Nieodłącznym elementem życia każdego cukrzyca jest uważne przestrzeganie diety. Jej podstawą jest spożywanie produktów o niskim indeksie glikemicznym oraz rezygnacja z węglowodanów prostych, które powodują gwałtowne wzrosty i spadki poziomu glukozy we krwi. Węglowodany proste, zwane potocznie cukrami, występują w takich produktach jak: cukier, ciastka, słodycze, cukierki, ciasta. Są one nie tylko źródłem pustych kalorii, ale również nie dostarczają żadnych cennych składników odżywczych. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, osoba z cukrzycą powinna ograniczyć do minimum spożywanie węglowodanów prostych. Rekomenduje się także ograniczenie cukrów dodanych (w procesie produkcji i przygotowania potraw) i wolnych cukrów, których źródłem są przede wszystkim cukier, słodycze, ale również miód, soki i napoje owocowe. [1]
Jak zatem poradzić sobie z ochotą na słodkie? Według Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego dobrym zamiennikiem cukru są słodziki, takie jak stewia, ksylitol, erytrol. Nie wszystkie produkty je zawierające będą zdrowym wyborem dla cukrzyka, ale podczas przygotowywania domowego deseru mogą okazać się dobrym substytutem cukru.
Co robić, gdy najdzie nas ochota na słodkie? Nie warto odmawiać sobie wszystkich przyjemności, gdyż w ostateczności możemy osiągnąć efekt przeciwny do zamierzonego i w chwili słabości zjeść więcej niż początkowo zamierzaliśmy. Lepiej zdecydować się na domowe słodkości.
Prawidłowa dieta osoby chorej na cukrzycę to nic innego jak zdrowy sposób odżywiania. Nawet jeśli nie mamy cukrzycy, objadanie się kalorycznymi, pełnymi cukru produktami, nie jest wskazane. Warto szukać alternatywny dla niezdrowych słodyczy. Dlatego przygotowaliśmy dla Was kilka propozycji zdrowych deserów dla diabetyków opracowanych przez dietetyka mgr Joannę Wójcik.
1. Deser jogurtowy z ananasem i otrębami
Wartości odżywcze dla jednej porcji: 143.4 kcal, B: 5.9 g, T: 4.2 g, Wp: 19.8 g
Święta wielkanocne to czas, kiedy przy stole spędzamy więcej czasu. W Niedzielę Wielkanocną spotykamy się z rodziną i zasiadamy do wielkanocnego śniadania. Nie jest to jednak zwykłe śniadanie, lecz prawdziwie kulinarna uczta dla zmysłów. Na stole pojawiają się jaja faszerowane, różne rodzaje mięs i pasztetów, wiosenne sałatki oraz oczywiście słodkości.
Diabetycy muszą w tym czasie szczególnie się pilnować, istnieje jednak kilka sposobów na to, by święta wielkanocne były i smaczne i zdrowe.
Dla wszystkich diabetyków przygotowaliśmy wyselekcjonowane przepisy na wielkanocne dania, które nie powodują nagłych skoków poziomu cukru.
Sprawdź nasze przepisy na mięsa, jajka, sałatki i inne wielkanocne przysmaki dla diabetyków.
Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, w której występuje podwyższone stężenie glukozy we krwi, wynikające z nieprawidłowego wydzielania lub działania insuliny. [1] Cukrzyca to choroba przewlekła, która dotyka miliony ludzi na całym świecie. Tylko w Polsce na cukrzycę choruje już ok. 3,5 mln ludzi (9,1% populacji). [2]
Cukrzyca – podstępny wróg
Na rozwój cukrzycy typu 2 w dużym stopniu wpływa nadwaga, otyłość i nieprawidłowy styl życia. Nie bez powodu mówi się, że cukrzyca to choroba społeczna. Cukrzyca typu 2 przez wiele lat może nie dawać żadnych objawów. Dopiero przy bardzo wysokich cukrach pojawiają się niepokojące symptomy, takie jak: wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, zaburzenia widzenia, ogólnie osłabienie, pojawiające się nudności, utrata wagi itd. [3] To właśnie wtedy chory zgłasza się do lekarza lub trafia do szpitala, gdzie poznaje diagnozę. Często o cukrzycy pacjenci dowiadują się przypadkiem, np. przy okazji badań do pracy. Cukrzyca typu 1 rozwija się niezależnie od prowadzonego trybu życia, a jej przyczyną jest toczący się proces autoimmunologiczny, w którym układ odpornościowy atakuje i niszczy komórki trzustki. Chorzy często dowiadują się nagle o swojej chorobie.
Cukrzyca – co grozi choremu?
Choroba, jaką jest cukrzyca, niesie za sobą wiele powikłań – zarówno ostrych jak i przewlekłych. Te pierwsze to powikłania, które bezpośrednio zagrażają życiu chorego. Możemy tu wymienić kwasicę i śpiączkę ketonową, hiperglikemię i hipoglikemię. Przewlekle utrzymujący się podwyższony poziom cukru we krwi wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, w szczególności nerek, oczu, układu nerwowego i krwionośnego.
Jakie procesy zachodzą w organizmie, kiedy rośnie cukier ? Jeśli stężenie glukozy we krwi wzrasta stopniowo i staje się przewlekle podwyższone, początkowo chory może nie zauważyć żadnych niepokojących objawów. Objawy cukrzycy pojawiają się, kiedy organizm nie jest w stanie dłużej wyrównywać zwiększonego stężenia glukozy we krwi. [4] Chroniczna hiperglikemia prowadzi do długotrwałych uszkodzeń w obrębie wielu narządów. Omówmy wybrane z nich.
Retinopatia cukrzycowa
Powikłania związane z cukrzycą dotyczą prawie wszystkich struktur anatomicznych w układzie wzrokowym. Najczęściej występującą jest retinopatia cukrzycowa i związany z nią cukrzycowy obrzęk plamki. U chorego dochodzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych znajdujących się w siatkówce oka. Konsekwencją retinopatii może być nieodwracalne uszkodzenie wzroku. Chorzy mogą skarżyć się na pogorszenie widzenia, ból i zaczerwienienie w obrębie gałki ocznej, szczypanie oka, jednak retinopatia może też nie dawać żadnych objawów przez długi czas. Retinopatia jest bardzo częstym powikłaniem cukrzycy. Pierwsze zmiany w siatkówce oka są zauważalne u chorych już po 5 latach od wykrycia hiperglikemii. Retinopatia rozwija się u 100 % chorych w ciągu 15 lat od diagnozy cukrzycy. [5] Cukrzyca może być też przyczyną zaćmy i zmian jaskrowych. [6]
Nefropatia cukrzycowa
Nerki pełnią w organizmie wiele istotnych funkcji, m.in. regulują poziom wody w organizmie, oczyszczają krew ze zbędnych produktów przemiany materii czy też odpowiadają za prawidłowe stężenie we krwi takich pierwiastków jak sód, potas, magnez, fosfor, wapń. U diabetyków może rozwinąć się nefropatia cukrzycowa. Jeśli wysoki poziom cukru utrzymuje się przez długi czas, na kłębuszkach nerkowych i naczyniach krwionośnych odkładają się substancje (takie jak np. sortibol) , które negatywnie wpływają na ich budowę i funkcjonowanie. Nefropatia cukrzycowa manifestuje się obecnością mikroalbuminurii lub białkomoczu. W procesie uszkadzania nerek u chorych na cukrzycę uczestniczy wiele czynników. Najgroźniejsze jest występowanie nadciśnienia tętniczego, które prowadzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych nerek, a w konsekwencji do ich niewydolności. [7] Nadciśnienie tętnicze stanowi prawdopodobnie przyczynę i następstwo nefropatii cukrzycowej.
