysłowe, które umożliwiają przetwarzanie informacji, radzenie sobie z sytuacjami, podejmowanie decyzji i rozwiązywanie problemów. Są one kluczowe dla naszego myślenia, uczenia się, zapamiętywania, rozumienia, koncentracji i spostrzegania. Obejmują wiele aspektów naszego umysłu, takich jak uwaga, pamięć, myślenie, język, spostrzeganie, planowanie, organizacja i elastyczność poznawcza. Te różnorodne procesy wzajemnie się łączą i współpracują, umożliwiając skuteczne funkcjonowanie w codziennym życiu. Przykładowo, podczas rozwiązywania problemu funkcje poznawcze pozwalają skoncentrować uwagę na istotnych informacjach, wykorzystać pamięć do odwołania się do wcześniej zdobytych informacji, zastosować logiczne myślenie do analizy problemu, użyć języka do formułowania strategii i komunikowania się, a także planować i organizować kroki, które prowadzą do rozwiązania. Osoby chore na cukrzycę cechuje niższa sprawność funkcjonowania poznawczego w porównaniu z osobami zdrowymi. Różnice dotyczą: sprawności i szybkości psychomotorycznej, efektywności pamięci wzrokowej i słuchowej, zdolności uczenia się, koncentracji uwagi, płynności słownej oraz pamięci operacyjnej i funkcji wykonawczych. Wyniki badań przeprowadzonych przez Talarowską i współautorów wykazały upośledzenie sprawności i szybkości psychomotorycznej oraz słuchowej pamięci odroczonej u chorych na cukrzycę typu 1, oraz deficyt myślenia abstrakcyjnego, szybkości i sprawności psychomotorycznej, fluencji słownej, bezpośredniej i odroczonej pamięci słuchowej oraz pamięci operacyjnej i funkcji wykonawczych u chorych na cukrzycę typu 2. [4]
Czy jest jakiś sposób na to, by uchronić się przed wystąpieniem zaburzeń psychicznych chorując na choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca? Istnieje wiele strategii, które mogą okazać się pomocne. Przede wszystkim, należy regularnie monitorować poziom cukru we krwi i utrzymywać go na odpowiednim poziomie. Regularne badania kontrolne u lekarza oraz stosowanie się do zaleceń dotyczących leczenia cukrzycy mogą pomóc w minimalizowaniu ryzyka wystąpienia negatywnych skutków psychicznych. Ponadto regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta i odpowiednia ilość snu mogą pomóc w utrzymaniu równowagi psychicznej. Ćwiczenia fizyczne mogą wpływać na poprawę nastroju i zmniejszenie ryzyka wystąpienia depresji u osób z cukrzycą. Dodatkowo, wsparcie społeczne, jak grupy wsparcia dla osób z cukrzycą lub terapia indywidualna, czy też wsparcie, najbliższych, mogą pomóc w radzeniu sobie z emocjonalnymi skutkami choroby.
Zaburzenia emocjonalne, takie jak lęk i depresja są jednymi z licznych chorób towarzyszących cukrzycy. Należy podkreślić, że nie każda osoba z cukrzycą będzie cierpieć na zaburzenia psychiczne. Jednak jeśli osoba z cukrzycą doświadcza objawów depresji czy zaburzeń lękowych, ważne jest skonsultowanie się z lekarzem, który może zapewnić odpowiednie wsparcie i leczenie. Leczenie zarówno cukrzycy, jak i zaburzeń psychicznych, jest kluczowe dla poprawy jakości życia pacjenta. W wielu krajach służba zdrowia wciąż nie jest odpowiednio przygotowana na to, jak reagować i leczyć zaburzenia psychiczne, które mogą występować w połączeniu z chorobami fizycznymi. Zwiększenie świadomości problemu i zwrócenie na niego większej uwagi może prowadzić do poprawy rozpoznawania i jakości leczenia zaburzeń współistniejących z cukrzycą. [5]
Autor: Natalia Lipska-Kapłunow
Źródła:
[1] I. Kowalska, A. Adamska, Związek między depresją a cukrzycą- rola osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej i przewlekłego stanu zapalnego dostęp z dn.11.07.2023 https://journals.viamedica.pl/varia_medica/article/download/66475/49569
[2] A. Zubek, M. Skikowska, D. Słomińska, K. Manikowska, Potencjalne mechanizmy odpowiedzialne za jednoczesne występowanie cukrzycy typu 2 i objawów depresji u pacjentów https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2019/07/Zubek.pdf dostęp z dn. 11.07.2023, L. [3] Witek, I. Kowalska, A. Adamska, Związek między depresją… https://journals.viamedica.pl/varia_medica/article/download/66475/49569 dostęp z dn.11.07.2023
[4] N. Sartorius, L.Cimino http://www.annals.edu.sg/pdf/41VolNo10Oct2012/V41N10p430.pdf
[5] M. Ejma, Neurologiczne powikłania cukrzycy S.182 https://journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/viewFile/19919/15622 dostęp z dn.11.07.2023