Powikłania sercowo-naczyniowe
Najczęstszym powikłaniem cukrzycy i zarazem główną przyczyną zwiększonej śmiertelności są choroby układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza choroba niedokrwienna serca, spowodowana przedwczesnym rozwojem zmian miażdżycowych w naczyniach wieńcowych. U chorych na cukrzycę typu 2, często już w momencie diagnozy występują powikłania miażdżycowe, w tym choroba wieńcowa. Ryzyko choroby niedokrwiennej serca wiąże się z klasycznymi czynnikami ryzyka, jak również czynnikami zależnymi od cukrzycy, takimi jak: otyłość, insulinooporność, zaburzenia krzepnięcia, hiperinsulinemia, hiperglikemia. [8] Kolejnym, bardzo częstym schorzeniem u cukrzyków jest nadciśnienie tętnicze. Leki na nadciśnienie przyjmuje 9 na 10 osób chorych na cukrzycę. Dlaczego cukrzyca sprzyja nadciśnieniu? Duża ilość glukozy powoduje, że ściany naczyń krwionośnych robią się dużo sztywniejsze niż u osób bez cukrzycy. Kiedy ściany tętnic twardnieją, pompowana przez serce
Autor: Natalia Lipska-Kapłunow
Źródło:
[1] Zalecenia kliniczne dotyczące postepowania u chorych na cukrzycę 2022 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego https://ptdiab.pl/zalecenia-ptd/ctid dostęp z dn. 31.01.2023, s.9
[2] https://strefadiabetyka.pl/wp-content/uploads/2022/11/swiatowy_dzien_cukrzyca.pdf dostęp z dn. 31.001.2023
[3] Polskie Towarzystwo Diabetologiczne Środa z profilaktyką Zmierz się z cukrzycą https://www.nfz-rzeszow.pl/files/sr_z_prof/200226u.pdf dostęp z dn. 31.01.2023
[4] Porady lekarza rodzinnego Cukrzyca https://www.sw.gov.pl/assets/14/10/38/1895fc766adb42c2366e40db2c01f91d5d3b9324.pdf dostęp z dn. 31.01.2023, s.6
[8] Choroba wieńcowa u chorych na cukrzycę- odrębności kliniczne, https://journals.viamedica.pl/clinical_diabetology/article/viewFile/8806/7513 dostęp z dn. 31.01.2023, s.
Skóra to jeden z najważniejszych i największych narządów w ludzkim ciele. Jej średnia powierzchnia u osoby dorosłej to 1,5 -2 m2 a masa (wraz z tkanką podskórną) może dochodzić do 20 kg. Skóra składa się z trzech warstw- naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej i spełnia wiele kluczowych funkcji. [1] Z jednej strony chroni narządy wewnętrzne przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych, a z drugiej zachowuje równowagę pomiędzy organizmem człowieka i otoczeniem.
U chorych na cukrzycę mogą występować zmiany skórne, takie jak u osób zdrowych. Czasem jednak są one bardzo specyficzne i mogą być sygnałem, że choroba jest źle leczona. Osoby z dysfunkcją trzustki przyjmujące leki obniżające stężenie glukozy we krwi lub insulinę, mają obniżoną odporność organizmu, dlatego mogą być bardziej podatne na występowanie charakterystycznych problemów skórnych, w tym stopy cukrzycowej, trudnego gojenia się ran, przyśpieszonego „starzenia się” skóry, suchości, pogrubienia, utraty elastyczności czy świądu. [2] Większość zaawansowanych zmian skórnych jest następstwem głębokich zaburzeń metabolicznych przebiegających pod postacią długotrwałej hiperglikemii, znacznej dyslipidemii i/ lub zaawansowanej insulinooporności. [3]
Najczęstsze zmiany skórne w cukrzycy (zwłaszcza typu 2) to:
Suchość skóry – Dolegliwość ta związana jest z podatnością na nadkażenia bakteryjne i grzybicze. Krążąca w układzie krwionośnym krew zawiera nadmiar glukozy, upośledzając tym samym odpowiednie odżywienie i nawodnienie tkanek skórnych. Zawierają one zbyt małą ilość płynów. Taki objaw jest sygnałem do analizy dotychczasowych wyników stężenia cukru we krwi. Doraźne leczenie może polegać na stosowaniu odpowiednich kosmetyków zawierających lanolinę, glicerynę, czy inne substancje nawilżające i zatrzymujące wodę w skórze. Schorzenie to występuje często, również u osób z prawidłową tolerancją glukozy. Ważnym czynnikiem poprawiającym nawilżanie skóry jest odpowiedni poziom witaminy A oraz nawilżanie powietrza oraz unikanie klimatyzacji. Diabetycy, którzy w młodości mieli tłustą cerę, wraz z wiekiem i zaburzeniami hormonalnymi mają cerę mieszaną. Z kolei cera mieszana oraz sucha staje się cerą bardzo suchą, szorstką, zgrubiałą, podatną na pękanie. Z wiekiem następuje wzrost przez naskórkowej utraty wody oraz spadek funkcji bariery naskórkowej. Zaburzenia krążenia krwi jeszcze bardziej sprzyjają powstawaniu tej dermatozy, która w konsekwencji może przejść w poważne schorzenie. [4]
Rogowacenie ciemne – to brunatne, zgrubiałe plamy na skórze, występujące głównie na karku i pod pachami. Są związane z insulinoopornością – zbyt słabą odpowiedzią tkanek, przede wszystkim mięśni szkieletowych na działanie insuliny.
Dermopatia cukrzycowa — występuje nawet u połowy chorych, częściej u starszych mężczyzn z wieloletnim wywiadem cukrzycy. Związana jest z mikronaczyniowymi powikłaniami cukrzycy i często współistnieje z retinopatią (uszkodzeniem siatkówki) lub nefropatią (uszkodzeniem nerek). Ma charakter brązowych plam, które występują symetrycznie na piszczelach. Zanikają po około 18-24 miesiącach i pozostawiają zagłębienie oraz przebarwienie. Ze względu na łagodny charakter zmian i brak dowodów na skuteczność leczenia, plamki cukrzycowe podudzi nie podlegają leczeniu.[1]
Kępki żółte – są to guzki lub grudki, gęsto rozsiane, o charakterystycznej żółtawo-pomarańczowej barwie. Wiążą się ze złą gospodarką tłuszczową organizmu, która jest powszechna podczas nietolerancji glukozy, zwłaszcza u osób z nadwagą i otyłych. Zbyt duże stężenie TG i cholesterolu we krwi powoduje wysyp żółtawo-pomarańczowych krostek, szczególnie w okolicy oczu, łokci oraz przedgoleniowej, najczęściej symetrycznie. Zwalczanie polega często na zastosowaniu diety niskotłuszczowej, a w poważniejszych przypadkach na zażywaniu leków obniżających poziom cholesterolu i trójglicerydów.[2]
Rumieniec cukrzycowy – są to czerwone plamy na twarzy i szyi, którym mogą towarzyszyć poszerzone naczynka, zwane potocznie „pajączkami” (teleangiektazje). Zaczerwienienie może ustąpić pod wpływem lepszej kontroli glikemii, zalecane jest też zmniejszenie konsumpcji kofeiny i alkoholu.[3]
Obumieranie tłuszczowate – przewlekła choroba skóry, związana z mikroangiopatią cukrzycową. Lokalizuje się na przedniej powierzchni podudzi. Ma charakter czerwonobrązowych plam, na których widoczne są poszerzone naczynia krwionośne (teleangiektazje). W ich następstwie może dochodzić do powstawania bolesnych owrzodzeń. Podstawą leczenia są glikokortykosteroidy stosowane miejscowo. [4]
Cukrzyca będąca chorobą cywilizacyjną, charakteryzuje się nawracającymi zaburzeniami ogólnoustrojowymi, w tym dolegliwościami skórnymi. Chorzy na cukrzycę są bardziej narażeni na powstawanie wielu rodzajów zmian skórnych. Niektóre są niegroźne i mało specyficzne, inne — poważniejsze i bardziej uciążliwe. Dbanie o skórę, odpowiednie jej nawilżanie oraz niestosowanie drażniących detergentów i mydeł jest dla cukrzyków istotną sprawą. Obecnie na rynku dostępne są nawet serie kosmetyków przygotowane specjalnie na potrzeby skóry diabetyków. Ze względu na podwyższone ryzyko powikłań wokół stóp zaleca się codzienne ich oglądanie, obmywanie w letniej wodzie i dokładne osuszanie. Ważna jest również odpowiednia technika obcinania paznokci oraz noszenia wygodnego obuwia.
Autor: Natalia Lipska – Kapłunow – edukator w cukrzycy
[3] https://www.doz.pl/czytelnia/a14911-Zmiany_skorne_w_cukrzycy__ktore_sa_najczestsze_jak_sobie_z_nimi_radzic dostęp z dn. 12.12.2022
[4] Dermatozy skórne…12.12.2022
[5] Skóra – najważniejszy narząd naszego ciała. Dbajmy o nią. Pediatr Med Rodz 2012, 8 (4), p. 375-379 https://bibliotekanauki.pl/articles/1030095.pdf, dostęp z dn. 12.12.2022
[6] Dermatozy skórne – aktualne problemy cukrzycy A.Gołdyn, A.Goździalska, J. Jaśkiewicz https://repozytorium.ka.edu.pl/bitstream/handle/11315/721/Gozdzialska_Anna_Dermatozy_skorne-aktualne_problemy_cukrzycy_2013.pdf?sequence=1&isAllowed=y, dostęp z dn. 12.12.2022 r.
[7] Zaburzenia czynności skóry w cukrzycy. Część 1 – czynność komórek M. Mackiewicz-Wysocka, A. Araszkiewicz, B.Wierusz- 27217 (viamedica.pl) dostęp z dn. 12.12.2022 r.
Gdy temperatura na dworze spada, potrzebujemy większej dawki energii. Zamiast jednak zwiększać liczbę dostarczanych kalorii, lepiej sięgnąć po potrawy rozgrzewające organizm. Jakie powinno być jesienne menu?
To co jemy musi być zgodne z naszym indywidualnym zapotrzebowaniem, zależnym m.in. od wieku, wykonywanej pracy. Powinno również współgrać z porą roku. Kiedy robi się chłodno, nasz organizm potrzebuje więcej energii. Krótsze dni wpływają niekorzystnie na nastrój, powodują stres, a to z kolei prowadzi do osłabienia. Jesienna dieta powinna przede wszystkim rozgrzewać organizm. Nie chodzi jednak o to, by przyrządzać potrawy bardziej kaloryczne lub jeść więcej, bo to może skutkować dodatkowymi kilogramami. Menu w tym czasie powinno być lekkostrawne, a przy tym bogate w składniki odżywcze i urozmaicone różnorodnymi dodatkami, które korzystnie wpłyną na organizm i nasze samopoczucie.
Jakie menu na chłodne, jesienne dni?
Jesienią należy zadbać nie tylko o to, by ogrzać się od zewnątrz, ale również od wewnątrz. Ważne jest, by dzień zacząć od pożywnego śniadania. Zapewni ono energię na cały dzień. W ciągu dnia rozgrzać organizm mogą gorące napoje, do których, zamiast cukru, dodajmy znany z właściwości rozgrzewających i bakteriobójczych miód. Świetnie sprawdzą się również zupy, które warto – jak wszystkie inne dania jesienią – urozmaicić takimi dodatkami jak imbir, cynamon, czosnek czy goździki. Nie tylko wzbogacą smak, ale korzystnie wpłyną na nasze zdrowie. Dieta powinna być bogata w witaminy, których źródłem mogą być sezonowe warzywa. Gdy nie mamy dostępu do świeżych, warto sięgnąć po mrożonki, ponieważ mają takie same wartości odżywcze. W diecie jesiennej nie może zabraknąć warzyw, wybierz swoje ulubione i jedz je każdego dnia, najlepiej 3 razy dziennie:
Wśród polskich roślin, w okresie jesiennym powinny pojawić się:
Właśnie rozpoznano u Ciebie cukrzycę typu 2 i stawiasz pierwsze kroki w chorobie?
A może chorujesz już jakiś czas i chcesz wiedzieć więcej?
Być może choruje ktoś Ci bliski i chcesz go wesprzeć?
We współpracy z lekarzem przygotowaliśmy broszurę, która w przystępny sposób pokaże Ci, dlaczego wysiłek fizyczny jest tak ważny i jak duży wpływ na swój stan zdrowia masz TY sam. Opracowanie merytoryczne: lekarz diabetolog Barbara Soróbka.
Leczenie dietetyczne – inaczej dietoterapia – powinno stanowić składową część terapii każdego rodzaju cukrzycy, bez względu na rodzaj stosowanej farmakoterapii. Leczenie insuliną lub doustnymi lekami hipoglikemizującymi nie zwalnia osoby chorej z konieczności przestrzegania odpowiedniej diety. Szczegółowe zalecenia żywnościowe dla diabetyków, w tym: zalecane i niewskazane produkty dla diabetyków, zalecane, dzienne porcje do spożycia, przykłady bilansowania posiłków znajdziecie tu. [LINK]
Osoby z cukrzycą typu 1 powinny unikać spożywania węglowodanów łatwo przyswajalnych oraz przestrzegać ogólnych zasad prawidłowo bilansowanej diety. W każdym przypadku rodzaj diety oraz schemat leczenia insuliną powinny być ustalone indywidualnie. Insulinoterapia powinna być dostosowana do zwyczajów żywieniowych osoby z cukrzycą, składu spożywanych posiłków ( uwzględniających zawartość węglowodanów, białek i tłuszczu) oraz jego trybu życia i aktywności fizycznej. Przy opracowaniu założeń diety należy traktować priorytetowo rozpoznawanie i szacowanie zawartości węglowodanów przyswajalnych w posiłku, np. w systemie wymienników węglowodanowych. [1]
Wymienniki węglowodanowe
Wymiennik węglowodanowy (w skrócie WW) to norma żywieniowa, która powstała z myślą o osobach chorujących na cukrzycę. Wymienniki węglowodanowe są szczególnie przydatne osobom chorym na cukrzycę typu 1, w której układ odpornościowy niszczy komórki trzustki produkujące insulinę – hormon utrzymujący prawidłowy poziom cukru we krwi.Wymienniki węglowodanowe to norma żywieniowa, która będzie również istotna dla chorych na cukrzycę typu 2, jeśli jej leczenie wymaga przyjmowania insuliny. Podczas insulinoterapii konieczne jest zbilansowanie ilości spożywanych węglowodanów z przyjmowanymi dawkami insuliny.
Odpowiednio dobrane wymienniki węglowodanowe:
ułatwiają kontrolę codziennej ilości spożytych węglowodanów
zapobiegają wahaniom glikemii – minimalizują ryzyko wystąpienia hiperglikemii i hipoglikemii
umożliwiają urozmaicenie diety,
pomagają zachować prawidłową masę ciała.
Jeden wymiennik węglowodanowy (WW)odpowiada takiej ilości produktu spożywczego, która zawiera 10 g węglowodanów przyswajalnych, czyli wszystkich węglowodanów, które dostarczamy organizmowi wraz z pożywieniem, z wyjątkiem błonnika pokarmowego. [2]
Jak obliczyć wymienniki węglowodanowe ?
Aby oszacować liczbę wymienników węglowodanowych w produkcie, należy znać jego gramaturę i wiedzieć, ile węglowodanów znajduje się w 100 g tego produktu. 1 wymiennik węglowodanowy (WW) to 10 g węglowodanów przyswajalnych (bez błonnika)
A teraz trochę praktyki.
Przykład 1.
Załóżmy, że chcemy poznać, ile wymienników węglowodanowych zawartych jest w porcji ciasta 30 g
1 WW= 10 g węglowodanów przyswajalnych
100 g ciasta = 70 g węglowodanów
70:10 = 7 WW
100 g ciasta = 70 g węglowodanów
30 g ciasta = 21 węglowodanów
21 węglowodanów = 2,1 WW
W 30 g ciasta znajduje się 2,1 WW
Przykład 2.
Załóżmy, że chcemy poznać, ile wymienników węglowodanowych zawartych jest w jabłku o wadze 150 g
100 g jabłka = 10.1 g węglowodanów
10,1 :10 = 1,01 WW
150 g jabłka = 15.15 g węglowodanów
15,15:10 = 1,51 WW * [3]
W jabłku o wadze 150 g znajduje się 1,51 WW
Wymienniki białkowo- tłuszczowe
Na wielkość glikemii poposiłkowej oraz wyrzut insuliny wpływają również białka i tłuszcze. Jest to spowodowane m.in. opóźnionym opróżnianiem żołądka oraz udziałem w glukoneogenezie. Aby umożliwić uwzględnianie białek i tłuszczów w posiłkach, stworzono koncepcję wymienników białkowo-tłuszczowych (WBT), które – podobnie jak wymienniki węglowodanowe – brane są pod uwagę przy obliczaniu dawki insuliny doposiłkowej. [4] Umiejętność liczenia wymienników białkowo-tłuszczowych dotyczy głównie osób korzystających z pompy insulinowej, które na każdy spożyty wymiennik muszą przez pompę podać tzw. bolus przedłużony.
Wymiennik białkowo tłuszczowy (WBT) to wartość 100 kcal pochodzących z białka oraz tłuszczu w danym posiłku.
Jak obliczyć wymienniki białkowo- tłuszczowe?
W praktyce jest to nieco trudniejsze niż obliczanie wymienników węglowodanowych. Jeśli weźmiemy pod uwagę posiłek niezawierający węglowodanów np. mięso bez panierki, ryby, wędliny – obliczenia będą proste. Wystarczy wiedzieć, ile w danej porcji np. mięsa jest kalorii. Przykładowo, kawałek karkówki o wadze 150 g ma 401 kcal. Liczbę kalorii należy podzielić przez 100, aby otrzymać liczbę wymienników białkowo – tłuszczowych (401:100 = 4 WBT). Jeśli jednak spożywamy produkty złożone (a to zdarza się często) powinno się obliczyć, ile kalorii przypada na białka i tłuszcze i dopiero na tej podstawie obliczyć WBT. Produkty białkowo-tłuszczowe bez dodatku węglowodanów to np. mięso, sery, wędliny. Produkty białkowo-tłuszczowe mieszane to np. ciasta, naleśniki z nadzieniem, pierogi itd. Wiele osób posługuje się informacjami podanymi na opakowaniach produktów spożywczych, gdzie można znaleźć szczegółowe dane dotyczące kalorii, węglowodanów, białek i tłuszczu. Aby obliczyć WBT potrzebujemy następujących informacji:
1g białka = 4 kcal
1g tłuszczu = 9 kcal
Przykład 1
Załóżmy, że chcemy poznać, ile wymienników białkowo- tłuszczowych zawartych jest 100 g. schabu.
100g schabu= 14 g tłuszczu i 24 g białka
14g tłuszczu x 9 kcal= 126 kcal
24 g białka x 4 kcal =96 kcal
126 kcal +96 kcal = 222 kcal
222 kcal : 100 → 2,2 WBT
W 100 g schabu znajduje się 2,2 WBT
Przykład 2
Załóżmy, że chcemy poznać, ile wymienników białkowo- tłuszczowych zawartych jest w porcji śledzia w oleju.
100 g śledzia w oleju= zawiera 16 g białka i 27 g tłuszczu
16 g białka x 4 kcal = 64 kcal
27 g tłuszczu x 9 kcal = 243 kcal
64 kcal + 243 kcal = 309 kcal
309 kcal : 100 = 3 WBT [5]
W 100 g śledzia w oleju znajdują się 3 WBT
Jak dobrać dawkę insuliny?
Dawkę insuliny, jaką należy podać do posiłku, oblicza się na podstawie:
liczby wymienników węglowodanowych przypadających na dany posiłek
liczby wymienników białkowo-tłuszczowych przypadających na dany posiłek
przelicznika określającego dawkę insuliny, jaką należy poddać na 1 WW, aby utrzymać glikemię w normie
przelicznika określającego dawkę insuliny, jaką należy podać na 1 WBT, aby utrzymać glikemię w normie
Przelicznik, czyli dawka insuliny przypadająca na 1 WW oraz dawka insuliny przypadająca na 1 WBT są ustalane indywidualnie. U każdego chorego wchłanianie węglowodanów z przewodu pokarmowego oraz insuliny z tkanki podskórnej może przebiegać nieco inaczej. Dlatego na podstawie obserwacji glikemii lekarz decyduje, czy u jednej osoby 1 jednostka insuliny będzie obniżać o 30, 40, czy 50 mg%. Podobnie różna dawka insuliny może być użyta u poszczególnych osób do uzyskania prawidłowych glikemii po spożyciu 1 Wymiennika Węglowodanowego (WW), dlatego też lekarz zaleca stosowanie różnych przeliczników do poszczególnych posiłków. Należy pamiętać, że zapotrzebowanie na insulinę rano jest największe. W związku z tym przed śniadaniem stosujemy najczęściej wyższe przeliczniki niż przed innymi posiłkami, np: 1,5-2,5 j/1WW, tylko w okresie remisji 0,5-1j/1 WW. Przed obiadem (0,5-1j/1WW), ale w przypadku nawyku jedzenia posiłku obiadowego w poźniejszych porach (np. godz. 16-17) trzeba czasami stosować wyższe przeliczniki np: 1,5-2j/1WW, podobnie jak przed kolacją. [6]
Każdy produkt spożywczy różni się zawartością białek, tłuszczów i węglowodanów. Spożywając różne produkty o różnym składzie, dostarczamy organizmowi inne ilości cukrów i składników odżywczych. Organizm zdrowego człowieka potrafi dobrać to nich właściwą porcję insuliny. W przypadku chorych na cukrzycę typy I konieczne jest podanie odpowiedniej dawki insuliny uzależnionej od liczby spożytych węglowodanów. Właśnie dlatego osoby chore powinny posługiwać się wymiennikami węglowodanowymi i białkowo-tłuszczowymi.
Autor: Natalia Lipska-Kapłunow – edukator w cukrzycy
Źródło:
[1] Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego s.62 https://ptdiab.pl/images/docs/zalecenia/CTiD-1-2022-pl.pdf dostęp z dn. 30.08.2022
[2] https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/cukrzyca/wymienniki-weglowodanowe-tabela-pomoze-ulozyc-diete-aa-UYK4-F45W-iU33.html dostęp z dn. 30.08.2022
[3] E.Wrona, Mazowiecki Szpital Wojewódzki im. Św. Jana Pawła II Sp. z o.o. w Siedlcach Cukrzyca typu I-Poradnik dla rodzica https://szpital.siedlce.pl/tiny_files/dietetyka/7.pdf dostęp z dn. 30.08.2022
[4] K. Jabłońska, L. Majkowska, Klinika Diabetologii i Chorób wewnętrznych, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie. Optymalizacja doboru doposiłkowej dawki insuliny u pacjentów z cukrzycą typu 1, s. 25 (Artykuł jest tłumaczeniem pracy: Jabłońska K., Majkowska L. Optimizing a prandial insulin dosing in patients with type 1 diabetes. Clin Diabet 2015; 4, 6: 243–250. DOI: 10.5603/DK.2015.0032.) https://journals.viamedica.pl/clinical_diabetology/article/download/44918/30988 (dostęp z dn. 30.08.2022)
[5] Zalecenia żywieniowe dla pacjentów onkologicznych Szpitale Pomorskie Sp. z o.o. Opracowanie: M. Grabda R. Kondzielahttps://www.szpitalepomorskie.eu/wp-content/uploads/2019/11/cukrzyca-i-rak1.pdf dostęp z dn. 31.08.2022
[6] Dieta w cukrzycy typu 1 Szpital Uniwersytecki w Krakowie| Dietetyczny plan na zdrowie: https://www.su.krakow.pl/repozytorium-plikow/strefa-pacjenta/zalecenia-po-hospitalizacji/81-dp-05a-dieta-w-cukrzycy-typu-1-z-przykladowym-jadlospisem-dla-diety-1800-kcal/file dostęp z dn. 30.08.2022
Wysiłek fizyczny – ze względu na wielokierunkowe korzyści, jakie przynosi jego wykonywanie – jest integralną częścią prawidłowego, kompleksowego postępowania w leczeniu cukrzycy. Wpływa korzystnie na wrażliwość na insulinę, kontrolę glikemii, profil lipidowy oraz sprzyja redukcji masy ciała, wpływa także korzystnie na nastrój, nawet u osób z depresją. W celu uzyskania optymalnego efektu wysiłek fizyczny powinien być regularny, podejmowany co najmniej co 2–3 dni, jednak najlepiej codziennie. [1] Jesień to czas, kiedy wiele osób rezygnuje z uprawiania sportu. To duży błąd. Pogoda wciąż pozwala na aktywność fizyczną na świeżym powietrzu – wystarczy odpowiednio dostosować strój i buty do warunków panujących na zewnątrz. Ze względu na niższą temperaturę, ćwiczenia na zewnątrz są przyjemniejsze niż w trakcie upalnego lata. A jeśli aura rzeczywiście nie sprzyja aktywności fizycznej na zewnątrz warto rozważyć inne opcje.
Poniżej 5 polecanych aktywności jesienią:
Spacery – Chodzenie jest jedną z najbardziej uniwersalnych i i bezpiecznych form ruchu. Pomaga utrzymać prawidłowe stężenie glukozy we krwi, dotlenia organizm, reguluje działanie układu nerwowego, poprawia nastrój. Podczas spacerów nasz układ krążenia pracuje znacznie intensywniej, dzięki czemu wzmacniamy serce. Codziennie spaceruj minimum 30 – 40 minut dziennie. Jakie są dodatkowe korzyści płynące ze spacerów ? Ta aktywność nic nas nie kosztuje i możemy korzystać z niej w dowolnym czasie.
Rower– jeśli zadbasz o odpowiedni strój, jesienna aura nie powinna stanowić dla Ciebie problemu. Jazda na rowerze z umiarkowaną intensywnością normalizuje poziom cukru we krwi. Wystarczą 2-3 wyprawy rowerowe tygodniowo, aby poprawić naszą kondycję i wydolność całego organizmu. Wybierając się na dłuższą jazdę rowerem, nie można zapomnieć o zabezpieczeniu w postaci glukozy, owocu czy batonika.
Nordic Walking – to dyscyplina polecana w szczególności diabetykom. Podczas treningu pracują partie mięśniowe nóg, rąk i kręgosłupa. Warto dodać, że trening podczas niższych temperatur jest bardzo korzystny – pozwala spalić więcej kalorii, ponieważ organizm potrzebuje większej ilości energii, aby utrzymać stałą temperaturę ciała.
Zajęcia zorganizowane – dołącz do osiedlowego klubu lub zapisz się na zajęcia zorganizowane na siłowni. Wybierz zajęcia o umiarkowanej intensywności np. zdrowy kręgosłup, joga, pilates, ćwiczenia rozciągające. Możesz również skorzystać z dostępnych sprzętów – rowerków stacjonarnych, orbitreków, stepperów czy bieżni. Na każdej siłowni istnieje również możliwość konsultacji z trenerem personalnym, który pomoże dobrać odpowiedni rodzaj treningu.
Tai Chi – Pod tą tajemniczą nazwę kryją się zajęcia fizyczne praktykowane przez miliony ludzi na całym świecie. Tai Chi to bezpieczna forma ruchu dla każdego – ćwiczenia można praktykować niezależnie od swojego wieku i stanu fizycznego. Tai Chi pomaga zachować dobrą kondycję zarówno ciała, jak i ducha – łączy w sobie spokój, płynność i uwagę. Tai Chi nie obciąża stawów, wzmacnia mięśnie, poprawia koordynację a także uczy świadomości ciała.
Opcji na jesienny trening jest wiele – wybierz formę, którą lubisz najbardziej, a Twoje ciało i umysł szybko Ci się odwdzięczą. Jesienią bardziej niż kiedykolwiek jesteśmy narażeni na stres. Zmieniająca się aura i brak słońca, które jeszcze niedawno codziennie witało nas od rana jest jednym z powodów osłabienia odporności, a tym samym zwiększonej podatności na infekcje. Przed podjęciem aktywności fizycznej warto skonsultować się lekarzem. Oceni on na podstawie pełnego obrazu klinicznego, jak intensywny może być wysiłek.
Jesteś w ciąży i zmagasz się z cukrzycą ciążową, czy aktywność fizyczna w Twoim przypadku jest wskazana? Badania wykazały, że odpowiednio dobrana aktywność fizyczna zmniejsza poziom cukru we krwi. Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne uznało ćwiczenia fizyczne – wykonywane przynajmniej 30 minut dziennie – za formę terapii wspomagającej w leczeniu cukrzycy ciężarnych.
Pamiętaj jednak, że rodzaj i intensywność wysiłku fizycznego powinny być ustalone nie tylko z diabetologiem, ale przede wszystkim z prowadzącym Cię ginekologiem. To on oceniając obiektywnie przebieg Twojej ciąży ustali czy możesz i w jakim stopniu możesz być aktywna fizycznie.
Utrzymywanie aktywności fizycznej czy nawet wdrażanie podczas ciąży, ma nie tylko dobroczynny wpływ na wyrównanie glikemii, ciśnienie tętnicze, masę ciała, ale przede wszystkim przygotowuje Twój organizm do – porodu. Poród to ogromny wysiłek, więc warto się wcześniej do niego przygotować. Dzięki regularnym ćwiczeniom nie tylko zwiększysz swoją wydolność, ale wpłyniesz na poprawę nastroju i zmniejszysz towarzyszące ciąży uczucie zmęczenia, bóle pleców oraz zaparcia. [1]
Pamiętaj cukrzyca to nie koniec świata
Cukrzyca ciążowa dla większości przyszłych mam brzmi jak wyrok. Nieleczona cukrzyca ciążowa faktycznie zwiększa ryzyko urodzenia dziecka o zbyt dużej masie ciała lub grozi przedwczesnym porodem i niską masą urodzeniową noworodka. Dlatego tak ważne jest, abyś wraz ze swoim diabetologiem wprowadziła dietę, ale też nie zapominała o odpowiedniej dawce sportu. Gdy już zaczniesz odżywiać się zgodnie z zaleceniami diabetologa, ważne jest, abyś wprowadziła do swojego codziennego harmonogramu dnia – ćwiczenia fizyczne. Czas trwania takiej aktywności to minimum 30 minut dziennie.
Jaki sport jest najlepszy dla przyszłej mamy?
Przy cukrzycy ciążowej i ciąży niezagrożonej, dozwolona jest dokładnie ta sama aktywność jak dla zdrowych ciężarnych. Pamiętaj, że zbyt mały wysiłek fizyczny nie przyniesie pożądanych skutków, a zbyt intensywny może stanowić zagrożenie. Zawsze warto skonsultować się z diabetologiem, ginekologiem, fizjoterapeutą lub trenerem personalnym, aby dobrać poziom wysiłku do własnych możliwości i stanu zdrowia. Dla ciężarnych z cukrzycą polecane są zwłaszcza niezbyt forsujące aktywności. Nie wymagają one zbyt wiele wysiłku ale jednocześnie pobudzają organizm.
Polecane są:
tai-chi,
joga,
gimnastyka dla ciężarnych,
aqua aerobic,
spacery,
nordic walking,
pływanie,
pilates,
niektóre ćwiczenia rozciągające. [2]
Nie zaleca się:
biegania,
jazdy konnej,
sportów zespołowych (np. piłki ręcznej, koszykówki, siatkówki),
narciarstwa,
tenisa,
ćwiczeń na siłowni.
W trakcie ćwiczeń czynność serca nie powinna przekraczać 140-160 uderzeń na minutę. Jeśli przed ciążą nie byłaś aktywna fizycznie pamiętaj, by czas ćwiczeń nie był dłuższy niż 10-15 minut na dobę. Jeśli należysz do osób aktywnych minimum aktywności to spacery 3 razy w tygodniu, trwające co najmniej 30 minut. Istotna jest również regularność. Staraj się ćwiczyć jak najczęściej, a najlepiej codziennie.
Zamień codzienne czynności w małe aktywności.
Zwykłe codzienne czynności możesz również zamienić w aktywność fizyczną. Zamiast jechać do sklepu samochodem – wybierz spacer. Mieszkasz w bloku – zamiast wjeżdżać windą wejdź po schodach. Jeśli połączysz prawidłową dietę z aktywnością fizyczną osiągniesz jeszcze lepsze rezultaty w leczeniu cukrzycy ciążowej. Aktywność fizyczna zmniejsza również ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 w przyszłości. Przy tym warto pamiętać o wykonywaniu regularnych pomiarów glikemii.
Ćwicząc w ciąży nie zapominaj o:
Ważne, aby w czasie ćwiczeń mieć zawsze przy sobie produkt zawierający cukier prosty np. tabletkę glukozy, cukierek, słodki napój gazowany. Przed rozpoczęciem aktywności fizycznej trwającej ponad 30 minut powinnaś zjeść owoc lub inny równoważnik zawierający ok. 15 g węglowodanów (1,5 WW). Jeśli będziesz ćwiczyć zaraz po posiłku – przekąskę zjedz po treningu. Jeśli ćwiczenia wykonujesz 2 godziny po spożytym posiłku, zjedz przekąskę bezpośrednio przed nimi.
Cukrzyca ciążowa wymaga, abyś jeszcze bardziej dbała o siebie i maleństwo. Starannie skomponowana zdrowa dieta, czujna opieka lekarza, samokontrola i codzienna porcja ruchu pomogą Ci przebrnąć przez nią bez komplikacji.
Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych, których cechą wspólną jest hiperglikemia. Powstaje ona w wyniku zaburzeń wydzielania i/lub działania insuliny. U chorych na cukrzycę typu 2 wzrost glukozy we krwi w początkowym okresie choroby jest często nieuświadomiony. Objawy nasilają się powoli. Insulinooporność, czyli słabsze działanie insuliny oraz dysfunkcja komórek trzustki (mniejsze wydzielanie insuliny) są powodem utrzymującej się hiperglikemii. Natomiast w cukrzycy typu 1 wzrost glikemii we krwi daje gwałtowne narastanie objawów, gdyż występuje bezwzględny niedobór insuliny spowodowany niszczeniem komórek trzustki.
Jaką funkcję w Twoim organizmie pełni glukoza?
Glukoza jest głównym źródłem energii dla organizmu. Podczas posiłków dostarczamy cukrów prostych czyli szybko wchłanialnych węglowodanów i cukrów złożonych czyli tych wolno wchłanialnych węglowodanów oraz białek i tłuszczy, które spowalniają wchłanianie węglowodanów. Cukry złożone rozkładane są do prostych cząsteczek glukozy, która transportowana we krwi dociera do wszystkich komórek całego ciała, aby zapewnić im potrzebną do życia energię. Za regulację ilości stężenia glukozy we krwi po posiłku odpowiada trzustka, która wytwarza insulinę. Insulina ułatwia transport glukozy do komórek ciała oraz obniża poziom glukozy we krwi po posiłku.
W terapii cukrzycy wstrzykujemy insulinę w trakcie posiłków, podajemy leki stymulujące trzustkę do wydzielania insuliny lub leki zmniejszające wchłanianie glukozy z jelita. Gdy glukozy jest dużo, wówczas komórki mięśniowe i wątrobowe zamieniają ją w glikogen, z którego tworzą zapasy.
Zmagazynowany glikogen jest zużywany w czasie wysiłku fizycznego. Jeśli jednak aktywność fizyczna jest zbyt mała lub nie ma jej wcale zapasów glikogenowych nie ubywa. Zgromadzona glukoza jest odkładana w tkance tłuszczowej (powodując nadwagę, otyłość). Zmagazynowany w wątrobie glikogen zapewnia utrzymanie prawidłowego stężenia glukozy we krwi przy jej niedoborze (zapobiega to niedocukrzeniom i omdleniom w okresach międzyposiłkowych). [1]
Czym jest hiperglikemia?
Hiperglikemia to stan, kiedy poziom glukozy we krwi przekracza prawidłowe wartości -na czczo powyżej 100 mg/dl (5,5 mmol/l), 2 godz. po posiłku powyżej 140 mg/dl (7,8 mmol/l).
Hiperglikemia może zdarzyć się każdej osobie chorującej na cukrzycę. Niejednokrotnie pozostaje niezauważona (poniżej 180 mg/dl), bo zazwyczaj nie daje żadnych objawów. Jednak przy stężeniach powyżej 250 mg/dl (13,9 mmol/l) może powodować rozwój kwasicy ketonowej, a długotrwała hiperglikemia powoduje przewlekłe powikłania cukrzycy.
Jakie są najczęstsze przyczyny hiperglikemii?
Do przyczyn hiperglikemii zaliczamy:
spożycie zbyt obfitego posiłku,
zbyt duża ilość węglowodanów prostych,
za mała dawka insuliny,
niedostateczna dawka doustnych leków obniżających poziom glikemii,
brak aktywności fizycznej,
rozpoczynanie wysiłku przy niewyrównaniu metabolicznym cukrzycy przy glikemii > 250–300 mg/dl,
stres,
toczące się stany zapalne w organizmie,
przyjmowanie niektórych leków (sterydów, leków przeciwdepresyjnych),
stan po niedocukrzeniu.
Jakie są objawy hiperglikemii (nie muszą wystąpić wszystkie):
suchość jamy ustnej,
wzmożone pragnienie,
częste oddawanie moczu,
zwiększony apetyt,
senność, uczucie zmęczenia, osłabienie,
zaburzenia widzenia,
zmiany ropne na skórze,
skurcze mięśni,
infekcje narządów moczowo-płciowych,
utrata masy ciała. [2]
Nadmiar cukru we krwi wywołuje zaburzenia osmotyczne. Glukoza w efekcie niedoboru insuliny nie może być wykorzystana w metabolizmie komórkowym (brak glukozy w komórce). Prowadzi to do spalania tłuszczów i powstawania ketonów (kwasica ketonowa). Jest to wskazanie do zastosowania insulinoterapii.
Co robić jeśli stwierdzisz u siebie objawy hiperglikemii?
należy oznaczyć poziom glukozy we krwi,
jeżeli glikemia nie przekracza 250 mg/dl należy wykonać dodatkową aktywność fizyczną,
można podać korekcyjną dawkę insuliny szybko działającej u osób leczonych insuliną,
należy zwiększyć ilość wypijanej wody lub innych niesłodzonych płynów,
gdy poziom glukozy we krwi nadal wzrasta, należy udać się do lekarza,
epizod hiperglikemii należy odnotować w dzienniczku samokontroli,
należy przeanalizować swój jadłospis,
bezwzględnie skontrolować przyjmowane leki/insulinę (termin ważności i czy dawka leku/insuliny była przyjęta),
koniecznie trzeba sprawdzić sprzęt do podawania insuliny (sprawność wstrzykiwacza, drożność igły),
należy zastanowić się czy nie ma dodatkowych problemów zdrowotnych, np. chorego zęba.
Jak zapobiegać hiperglikemii?
regularne oznaczanie poziomu glikemii i odnotowywanie w dzienniczku samokontroli (elektronicznym lub papierowym),
planowanie aktywności fizycznej i dostosowywanie do niej posiłków,
przyjmowanie leków o wyznaczonych porach,
częsta zmiana miejsca podawania insuliny,
ograniczenie spożycia alkoholu,
kontrola poziomów glikemii w razie złego samopoczucia.
Jakie są zaburzenia wywołane przewlekłą hiperglikemią?
Przewlekła hiperglikemia prowadzi do procesu stresu oksydacyjnego i uszkodzenia naczyń wielu narządów. Pacjenci z cukrzycą są szczególnie narażeni na:
uszkodzenia naczyń siatkówki oka, które mogą prowadzić do ślepoty,
choroby układu sercowo-naczyniowego z zawałem serca, udarem mózgu, miażdżycą naczyń kończyn dolnych,
uszkodzenia nerwów obwodowych i autonomicznych,
uszkodzenie nerek,
zespół stopy cukrzycowej,
udar mózgu.
Współistnienie powikłań neurologicznych i naczyniowych w obrębie kończyn dolnych prowadzi do zespołu stopy cukrzycowej, które może zakończyć się amputacją kończyny.
Źródła:
[1] https://fundacjabirn.pl/2017/07/19/hiperglikemia-definicja-przyczyny-objawy-skutki-postepowanie-w-zaleznosci-od-czasu-trwania-zapobieganie/? dostęp z dnia 03.08.2022 r.
[2] https://cukrzyca.pl/cukrzyca/hiperglikemia/ dostęp z dnia 03.08.2022 r.
[3] https://diagnosis.pl/hiperglikemia-wysoki-cukier dostęp z dnia 03.08.2022 r.
Zgodnie ze stanowiskiem Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego terapia behawioralna chorych na cukrzycę powinna uwzględniać zarówno zalecenia dietetyczne, jak i zalecenia dotyczące wysiłku fizycznego, a także zwalczania palenia papierosów. Poznaj ogólne zalecenia żywieniowe w cukrzycy.
OGÓLNE ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DIABETYKÓW:
Jedz 4-5 posiłków w ciągu dnia ( odchodzimy od stołu najedzeni w 95%).
Posiłki spożywaj regularnie co ok. 3 godziny (godziny posiłków dostosowujemy do harmonogramu dnia:
pierwszy posiłek spożywaj w ciągu PERWSZEJ godziny po przebudzeniu
ostatni posiłek jedz ok 2-3 godziny przed snem.
Jedz o stałych porach każdego dnia, nawet kiedy nie odczuwasz głodu.
Nie podjadaj między posiłkami, między posiłkami nie pij słodzonych napojów, wody z cytryną, kawy z mlekiem, nie żuj gumy, NIE PIJ KAWY NA CZCZO.
Jeśli po posiłku dalej nie czujesz się najedzony, uzupełnij posiłek surowymi warzywami, napij się wody.
Stosuj zalecane sposoby przyrządzania potraw: parowanie, blanszowanie, gotowanie, duszenie, pieczenie, unikaj smażenia zwłaszcza w głębokim tłuszczu.
Potrawy jedz powoli, dokładnie przeżuwaj każdy kęs.
Unikaj słodyczy i słonych przekąsek, żywności przetworzonej.
Sól zastąp ziołami .
Czytaj etykiety produktów, nie kupuj produktów zawierających w składzie cukier, glukozę, fruktozę, syrop glukozowo-fruktozowy, syrop kukurydziany, słód jęczmienny, miód, olej kokosowy, tłuszcz palmowy, glutaminian monosodowy
Pij min.1,5 litra wody dziennie, a jeśli walczysz z nadwagą ok 2-2,5 litra wody dziennie (8-10 szklanek).
Warzywa spożywaj w co najmniej 3-4 posiłkach w ciągu dnia, owoce w 1-2 posiłkach,
Owoce jedz wyłącznie w zbilansowanym posiłku, w obecności białek i zdrowych tłuszczy, np. jogurt naturalny, 2-3 orzechy włoskie, garść jagód, borówek czy malin.
Spożywaj 2 porcje niesłodzonych produktów mlecznych każdego dnia, najlepiej w postaci jogurtów naturalnych, kefirów, chudych serów.
Spożywaj 2 porcje ryb tygodniowo najlepiej w postaci pieczonej lub gotowanej na parze.
Zrezygnuj z CUKRU pod każdą postacią, możesz zastąpić go ksylitolem, erytrolem lub stevią.
Jeśli podajesz sobie insulinę zawsze licz ilość WW w posiłku, 1WW to 10g węglowodanów przyswajalnych (czyli z wyłączeniem błonnika). Aby obliczyć ilość WW konieczna jest znajomość ilości węglowodanów w produkcie i jego gramatury. Produkty pakowane (np. makarony) mają podane ilość węglowodanów na etykietach. Obliczanie ilości WW ułatwiają specjalne tabele i kalkulatory.
NIEDOZWOLONE: cukier, żywność wysokoprzetworzona, gotowe słone i słodkie przekąski, produkty smażone w głębokim tłuszczu, smażone w panierce, wieloskładnikowe produkty gotowe, sosy w torebkach, produkty typu fast-food.
PRODUKTY I POTRAWY ZALECANE I NIEWSKAZANE DO SPOŻYCIA:
ser twarogowy chudy, serek homogenizowany naturalny bez cukru, serek typu Bieluch naturalny , jogurty naturalne, kefiry, maślanki, ser mozzarella niedojrzewający miękki, mleko 1,5-2%
tłuste mleko, tłuste sery, serki topione, mascarpone, śmietana, jogurty pitne, gotowe jogurty owocowe, serki homogenizowane słodzone, JEDNOCZEŚNIE NIE SPOŻYWAMY PRODUKTÓW TYPU LIGHT
Jaja,
do 10-12 jaj tygodniowo pod postacią : jajecznicy na małej ilości tłuszczu mlecznego lub oleju, omletów, parowane, gotowane w koszulkach, ścięte na barze, jaja sadzone, w naleśnikach
olej rzepakowy, olej lniany, oliwa z oliwek (tylko do potraw rybnych), w ograniczonych ilościach masło extra min 82% tłuszczu mlecznego, nasiona i pestki, niesolone orzechy, migdały
smalec, margaryny utwardzone, olej kokosowy, palmowy, tłuszcze trans
Warzywa,
Wszystkie, najlepiej w postaci surowej, parowanej, blanszowanej
Warzywa rozgotowane, warzywa puree
Owoce,
Najlepiej zawierające niski i średni IG, (banan niedojrzały, melon, arbuz sporadycznie w ograniczonych ilościach), tylko w zbilansowanym posiłku w obecności dobrego źródła tłuszczu i/lub białka
Dżemy słodzone, niskosłodzone, marmolady, przetwory owocowe zawierające cukry dodane, owoce suszone, soki owocowe z koncentratów, owoce w puszce, syropy owocowe
Przyprawy,
ziołowe, korzeniowe, ostre typu chili, przyprawy jednoskładnikowe
woda 2-2,5 litra dziennie, słabe napary z herbat liściastych (zielona, rumianek, melisa), kawa parzona (tylko do posiłków lub bezpośrednio po posiłku), soki świeżo wyciskane do posiłku, okazjonalnie lampka czerwonego wytrawnego wina do posiłku
porcja warzyw – 3-5 porcji na dzień, jedna porcja to wielkość otwartej dłoni,
porcja owoców – 1-2 porcje na dzień, najlepiej o niskim i średnim IG), 1-na porcja to wielkość dłoni bez palców,
porcja mięsa/ryby, jaja –2-3 porcje na dzień, 1-na porcja to wielkość dłoni bez palców,
porcja produktów zbożowych (6-11 porcji na dzień w zależności od zapotrzebowania kcal), 1-na porcja to wielkość zaciśniętej pięści,
porcja tłuszczu (masło, olej, oliwa) – 2-3 porcje na dzień, 1-na porcja to opuszek palca,
porcja produktów mlecznych – 2 porcje na dzień, 1-na porcja to wielkość zaciśniętej pięści,
JAK KOMPONOWAĆ POSIŁKI, WSKAZÓWKI OGÓLNE:
Każdy posiłek powinien być zbilansowany, tzn. zawierać białko, węglowodany i tłuszcze.
Nawet najzdrowszy produkt, spożywany w nadmiernej ilości, może być niekorzystny dla zdrowia, dlatego posiłki powinny być urozmaicone.
Jeśli do tej pory jadałeś białe pieczywo, zamień je na razowe.
Do każdego posiłku jedz warzywa, najlepiej w postaci surowej.
Kawa z mlekiem nawet jeśli nie słodzona to też forma posiłku, bo dostarcza kcal, nie pij jej więc na czczo ani między posiłkami; jeśli lubisz kawę pij najlepiej parzoną do I i/lub II śniadania.
Jeśli chcesz zjeść ciasto czy lody, przygotuj je w domu, unikaj wyrobów gotowych ze sklepów czy cukierni. Każdy przepis można zmodyfikować do zdrowszej wersji. Do pieczenia ciast zamiast białej mąki wykorzystaj razową pszenną lub orkisz, cukier zamień np. na ksylitol.
Zamień produkty wysokotłuszczowe na produkty o niskiej zawartości tłuszczu (ale nie light), np. śmietanę na jogurt naturalny, ser żółty pełnotłusty na mozzarellę, ser biały tłusty na chudy.
Unikaj rozdrabniania i rozgotowywania posiłków, jeśli masz ochotę na zupę krem zjedz ją w obecności razowego pieczywa z dodatkiem pestek dyni, słonecznika itp.
Ziemniaki gotuj wrzucając na wrzątek, jeśli chcesz je dodać do sałatki – po ugotowaniu schłodź w lodówce i zjedz następnego dnia.
PRZYKŁADY BILANSOWANIA POSIŁKÓW:
I ŚNIADANIE
jajko + warzywa + pieczywo razowe
lub
twarożek z chudego sera z dodatkiem jogurtu naturalnego + warzywa +pieczywo razowe
sałatka warzywna + pieczywo razowe lub sałatka owocowa z dobrym źródłem tłuszczu (orzechy, migdały, siemię lniane, olej lniany)
OBIAD
Mięso/ ryba lub białko pod postacią warzyw strączkowych + warzywa + dozwolone źródło tłuszczu + produkt zbożowy np. dozwolona kasza/makaron /ryż/(ziemniaki nie częściej niż 2 x tyg)
PODWIECZOREK
jak w przypadku II śniadania
KOLACJA
jak w przypadku I śniadania
lub
zupa warzywna + pieczywo razowe/makaron/kasza/ryż
jeśli zupa krem to + płatki z dyni, słonecznika + pieczywo razowe
lub sałatka z mięsem, rybą lub serem i warzywami + pieczywo razowe/kasza/ryż/makaron
Autor: mgr Joanna Wójcik – dietetyk
POBIERZ EBOOK z przykładowym jadłospisem dla diabetyka na cały tydzień
Zbliża się jesień a wraz z nią spadek odporności naszego organizmu. Diabetycy należą do grupy osób, które szczególnie powinny dbać o stan swojego układu immunologicznego. Istnieją badania naukowe potwierdzające, że jest wiele składników znajdujących się w żywności, które posiadają działanie regulujące funkcje układu odpornościowego.
Należą do nich:
witamina D– posiada właściwości bakteriobójcze a jej niedobór wpływa nie tylko na rozwój infekcji, ale też licznych chorób, również nowotworowych; głównym źródłem pokarmowym występowania wit. D są ryby morskie (węgorz, dorsz, łosoś, śledź, makrela), w niewielkich ilościach: jaja, mleko, oleje roślinne, wątroba. Przeważająca część witaminy D w organizmie (ok. 90 proc.) pochodzi z syntezy skórnej; w okresie jesienno-zimowym wskazana jest dodatkowa suplementacja witaminy D, która powinna odbywać się pod kontrolą jej poziomu w surowicy;
witamina A– jest naturalnym antyoksydantem, dzięki właściwościom przeciwutleniającym chroni przed działaniem wolnych rodników. Niekontrolowane przyjmowanie witaminy A w tabletkach może być niebezpieczne. Dlatego ewentualna jej suplementacja powinna odbywać się po badaniach diagnostycznych. Witaminy A nie przedawkujemy spożywając produkty, które w nią obfitują, a zalicza się do nich: masło, jajka, produkty mleczne, niektóre tłuste ryby, wątrobę i podroby zwierzęce, bataty, jarmuż, rzeżuchę, szpinak;
witamina C– wpływa na układ immunologiczny organizmu, ma działanie antyoksydacyjne; witamina C w największych ilościach występuje w owocach i warzywach, takich jak: czarna porzeczka, truskawki, owoce cytrusowe, papryka i kapusta, dlatego produkty bogate w wit. C powinny zaleźć się w naszym jadłospisie każdego dnia;
witamina E– kolejna witamina o działaniu antyoksydacyjnym, naturalnym źródłem wit. E jest np. zalecany do codziennego spożycia np. olej rzepakowy, znajdziemy ją także w orzechach włoskich, pestkach dyni, migdałach, pełnoziarnistych produktach oraz warzywach : kapuście, sałacie, szpinaku;
żelazo– jest pierwiastkiem biorącym udział w transporcie tlenu, jego niedobór powoduje, że jesteśmy bardziej narażeni na infekcje i przeziębienia. Bogatym źródłem żelaza jest przede wszystkimi mięso (podroby, czerwone mięso, indyk) oraz ryby ale także warzywa zwłaszcza zielone, strączkowe, orzechy i pestki dyni. Na gorsze przyswajanie żelaza wpływa kaw i herbata, ponieważ są źródłem taniny, która hamuje wchłanianie tego pierwiastka;
cynk– niedobór cynku prowadzi m.in. do spadku odporności, właściwy poziom cynku jest niezwykle ważny w terapii chorób autoimmunologicznych, w tym również cukrzycy; głównym źródłem cynku w pożywieniu są produkty zbożowe, mięso, wędliny oraz ryby;
selen– jako antyoksydant chroni przed działaniem wolnych rodników. Jest również niezbędny do prawidłowej syntezy, aktywacji i metabolizmu hormonów tarczycy. Badanie poziomu selenu przed planowaną suplementacją jest bardzo istotne, ponieważ jest to pierwiastek o niewielkich widełkach dawki zalecanej i toksycznej. Powoduje to, iż korzystne i niekorzystne skutki działania selenu mogą się nakładać. Głównym źródłem selenu jest oczywiście dieta. Największe jego ilości znajdziemy w orzechach, szczególnie brazylijskich, rybach (głównie tuńczyk i łosoś) i podrobach;
kwasy omega 3- , czyli niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, pełnią wiele ważnych funkcji w naszym organizmie i m.in. wspierają układ odpornościowy, pomagają zwalczyć infekcje.. Niestety współczesna dieta nie dostarcza prawidłowych ilości kwasów omega 3, dlatego ich niedobór jest powszechny. Oliwa z oliwek często używana do potraw dostarcza omega 6, wielonienasycone kwasy tłuszczowe, które jednak w nadmiarze mają działanie prozapalne. Oliwę z oliwek możemy spożywać w diecie śródziemnomorskiej obfitującej w ryby i owoce morza, natomiast w diecie, w której spożywa się więcej mięsa niż ryb, zaleca się olej rzepakowy oraz olej lniany do potraw na zimno. Olej lniany to bogactwo kwasu omega 3, poza tym zawierają je tłuste ryby morskie: halibut, łosoś, śledź, dorsz, makrela, sardynki i owoce morza (kwasy DHA i EPA). Kwasy omega-3 znajdziemy również w orzechach włoskich.
Co osłabia odporność?
Przygotowując posiłki powinniśmy zadbać o to, aby wyeliminować wszystko, co może osłabiać naszą odporność, a jest to, m.in.
Cukier i wszystkie jego pochodne ( bezpieczne zamienniki cukru dla diabetyka to ksylitol, erytol i stewia).
Żywność wysoko przetworzoną, produkty typu fast food, zawierające wiele konserwantów i sztucznych dodatków.
Nadmiar soli.
Soki z zagęszczanych soków lub przecierów i napoje gazowane.
Smażenie, w trakcie którego powstają tłuszcze trans oraz wolne rodniki – rakotwórcze substancje, które skutecznie osłabiają system odpornościowy. Najlepiej zastąpić smażenie gotowaniem bądź pieczeniem.
Jakie produkty powinieneś uwzględnić w diecie aby wzmocnić odporność?
Produkty spożywcze bezpieczne dla diabetyków wzmacniające odporność, w codziennej diecie:
Olej lniany – można dodawać do sałatki, owsianki, jogurtu, skrapiać potrawę; pamiętaj!!! należy spożywać go na zimno.
Imbir – można dodawać go do potraw w postaci przyprawy lub korzeń do herbaty.
Cebula – najlepiej na surowo, do sałatek czy na kanapkę.
Kapusta – surowa, kiszona, duszona jako element posiłku.
Czosnek – doskonale komponuje się z różnymi potrawami, najzdrowszy jest w postaci surowej.
Migdały – najzdrowsza przekąska, np. jako dodatek do owoców czy sałatki; płatkami migdałów możemy posypać dowolną potrawę, zwiększając tym samym jej walory zarówno smakowe jak i zdrowotne.
Kiszonki – wspomniana już kapusta a także ogórki, buraki, rzodkiewka, czosnek, cebula, cukinia, kalafior i wiele innych warzyw jako element posiłku.
Autor: mgr dietetyki Joanna Wójcik
Źródła:
Ławniczek-Wałczyk, J. Orysiak, A. Stobnicka-Kupiec, Wspomaganie dietą układu odpornościowego w walce z infekcją, Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka, 2020, nr 6, 12-16
Krzysik, J. Biernat, H. Grajeta, Wpływ wybranych składników odżywczych pożywienia na funkcjonowanie układu odpornościowego Cz. II. Immunomodulacyjne działanie witamin i pierwiastków śladowych na organizm człowieka, Adv Clin Exp Med 2007,16,1, 123–133
Achremowicz, Katarzyna Szary-Sworst, Wielonienasycone kwasy tłuszczowe czynnikiem poprawy stanu zdrowia człowieka, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2005, 3 (44), 23 -35
